دریای جنوب چین
جلوگیری از رفتارهای مخاطره‌آمیز
چین هشت سال قبل در یک جدال حقوقی بر سر ادعای مالکیت قلمرو در دریای جنوب چین شکست خورد. دادگاه بین‌المللی آن ادعا را بی‌اساس شناخت. با این حال چین در واکنش به اشغال و ساخت پایگاه در صخره‌های سنگی و مرجانی ادامه داد و گاهی اوقات جلوی ماهیگیری و طرح‌های انرژی دیگر کشورها را می‌گرفت. این رویارویی‌ها هم‌اکنون شدت گرفته‌اند و ویتنام، فیلیپین و مالزی ادعاهای چین و اقدامات پرخاشگرانه آن را به روش‌های مختلف به چالش کشیده‌اند. این رویداد در مجموع خوشایند است اما نباید با بی‌احتیاطی همراه شود. آمریکا باید مطمئن شود که فیلیپین کشور متحدش با احتیاط گام برمی‌دارد.
رویارویی می‌تواند تاسف‌بار باشد. گارد ساحلی چین در 17 ژوئن با خشونت با ملوانانی برخورد کرد که تدارکات یک کشتی جنگی را انجام می‌دادند. اقدام آنها نشانه‌ای از ادعای مشروع فیلیپین بر آب‌های کم‌عمق منطقه توماس دوم تلقی می‌شد. چین دو هفته قبل از آن در یک منطقه کم‌عمق دیگر به ناوچه گارد ساحلی فیلیپین حمله و بدنه آن را سوراخ کرده بود. این رویارویی‌ها و همچنین تصاویر قلدری‌های چین با توپ آب‌پاش اغلب در رسانه‌های اجتماعی پخش می‌شوند. این تصاویر بخشی از جلسات دیپلماتیک چین-آمریکا هستند که نشان می‌دهد هر دو طرف نگران آن‌اند که تنش‌ها از کنترل خارج شوند.
مقاومت کشورهای جنوب شرق آسیا سال‌ها ادامه داشته و به اشکال مختلف بروز می‌کند. ویتنام با تقلید از تاکتیک‌های چین پاسگاه‌های خود را در زمین‌های بازپس‌گرفته‌شده در جزایر اسپرتلی (Spratly) برپا می‌کند. دولت مالزی رفتار محتاطانه‌تری دارد و به چین اجازه می‌دهد در حوزه ماهیگیری آن به گشت‌زنی بپردازد و نفتی را مبادله کند که تحریم شده است. همزمان، مالزی در حال اکتشاف نفت در منطقه بورنئو (Borneo) در داخل ناحیه‌ای است که چین آن را قلمرو خود می‌داند.
فیلیپین صراحت عمل بیشتری دارد. دولت رئیس‌جمهور فردیناند مارکوس از سال 2023 کشورش را از چین دور کرد و به آمریکا اجازه داد به برخی پایگاه‌های نظامی دسترسی داشته باشد، به شرطی که آنها را ارتقا دهد. همزمان این کشور موضع سخت‌گیرانه‌تری در قبال مرزهای دریایی‌اش اتخاذ کرده و گشت‌های دریایی و بیانیه‌های دولتی مرتبط را افزایش داده است. تا اینجا مشکلی نیست اما خطر برای آمریکا آن است که تنش‌های دریایی شدت گیرند و آمریکا مجبور شود در صورت بروز تقابل نظامی، تحت پیمان دفاع متقابل از فیلیپین دفاع کند. اوضاع هم‌اکنون بغرنج است. آقای مارکوس در ماه می گفت که مرگ هر شهروند فیلیپینی در یک رویارویی نظامی «ما را به یک اقدام جنگی نزدیک می‌کند» و پیش‌بینی کرد که آمریکا هم «همین استاندارد را در نظر دارد». اما لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا از تایید اظهارات آقای مارکوس خودداری کرد. چنین تصمیمی برای آمریکا ناخوشایند است: آمریکا نمی‌خواهد ریسک یک جنگ گسترده را بپذیرد. همزمان اگر در پشتیبانی از یک متحد مهم کوتاهی کند توان بازدارندگی آن در آسیا و دیگر مناطق آسیب خواهد دید و ادعاهای غیرقانونی چین در دریای جنوب شدت خواهند گرفت.
چه کاری می‌توان انجام داد؟ اولین گام آن است که آمریکا و متحدانش -به‌ویژه فیلیپین- با یکدیگر هماهنگ و هم‌راستا باشند. آمریکا تحت پیمان متقابل موظف است در صورت حمله نظامی به یک کشتی دولتی فیلیپین «با خطر مشترک مقابله کند». با این حال، این بدان معنا نیست که فیلیپین اجازه داشته باشد خودسرانه تنش‌آفرینی کند و انتظار داشته باشد که عمو سام همیشه از آن پشتیبانی کند.
فیلیپین امسال با ارسال یک کشتی به منطقه کم‌عمق سابینا (Sabina) به تنش‌ها دامن زد و به دنبال آن مقامات مختلف فیلیپینی که به دنبال شهرت و نفوذ بودند به نیروی دریایی اجازه دادند بدون اطلاع به آمریکا یا حتی آقای مارکوس در آب‌های کم‌عمق منطقه توماس دوم وارد عمل شود. این اقدام احمقانه بود. برخی اعضای تندرو کنگره آمریکا هم بر این آتش می‌دمند و فیلیپین را تشویق می‌کنند تا در دریا به مخاطره‌جویی‌های غیرضروری بپردازد، بدون آنکه خود قدرت پشتیبانی از فیلیپین داشته باشند. بهتر آن است که در مورد مکان‌‌های حرکت کشتی‌های دولتی فیلیپین هماهنگی‌های دقیقی صورت و پیشاپیش در مورد حرکت آنها و پشتیبانی آمریکا از آن اطلاع‌رسانی شفافی انجام گیرد.
اولویت دوم شفافیت است. هرچه جهان بیشتر از ادعاهای غیرقانونی چین و روش‌های ناپسند اعمال آنها مطلع شود مشروعیت آنها کاهش بیشتری خواهد یافت. اکثر کشورها در سکوت رنج می‌برند. اکنون فیلیپین با اطلاع‌رسانی عمومی از رویدادهای دریایی زمام رهبری را در دست گرفته است. دیگر قربانیان خشونت‌ها نیز باید همین روش را در پیش گیرند. این اقدام کشورهای بیشتری را به مسیر انتقاد از چین می‌کشاند. هم‌اکنون چندین کشور اروپایی اقدامات این کشور را در دریای جنوب چین محکوم می‌کنند. پس از آنها باید نوبت انجمن کشورهای جنوب شرق آسیا (ASEAN) برسد. برخی از این کشورها، از جمله کامبوج و لائوس که روابط دوستانه‌ای با چین دارند مانع از آن می‌شوند که انجمن از چین انتقاد کند. دیگر اعضای انجمن باید صدای خود را بلند کنند. محافظت و رعایت قانون بین‌المللی دریانوردی به نفع این کشورهاست. دریای جنوب چین به منطقه‌ای پرخطر تبدیل شده است. اما سیاست بازدارندگی پیش‌بینی‌پذیر آمریکا و متحدانش و افشاگری بیشتر بدرفتاری‌های چین بهترین رویکرد برای حفظ صلح خواهد بود.
