برمودای سرمایه

   زهرا اکبری: گرفتار پارادوکس عجیبی شده‌ایم. در حالی که در شرایط طبیعی، امضای برجام می‌تواند مسیرها را برای ورود سرمایه به کشور هموار کند، نگرانیم که اگر توافق به سرانجام برسد؛ نرخ ارز کاهش پیدا کند و شاهد شکل‌گیری یکی از بزرگ‌ترین موج‌های خروج سرمایه از کشور باشیم. در چنین شرایطی وزیر امور اقتصادی و دارایی، با اشاره به تغییر قانون اقامت گرفتن در ایران گفته: «قبلاً برای اخد اقامت خارجی‌ها ۲۵۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شده بود اما اکنون این رقم به ۱۰۰ هزار دلار کاهش پیدا کرده و اگر فردی حداقل ۱۰۰ هزار دلار وارد کشور کند می‌تواند اقامت بگیرد.» در دولت قبل نیز هیات وزیران تصمیم گرفت به متقاضیان سرمایه‌گذاری در ایران اقامت پنج‌ساله اعطا کند. این مصوبه همان‌طور که وزیر اقتصاد دولت سیزدهم اشاره کرده، به دولت وقت اجازه می‌داد در ازای سرمایه‌گذاری یا سپرده‌گذاری بلندمدت ۲۵۰ هزاردلاری، به اتباع خارجی مجوز اقامت پنج‌ساله اعطا کند. این در حالی است که از تیرماه 1398 که هیات وزیران تصمیم گرفت شرایط اخذ اقامت در ایران را تسهیل کند تا امروز نه‌تنها هیچ فرد خارجی تمایل به اخذ مجوز اقامت در ایران نداشته که هزاران ایرانی و میلیون‌ها دلار سرمایه از کشور خارج شده است. وضعیت اقتصاد ایران شبیه یک برکه آب است که چشمه‌های ورودی آن خشکیده شده اما مسیرهای خروج از آن با شدت کار می‌کند. نکته نگران‌کننده درباره ایران این است که خروج سرمایه مادی با خروج سرمایه انسانی همراه شده، یعنی ما همزمان با اینکه شاهد خروج گسترده سرمایه از کشور هستیم، افراد تحصیل‌کرده و متخصص خود را نیز از دست می‌دهیم و این برای آینده کشور بسیار خطرناک است. با این موج گسترده، پدیده مهاجرت در ایران اساساً با آنچه در چند دهه گذشته شاهد بودیم تفاوت پیدا کرده و از یک پدیده عمدتاً سیاسی به پدیده‌ای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده و اوضاع به گونه‌ای پیش رفته که انگار برای مهاجرت از ایران هیچ وقت دیر نیست. همه اینها به این موضوع برمی‌گردد که نااطمینانی در کشور ما رو به افزایش است و مردم نمی‌دانند چه چشم‌اندازی پیش‌رو دارند. متاسفانه ایرانیان حاضر می‌شوند در ترکیه خانه بخرند؛ کشوری که به کودتاهای متعدد و نااطمینانی‌های بی‌شمار معروف بوده و هنوز هم با همه همسایگان خود مشکل دارد اما در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کنند به این دلیل که سیاست و اقتصاد در ایران قابل پیش‌بینی نیست و سرشار از نااطمینانی است. افرادی که تصمیم به مهاجرت می‌گیرند، دلایل متفاوتی دارند. برخی دلایل اقتصادی دارند، برخی دلایل اجتماعی و برخی هم دلایل سیاسی و امنیتی دارند. مردم می‌خواهند آزادانه کسب‌وکار و زندگی کنند. این انتظار زیادی نیست اما معمولاً برآورده نمی‌شود. در نتیجه افراد برای زندگی بهتر ناچار به مهاجرت می‌شوند.