جاماندگی بورس

گزارش پیش‌رو با بررسی ماهانه بازار سهام، عملکرد امسال را مورد بررسی قرار داد. بررسی مزبور با تحلیل چهار متغیر بااهمیت سهام شامل شاخص کل، شاخص هم‌وزن، ارزش معاملات خرد و تراز پول حقیقی‌ها انجام شده است.

عملکرد بازار سهام در 11 ماه و 10 روز ابتدایی اسفند 1401 (از ابتدای فروردین تا 10 اسفند) با بازدهی نزدیک 31درصدی (94 /3 درصد) شاخص کل و بازدهی 2 /53درصدی شاخص کل هم‌وزن مواجه شد. البته در بیشتر ماه‌های سال بازار سهام نه‌تنها بازدهی را نصیب سرمایه‌داران نکرد، بلکه حتی آنها را ناامید و با زیان روبه‌رو کرد. کف سالانه شاخص کل بورس روز 4 آبان در سطح 1241 هزار واحد و سقف سالانه آن، روز نهم اسفند در سطح 1838 هزار واحد ثبت شد.

از اواسط آبان امسال نشانه‌های بهبود بازار دیده شد و این در حالی بود که در دی‌ماه و 10 روز اسفند، سهامداران با امیدواری بیشتری بازار را رصد کردند. نکته مهم بازار سهام در سال 1401 تداوم خروجی پول حقیقی‌ها از بازار سهام بود که یکی از دلایل اصلی این وضعیت به بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه ارتباط دارد. در این وضعیت چالشی، ورودی پول به شدت کاسته شد و تنها به جز ماه دی و 10 روز ابتدایی اسفند در سایر ماه‌ها خروجی پول حقیقی‌ها کاملاً مشهود بود. بیشترین تراز منفی پول حقیقی‌ها در روز 9 بهمن به میزان 6 /2142 میلیارد تومان و بیشترین تراز مثبت پول حقیقی‌ها در روز 6 اسفند به میزان 8 /2167 میلیارد تومان بود. بیشترین خروج پول حقیقی‌ها از بورس در مجموع برای ماه بهمن بود؛ به‌طوری که مجموع تراز پول حقیقی‌ها منفی 4 /12299 میلیارد تومان بود. بیشترین ورود پول حقیقی‌ها هم در مجموع در ماه دی رخ داد؛ به‌طوری که مجموع تراز پول حقیقی‌ها مثبت 9 /2103 میلیارد تومان بود.

بیشترین بازدهی شاخص کل بورس برای 10 روز ابتدایی اسفند با 2 /14 درصد و دی با 8 /9 درصد بود. بیشترین بازدهی شاخص کل هم‌وزن نیز برای دی با 3 /15 درصد بود. بیشترین افت شاخص‌ها برای ماه بهمن بود؛ به‌طوری که شاخص کل بورس با 5 /7 درصد و شاخص کل هم‌وزن با 7 /8 درصد افت روبه‌رو بود. همچنین بیشترین ارزش معاملات خرد برای 10 روز ابتدایی اسفند با 7 /10 هزار میلیارد تومان و ماه دی با 2 /9 هزار میلیارد تومان بود. معاملات خرد سهام در مهر کمترین ارزش را با 06 /2 هزار میلیارد تومان به ثبت رساند.

البته بررسی داده‌ها نشان می‌دهد مساله رشد شاخص‌ها در بازار سهام بیشتر در نوع یک رشد اسمی و ناشی از سه عامل تورم، انتظارات تورمی و نوسان نرخ ارز است. با متوسط تورم سالانه 50 درصد اقتصاد ایران، انتظارات بالای تورمی که آحاد اقتصادی برای اقتصاد ایران در ماه‌های آینده متصور است و همسو با جهش‌های پی‌درپی ارز، سهام مانند سایر دارایی‌ها (سکه، طلا، ارز، خودرو و مسکن) باید خود را با تورم و ارز انطباق می‌داد. بازار سرمایه در یک سال و اندی گذشته به دلیل بی‌اعتمادی شکل‌گرفته سرمایه‌گذاران نسبت به آن نه‌تنها با تورم حرکت نکرد، بلکه گاهی بسیار جا ماند و از این حیث رشد کنونی بازار سهام بیشتر به معنای جبران جاماندگی از تورم و ارز است.

در گزارش پیش‌رو به بررسی عملکرد بازار سهام با چهار مولفه بازدهی ماهانه شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن، متوسط ماهانه ارزش معاملات خرد و مجموع ماهانه تراز پول حقیقی‌ها در سهام پرداخته شده است که حاوی نکات کلیدی در روند معاملات است. در پایان گزارش هم به تحولات احتمالی پیش‌رو در سال آینده اشاره شده است.

فروردین / آغاز رشد

بازار سهام سال 1401 را در شرایطی آغاز کرد که شاخص کل بورس تهران سال 1400 را در میانه کانال 3 /1 میلیون به پایان رساند. در 19 روز کاری فروردین، بازار سهام حرکت روبه رشدی را به ثبت رساند و بعد از 19 روز کاری در انتهای فروردین در کانال 5 /1 میلیون واحد ایستاد. شاخص در 30 فروردین به سقف ماهانه خود یعنی در سطح 1513 هزار واحد قرار گرفت. بدین ترتیب شاخص کل بورس تهران در یک ماه 7 /8 درصد بازدهی را به ثبت رساند. شاخص کل هم‌وزن یک قدم جلوتر از شاخص کل، با بازدهی 5 /14درصدی روبه‌رو شد. متوسط ارزش معاملات خرد سهام در فروردین 6 /5 همت به ثبت رسید. این در حالی بود که مجموع تراز پول حقیقی‌ها در سهام منفی 3 /477 میلیارد تومان (به معنای خروج پول حقیقی‌ها از بازار سهام) بود.

اردیبهشت / کانال جدید

شاخص کل بورس در اردیبهشت‌ماه در کانال 5 /1 میلیون واحد معاملات را از سر گذراند. البته سقف ماهانه شاخص کل بورس در اردیبهشت، روز 27 اردیبهشت بود که در سطح 1606 هزار واحد ایستاد. شاخص کل بورس در اردیبهشت با بازدهی نزدیک پنج درصد روبه‌رو شد. شاخص کل هم‌وزن نیز بازدهی 3 /9درصدی را به ثبت رساند. این در حالی بود که در 18 روز کاری اردیبهشت، متوسط ارزش معاملات خرد سهام 5 /6 همت و مجموع تراز پول حقیقی‌ها در بازار سهام منفی 4 /1832 میلیارد تومان (به معنای خروج پول حقیقی‌ها از بازار سهام) بود.

خرداد / ایست شاخص

شاخص کل بورس تهران در خردادماه در محدوده کانال 5 /1 میلیون واحد در نوسان بود. اما متوسط بازدهی شاخص کل بورس تهران در خرداد، منفی 6 /2 درصد بود. متوسط بازدهی شاخص کل هم‌وزن نیز منفی 7 /4 درصد بود. ارزش معاملات خرد در این ماه به‌طور متوسط کاهش یافت و به محدوده 7 /4 همت رسید. این در حالی بود که بازار در خردادماه شاهد خروج بیشتر پول حقیقی‌ها بود؛ به‌طوری‌که مجموع تراز پول حقیقی‌ها منفی 1 /8074 بود.

تیر / افول بازار

شاخص کل بورس در تیر دوباره به کانال 4 /1 میلیون واحد برگشت. شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن در تیر به مثابه خرداد منفی بود؛ به‌طوری‌که شاخص کل با منفی 01 /4 درصد و شاخص کل هم‌وزن نیز با منفی 38 /4 درصد روبه‌رو شد. متوسط ارزش معاملات خرد در ماه تیر برای بازار سهام 2 /3 همت بود. خروج پول حقیقی‌ها از بازار سهام در تیرماه هم دنبال شد؛ به‌طوری‌که مجموع تراز پول حقیقی‌ها منفی 7 /7305 میلیارد تومان بود.

مرداد / ادامه ریزش

در مرداد شاخص کل در محدوده کانال 4 /1 میلیون واحد در نوسان بود. اگرچه زیان شاخص‌ها در مرداد تکرار اما از شدت زیان آنها کاسته شد؛ به‌طوری‌که شاخص کل با زیان 3 /3درصدی و شاخص کل هم‌وزن با زیان 78 /1درصدی روبه‌رو شد. البته متوسط ارزش معاملات خرد در این ماه نشان می‌داد معاملات خرد در بازار سهام بسیار پایین آمده است. هر چند خروج پول حقیقی‌ها استمرار یافت اما از شدت آن کاسته شد و در مجموع تراز پول حقیقی‌ها در سهام منفی 4519 میلیارد تومان شد.

شهریور / زیان پشت زیان

شاخص کل بورس در شهریورماه با افت بیشتری دنبال شد، هر چند شاخص کل هم‌وزن افت کمتری را تجربه کرد. به‌طوری‌که شاخص کل با زیان 3 /5درصدی و شاخص کل هم‌وزن با زیان 6 /1درصدی مواجه شد. شاخص کل از کانال 4 /1 میلیون واحد به کانال 3 /1 میلیون واحد هم برگشت. البته متوسط ارزش معاملات خرد در شهریور به مثابه مرداد در محدوده 7 /2 همت بود و نشان داد در دو ماه فصل گرم تابستان، معاملات حقیقی‌ها از رونق افتاده است. خروجی پول حقیقی‌ها از سهام در شهریور نیز اگرچه استمرار داشت و در مجموع تراز پول حقیقی‌ها منفی 5 /3561 میلیارد تومان بود اما از شدت خروج پول به تدریج کاسته شد.

مهر / خسته‌کننده

بازار سهام در مهرماه همچنان سهامداران را با زیان روبه‌رو می‌کرد. شاخص کل بورس در کانال 3 /1 میلیون واحد در پایان ماه در آستانه سقوط به کانال پایین‌تر قرار گرفت. بازدهی شاخص‌ها دوباره منفی بود؛ به‌طوری‌ که شاخص کل بورس تهران 4 /1 درصد و شاخص کل هم‌وزن نیز 96 /1 درصد افت داشت. ارزش معاملات خرد سهام نیز در همان محدوده دو همت قرار گرفت. خروجی پول حقیقی‌ها همانند شش ماه ابتدایی سال دنبال شد، به‌طوری‌که مجموع تراز پول حقیقی‌ها منفی 4725 میلیارد تومان بود.

آبان / بازگشت شاخص

شاخص کل اگرچه در ابتدای آبان به کانال 2 /1 میلیون واحد هم سقوط کرد اما بازار از اواسط آبان نشانه‌هایی دریافت کرد که تحرکات جدیدی را به دنبال داشت؛ به‌طوری‌که شاخص‌ها هم دوباره با بازدهی مناسبی روبه‌رو شدند و پس از چند ماه متوالی بالاخره شاخص کل بورس 6 /8 درصد و شاخص کل هم‌وزن نیز 1 /7 درصد بازدهی را به ثبت رساند. البته متوسط ارزش معاملات خرد سهام نیز با روند رو به رشد همراه شد و به 4 /3 همت رسید. این در حالی بود که خروجی پول حقیقی‌ها از سهام با شدت بیشتری همراه شد و مجموع تراز پول حقیقی‌ها منفی 6 /5906 میلیارد تومان بود. در این ماه اگرچه شاخص کل بورس دوباره حرکت روبه‌رشدی را از سر گرفت اما یکی از مولفه‌های رشد پایدار بازار که تراز پول حقیقی‌ها بود همچنان منفی باقی ماند.

آذر / نشانه‌های رونق

شاخص کل بورس در 27 آذر به کانال 5 /1 میلیون واحد برگشت اما دو روز بعد، دوباره به کانال 4 /1 میلیون واحد برگشت. شاخص کل در این ماه بازدهی 2 /6درصدی و شاخص کل هم‌وزن نیز بازدهی 9 /9درصدی را به ثبت رساند. متوسط ارزش معاملات خرد به تدریج رشد کرد و به چهار همت رسید. در این ماه از شدت خروج پول حقیقی‌ها هم کاسته شد و مجموع تراز پول حقیقی‌ها به منفی 7 /1405 میلیارد تومان رسید.

دی / توجه حقیقی‌ها

در معاملات دی شاخص کل بورس دوباره به کانال 5 /1 میلیون واحد برگشت و به انتهای کانال جدید 6 /1 میلیون هم رسید. شاخص کل بازدهی بالای 8 /9 درصد را به ثبت رساند و شاخص کل هم‌وزن نیز بازدهی دورقمی 3 /15 درصد را تجربه کرد. در دی‌ماه برای نخستین بار در سال 1401 ارزش معاملات خرد دورقمی شد و حتی در معاملات 7 دی به 5 /11 همت هم رسید. به‌طور متوسط ارزش معاملات خرد 2 /9 همت شد. نشانه‌های رونق در بازار سهام که از اواسط آبان و آذر دیده می‌شود در دی با استمرار ورودی پول حقیقی‌ها خود را نشان داد. بدین ترتیب مجموع تراز پول حقیقی‌ها برای نخستین بار در ماه دی مثبت شد و به 9 /2103 میلیارد تومان رسید.

بهمن / عقب‌گرد

شاخص کل بورس از کانال 6 /1 میلیون واحد به کانال 5 /1 میلیون واحد برگشت. شاخص‌ها در پایان بهمن‌ماه نه‌تنها بازدهی نداشت، بلکه منفی شد. شاخص کل با افت 5 /7درصدی و شاخص کل هم‌وزن نیز با افت 7 /8درصدی روبه‌رو شد. متوسط ارزش معاملات خرد در این ماه دوباره تا سه همت کاهش یافت؛ به‌طوری‌که متوسط ارزش معاملات خرد سهام 1 /6 همت شد. خروجی پول حقیقی‌ها در بهمن با بیشترین میزان در یک سال اخیر روبه‌رو شد؛ به‌طوری‌که مجموع تراز پول حقیقی‌ها به‌طور متوسط به منفی 4 /12299 میلیارد تومان رسید.

اسفند / جهش خیره‌کننده

در 10 روز ابتدایی اسفند بازار سهام به یکباره جهش یافت. شاخص کل بورس از کانال 5 /1 میلیون واحد به کانال 8 /1 میلیون واحد رسید. آخرین باری که کانال در محدوده 8 /1 میلیون واحد قرار داشت، در 28 مرداد سال 1399 بود که شاخص در سطح 3 /1825 هزار واحد ایستاده بود. شاخص کل در نهم اسفند به سقف سالانه خود یعنی 1838 هزار واحد هم رسید. البته بازدهی شاخص کل بورس در این 10 روز قابل توجه بود؛ به‌طوری‌که شاخص کل 2 /14 درصد و شاخص کل هم‌وزن نیز 9 /8 درصد بازدهی را تجربه کرد. ارزش معاملات خرد در هفتم اسفند به 5 /16 همت رسید که در سال 1401 یک رکورد به حساب آمد. در روز ششم اسفند نیز تراز پول حقیقی‌ها مثبت و در بالاترین سطح سالانه به عدد 8 /2167 میلیارد تومان رسید. مجموع تراز پول حقیقی‌ها در 10 روز ابتدایی اسفند مثبت و به عدد 4 /1353 میلیارد تومان رسید. در این 10 روز به مثابه دی‌ماه خروجی پول حقیقی‌ها نه‌تنها متوقف شد، بلکه به‌طور متوسط ورودی پول‌ها هم افزایش یافت.

نتیجه‌گیری

در مجموع اگرچه بازدهی شاخص‌ها در بورس تهران قابل توجه است اما بازار سهام تنها در یک ماه (دی) و 10 روز ابتدایی اسفند شرایط نسبتاً مناسبی را پشت سر گذاشت و با اعتماد نسبی سرمایه حقیقی‌ها روبه‌رو بود. در سایر روزهای سال، بازار در نوسان رفت‌و برگشتی و با خروجی پول حقیقی‌ها همراه بود. برای سال بعد نیز ارزیابی‌ها بر اساس مولفه‌های در اختیار تورم، انتظارات تورمی و نوسان‌های ارزی و بودجه 1402 گویای این است که بازار می‌تواند توان و پتانسیل رشد در محدوده‌های بالای سقف شاخص دو میلیون‌واحدی را داشته باشد.