خطبه‌های اقتصادی

  رضا طهماسبی: سال‌ها بود که بحث اقتصاد در تریبون نماز سیاسی- عبادی جمعه در سراسر کشور، عمدتاً درباره مسائلی از قبیل گرانی، معیشت مردم، فشار وارده بر اقشار کمتر برخوردار و آسیب‌پذیر و نهایتاً توصیه برای اجرای شعار سال بود که چند سالی است از سوی مقام معظم رهبری به طور مستقیم معطوف به حوزه اقتصاد شده است. با وجود این در چند هفته گذشته، سخنانی از این تریبون گسترده سراسری به گوش مخاطبان و مردم می‌رسد که حاکی از یک تغییر فاز مهم و به نوعی یک پارادایم شیفت در نوع رویکرد آن و محور سخنان ائمه جمعه است. حالا ائمه جمعه علاوه بر صحبت‌های معمول در لزوم تلاش بیشتر مسوولان و دولتمردان برای بهبود وضع معیشت مردم و باثبات کردن بازارها و فضای اقتصادی، به عمق بیشتری رفته و از لزوم اصلاحات ساختاری، تغییر سیاست‌ها و تصمیمات اشتباه و ترمیم بنیان‌های اقتصاد می‌گویند؛ اتفاقی که می‌تواند درخور اثرگذاری این جایگاه بسیار قابل توجه باشد. چراغ پرداختن به مسائل ساختاری اقتصاد را حجت‌الاسلام محمدحسن ابوترابی‌فرد، امام جمعه موقت تهران، روشن کرد. ابوترابی‌فرد که سابقه زیادی در مجلس و عضویت در هیات رئیسه خانه ملت دارد، به خوبی نسبت به عمق و ابعاد مسائل اقتصادی اشراف دارد و از همین‌رو بود که، پیش از تغییر رئیس‌کل بانک مرکزی، از رئیس‌جمهور خواست نه‌فقط تغییر رئیس که همزمان با آن استقلال بانک مرکزی را نیز هدف قرار داده و تامین کند. ابوترابی‌فرد به درستی در سخنانی تاکید کرد تا زمانی که بانک مرکزی به عنوان صندوقی برای تامین هزینه‌ها ایفای نقش می‌کند مشکلات اقتصادی و تورم، مدیریت و کنترل نمی‌شود. این چراغ اما خاموش که نشد، توسط دیگر ائمه جمعه روشن‌تر و برافروخته‌تر شد. امام جمعه اصفهان در نقد یک مطالبه اجتماعی نادرست در باب خریدار عمده سکه، عنوان کرد که این فرد مفسد نیست و آنچه باید مورد نقد قرار گیرد روش فروش سکه از سوی دولت است وگرنه فردی که سکه خریده است پولش را پرداخته است. همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی موحدی‌کرمانی، دیگر امام جمعه موقت تهران نیز در اظهاراتی منتقدانه اعلام کرد که تخصیص ارز به سفرهای غیرضروری خیانت است و چرا باید ارز 4200‌تومانی دریافت کند. این خطیب جمعه به مساله نقدینگی نیز توجه نشان داد و بخشی از مشکلات اقتصادی کشور را در شرایط کنونی ناشی از وضعیت نظام بانکی دانست که به دلیل ضعف نظارت از سوی بانک مرکزی است که منجر به افزایش حجم نقدینگی شده است. موضع‌گیری صریح خطیبان از تریبون نماز جمعه در مورد مسائل ساختاری اقتصاد مانند استقلال بانک مرکزی، ضعف نظارت این نهاد، اصلاح ساختار نظام بانکی و نقد سیاست‌های دولت در زمینه نقدینگی و ارز، اگر نگوییم بی‌سابقه، قطعاً کم‌سابقه و البته امیدوارکننده است. تریبونی که ممکن بود گفته‌های دلسوزانه‌اش در مورد وضعیت معیشت و افزایش قیمت کالاها به فشار برای اتخاذ سیاست‌های نادرستی چون سرکوب قیمت از سوی دولت منجر شود، حالا به مساله اصلاحات ساختاری اقتصاد توجه نشان می‌دهد و از این می‌گوید که دولت باید سیاست‌های نادرست خود را اصلاح کند وگرنه خیانت کرده است. تشریح و بسط این گفتمان در تریبون نماز جمعه علاوه بر تشویق و ترغیب دولت به اجرای اصلاحات بنیادی، این فهم و درک را در سطح عموم جامعه ایجاد می‌کند که چاره کار اقتصاد، اصلاحات ساختاری است نه سیاست‌های سطحی و مقطعی و یارانه‌ای.