دوران دستکاری کنتورها

در مناطقی از کشور که شبکه‌های برق نزدیک به دسترس است و مصرف برق هم به ویژه در فصل‌هایی از سال بیشتر است و فقر فرهنگی هم وجود دارد، همه شرایط دست به دست هم داده تا پدیده‌ای به نام برق‌دزدی در سال‌های متمادی وجود داشته باشد. پدیده برق‌دزدی از کشور ما بیشتر در استان‌های جنوبی که کولرهای گازی با توان بالا کار می‌کنند و همچنین کنتورها نزدیک به پشت‌بام و دیوارهاست اتفاق می‌افتد. در این گونه مواقع، با استفاده از قلاب‌هایی از کابل‌های بدون روکش برای استفاده در منازل برق گرفته می‌شد که اگر در حین انجام این کار اتصالی پیش می‌آمد، حتی به شبکه نیز آسیب جدی وارد می‌شد. اما امروزه کمتر از این روش برای برق‌دزدی استفاده می‌شود، چرا که وزارت نیرو از کابل‌های روکش‌دار در تیرهای چراغ برق استفاده می‌کند و دیگر امکان استفاده از قلاب برای گرفتن برق از تیرهای چراغ برق مقدور نیست.

روش دیگر برق‌دزدی، بای پَس کردن کنتور یا از کار انداختن کنتور برق است که با استفاده از این روش، برق از کنتور عبور می‌کند اما ولتاژ خروجی اندازه‌گیری نمی‌شود. اداره‌های برق با این روش به طور جدی برخورد می‌کردند، اما بعدها روش‌های دیگری پیدا شد که جلوی این روش را گرفت. اگر ماموران برق دست‌خوردگی در کنتورها را مشاهده می‌کردند، پرونده خاطی به مراجع قانونی ارسال می‌شد اما به دلیل اینکه جریمه مورد نظر پایین بود، این روش تا مدت‌ها ادامه داشت و هنوز هم به شکل‌های مختلف در حومه برخی شهرها که نظارت کمتر است، ادامه دارد. برق‌دزدی‌ها در آمار و ارقام مربوط به تولید و مصرف برق در کشور زیرمجموعه تلفات برق قرار می‌گیرد. تلفات به دو دسته تکنیکی و غیر‌تکنیکی تقسیم می‌شود که بخش تکنیکی آن در اثر شبکه‌های فرسوده توزیع برق ایجاد می‌شود و بخش غیر‌تکنیکی همان برق‌دزدی‌هاست که معمولاً نیمی از رقم تلفات برق را به خود اختصاص می‌دهد. اگر فرض کنیم، 200 میلیارد کیلووات ساعت تولید برق در کشور باشد، جمع همه قبوض صادرشده برق معادل این رقم نیست و مابه‌التفاوت این دو عدد همان چیزی است که از آن تحت عنوان تلفات یاد می‌شود.

ضمن اینکه نمی‌توان سهم برق تولیدی در نیروگاه‌های بخش خصوصی و دولتی را در این میان از هم تشخیص داد؛ چرا که در کشور ما بخش خصوصی فروشنده برق نیست و فقط دولت است که برق می‌فروشد و شرکت‌های توزیع برق ما زیرمجموعه دولت هستند. بنابراین اگر تلفاتی به شکل برق‌دزدی یا موارد تکنیکی وجود دارد، پولی است که از جیب دولت هزینه شده است. تقریباً در فاصله سال‌های 1386 و 1387 میزان تلفات شبکه برق در کشور حدود 35 درصد بود که بیشتر آن مربوط به مناطق جنوبی بود که هم شبکه‌های فرسوده داشت و هم برق‌دزدی انجام می‌شد اما این روزها بنا بر آمار وزارت نیرو، میزان برق‌دزدی به رقم 20 درصد رسیده که سهم برق‌دزدی و مسائل تکنیکی از آن تقریباً 50-50 است. اما نکته قابل توجه اینجاست که اگر تولید و توزیع برق دست بخش خصوصی بود، آیا باز هم شاهد تلفات برق تا این حد در دو بخش تکنیکی و غیر‌تکنیکی بودیم؟