پوست زنده زمین

 

روز جهانی خاک (WSD) هر سال در 5 دسامبر با هدف تمرکز بر اهمیت خاک سالم و حمایت از مدیریت پایدار منابع خاک برگزار می‌شود.

فائو در وب‌سایت خود درباره این روز نوشت: موضوع امسال «مراقبت از خاک: اندازه‌گیری، نظارت، مدیریت» است که بر اهمیت داده‌ها و اطلاعات دقیق خاک در درک ویژگی‌های خاک و حمایت از تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد مدیریت پایدار خاک برای امنیت غذایی تاکید می‌کند.

سازمان ملل متحد نیز در یادداشتی درباره این روز نوشت: «بقای سیاره ما به پیوند ارزشمند با خاک بستگی دارد. بیش از 95 درصد غذای ما از خاک تامین می‌شود. علاوه بر این، خاک 15 عنصر از 18 عنصر شیمیایی طبیعی ضروری برای گیاهان را تامین می‌کند.

با این حال، در مواجهه با تغییرات آب‌وهوایی و فعالیت‌های انسانی، خاک ما در حال تخریب است. فرسایش تعادل طبیعی را مختل می‌کند، نفوذ آب و در دسترس بودن آن را برای همه اشکال زندگی کاهش می‌دهد و سطح ویتامین‌ها و مواد مغذی را در غذا کاهش می‌دهد.

شیوه‌های مدیریت پایدار خاک، مانند حداقل خاک‌ورزی، تناوب زراعی، افزودن مواد آلی و کشت پوششی، بهبود سلامت خاک، کاهش فرسایش و آلودگی و افزایش نفوذ و ذخیره آب؛ این اقدامات تنوع زیستی خاک را حفظ می‌کند، حاصلخیزی را بهبود می‌بخشد و به ترسیب کربن کمک می‌کند و نقش مهمی در مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی دارد.

کمپین روز جهانی خاک 2024، با موضوع «مراقبت از خاک: اندازه‌گیری، نظارت، مدیریت» بر اهمیت داده‌ها و اطلاعات دقیق خاک در درک ویژگی‌های خاک و حمایت از تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد مدیریت پایدار خاک برای امنیت غذایی تاکید می‌کند.»

در یادداشتی با عنوان «پس‌زمینه یک دهه جشن خاک» نیز در ادامه آمده بود: روز جهانی برای بزرگداشت خاک از سوی اتحادیه بین‌المللی علوم خاک (IUSS) در سال 2002 توصیه شد. تحت رهبری پادشاهی تایلند و در چهارچوب مشارکت جهانی خاک، فائو از ایجاد رسمی WSD به عنوان یک پلت‌فرم برای افزایش آگاهی جهانی حمایت کرده است. کنفرانس فائو به اتفاق آرا روز جهانی خاک را در ژوئن 2013 تایید کرد و خواستار تصویب رسمی آن در شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل شد. در دسامبر 2013، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در واکنش به این اقدام، 5 دسامبر 2014 را به عنوان اولین روز رسمی جهانی خاک تعیین کرد.

از جمله نکات مهمی که در این یادداشت به آن اشاره شده بود، عبارت بود از:

 تولید تنها دو، سه سانتی‌متر خاک می‌تواند هزار سال طول بکشد.

 از طریق مدیریت پایدار خاک می‌توان تا 58 درصد غذای بیشتری تولید کرد.

 تولیدات کشاورزی باید 60 درصد افزایش یابد تا تقاضای جهانی غذا در سال 2050 برآورده شود.

ما هم در این گزارش به بهانه روز جهانی خاک، به این پرسش پاسخ می‌دهیم که چرا خاک مهم است.

جای پایی برای ریشه‌ها

خاک نقشی حیاتی در اکوسیستم زمین دارد و بدون خاک زندگی انسان بسیار دشوار خواهد بود. خاک برای گیاهان جای پایی برای ریشه‌هایشان می‌دهد و مواد مغذی لازم برای رشد گیاهان را در خود نگه می‌دارد. خاک آب باران را فیلتر، تخلیه آب اضافی باران را تنظیم و از سیل جلوگیری می‌کند. همچنین در برابر آلاینده‌ها بافر1 می‌شود، بنابراین از کیفیت آب‌های زیرزمینی محافظت می‌کند.

خاک قادر است مقادیر زیادی کربن آلی را ذخیره کند. این بزرگ‌ترین ذخیره زمینی کربن است. به طور متوسط، خاک حاوی حدود سه برابر کربن آلی بیشتر از پوشش گیاهی و حدود دو برابر بیشتر از کربن موجود در جو است. این امر در تلاش برای کاهش تغییرات آب‌وهوایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کربن می‌تواند از جو خارج شده و در خاک ذخیره شود و به تعادل مجدد بودجه کربن جهانی کمک کند.

خاک برخی از مواد ضروری ساختمانی و تولیدی را در اختیار مردم قرار می‌دهد: ما خانه‌های خود را با آجرهای ساخته‌شده از خاک رس می‌سازیم و قهوه را در لیوان‌هایی می‌نوشیم که اساساً خاک پخته‌شده (خاک رس) هستند. آب هم در یک لیوان ساخته‌شده از ماسه (دی‌اکسید سیلیکون) سرو می‌شود.

سنگ‌ها و کانی‌ها به عنوان اساس مواد خاک به ذهن متبادر می‌شوند، با این حال خاک میزبان تعداد زیادی از موجودات زنده است. تنوع زیستی حیات مرئی و میکروسکوپی که از خاک به عنوان خانه خود استفاده می‌کند بسیار زیاد است. خاک یکی از مخازن بزرگ سیاره از میکروارگانیسم‌های کشف‌نشده و در نتیجه مواد ژنتیکی است که می‌تواند مبنای سایر پژوهش‌های علمی مانند توسعه داروهای جدید قرار بگیرد.

خاک همچنین یک آرشیو است و با ذخیره کردن مصنوعات طبیعی مانند گرده (گیاهان) از اکوسیستم‌های گذشته، پیشینه‌ای از شرایط محیطی گذشته را ارائه می‌دهد. بسیاری از مصنوعات تاریخ بشر نیز در زیر زمین ذخیره می‌شوند که باستان‌شناسان آنها را با دقت کشف کرده و از آنها برای درک چگونگی تکامل تمدن‌ها استفاده می‌کنند.

خاک یکی از همه جا حاضرترین و نادیده گرفته‌شده‌ترین مواد روی زمین است. با این حال، این ماده معجزه‌آسا به چندین روش جذاب، کلید حیات را در اختیار دارد.

خاک به تولید غذای ما و کشف داروها و واکسن‌های نجات‌دهنده کمک می‌کند. خاک همچنین آب را فیلتر و تصفیه می‌کند، سیل را کاهش می‌دهد، جو را تنظیم می‌کند و نقش مهمی در حرکت چرخه کربن و نیتروژن دارد. همچنین برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی کلیدی است، زیرا مقادیر زیادی کربن را جذب و ذخیره می‌کند. خاک همچنین یکی از متنوع‌ترین زیستگاه‌های روی زمین است.

اگرچه گاهی اوقات به خاک به عنوان «کثیفی» یا «گل» بی‌توجهی می‌شود، اما اغلب از سوی دانشمندان به عنوان «پوست زنده زمین» توصیف می‌شود: نازک و ظریف، اما همچنین دارای نقشی بی‌بدیل در حفظ سلامت انسان‌ها و زیست‌کره. به گفته پروفسور بریجِت امِت از مرکز اکولوژی و هیدرولوژی بریتانیا، «خاک یکی از دست‌کم گرفته‌شده‌ترین و کم درک‌شده‌ترین شگفتی‌های سیاره شکننده ماست».

دنیای شگفت‌انگیز زیرزمینی

یک کرم راه خود را در زمین تاریک حفر می‌کند، ذرات خاک را می‌بلعد و قالب‌های غنی از مواد مغذی را دفع می‌کند. چارلز داروین کرم‌های خاکی را یکی از مهم‌ترین موجودات روی زمین توصیف کرد. کرم‌ها برای سلامت خاک حیاتی هستند و بدون خاک، سیاره زمین کمی بیش از یک سنگ بی‌جان خواهد بود. پس چرا بیشتر ما قدر زمین زیر پای خود را نمی‌دانیم؟

ممکن است خاک را بی‌پایان و نابودنشدنی تصور کنیم؛ اما هیچ‌کدام نیست. تنها حدود 5 /7 درصد از سطح زمین، خاکی را که برای کشاورزی به آن تکیه می‌کنیم، فراهم می‌کند و به طرز قابل توجهی شکننده است. از خاک سطحی برای رشد 95 درصد مواد غذایی استفاده می‌شود و 10 برابر سریع‌تر از جایگزینی آن ناپدید می‌شود: کمربند ذرت آمریکا در حال حاضر بخش زیادی از خاک سطحی خود را از دست داده است که معیشت جوامع و همچنین عرضه مواد غذایی را تهدید می‌کند. واقعیت این است که هزاران سال طول می‌کشد تا یک اینچ از خاک سطحی حاصلخیز ایجاد شود، اما می‌توان آن را در عرض چند دقیقه از بین برد.

خاک سالم یک اکوسیستم زنده و پویاست: ترکیبی پیچیده از مواد معدنی و مواد آلی حاوی هوا، آب و حیات. کرم‌ها در زمین تنها نیستند، فقط یک گرم خاک می‌تواند حاوی 50 هزار گونه باشد که همگی با یکدیگر تعامل دارند تا زیستگاه خاک خود را سالم و پربار نگه دارند. نکته عجیب و جالب اینجاست که تنها یک درصد از گونه‌های میکروارگانیسم‌های خاک تا به امروز شناخته شده‌اند. محاسبه شده است که هر یک گرم خاک سالم می‌تواند تا یک میلیارد میکروارگانیسم و ​​چندین متر هیف قارچی (ساختاری طویل، شاخه‌دار و رشته‌ای از قارچ) داشته باشد.

تنوع زیادی از جلبک‌ها و قارچ‌ها، و همچنین طیف گسترده‌ای از ارتباطات همزیستی میان میکروارگانیسم‌های خاک و جلبک‌ها، قارچ‌ها، خزه‌ها، گلسنگ‌ها، ریشه‌های گیاهان و بی‌مهرگان وجود دارد. این موجودات بخشی از یک شبکه غذایی وسیع هستند که چرخه انرژی و مواد مغذی را تضمین می‌کند، باعث تقویت رشد گیاهان و بهره‌وری خاک می‌شود و به حفظ موجودات زنده در بالای زمین کمک می‌کند.

فعالیت این موجودات، نوع ذرات سنگ، حجم مواد آلی و نسبت هوا و آب همگی با هم ترکیب می‌شوند و صدها نوع مختلف خاک را ایجاد می‌کنند؛ از خاک‌های شنی سست گرفته تا زغال سنگ نارس، تا خاک‌های لومی (خاک کشاورزی) بسیار متعادل که برای کشت و زرع بسیار مناسب است. اما فعالیت‌های انسانی تعادل را از بین می‌برد و یک‌سوم خاک جهان در حال حاضر تخریب شده است.

مبارزه با تغییرات اقلیمی

تغییرات آب‌وهوایی تاثیر قابل توجهی بر سلامت خاک در سطح جهان داشته است. آب‌وهوای شدید سبب خشکسالی بیشتر و همچنین سیل بیشتر شده است. بالا آمدن سطح دریا می‌تواند آلاینده‌هایی مانند نمک را وارد خاک کند و همچنین باعث فرسایش آن شود. در حالی که نبرد با تغییر آب‌وهوا به تنهایی چالشی را به همراه دارد، کشاورزی مدرن با سرعتی زیاد خاک سیاره را تخریب می‌کند. به دلیل اقداماتی مانند شخم زدن شدید و استفاده بیش‌ازحد از کودها، آفت‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی، تقریباً نیمی از خاک سطحی جهان -خاکی با بالاترین غلظت مواد آلی و میکروارگانیسم‌هایی که برای رشد محصولات ضروری است- در 150 سال گذشته ناپدید شده است.

اما به طرز جالبی، این ماده ارزشمند می‌تواند درمان خودش باشد. در حالی که تغییرات آب‌وهوایی در سال‌های اخیر بر کیفیت خاک در سراسر جهان تاثیر گذاشته است، برعکس، خاک نیز می‌تواند بر روند این تغییرات تاثیر داشته باشد. خاک زمین تقریباً یک‌چهارم کل انتشار کربن انسان‌منشأ را هر سال جذب می‌کند و بخش بزرگی از آن در زمین‌های زغال سنگ نارس یا منجمد دائمی ذخیره می‌شود.

خاک هم برای مردم و هم برای کره زمین حیاتی است. خاک منبع مهم غذا و داروست، آب را فیلتر و تصفیه می‌کند، سیل را کاهش می‌دهد و نقش مهمی در مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی ایفا می‌کند.

خاک نقشی حیاتی در محدود کردن یا تشدید تغییرات آب‌وهوایی ایفا می‌کند. بیشتر مردم از اهمیت جنگل‌ها و درختان در کاهش دی‌اکسید کربن در جو آگاه هستند. اما خاک مقدار فوق‌العاده‌ای کربن ذخیره می‌کند: سه برابر مقدار موجود در جو و دو برابر مقدار موجود در همه گیاهان و درختان.

گیاهان دی‌اکسید کربن را از جو در فرآیندی به نام فتوسنتز استخراج می‌کنند. سپس مقداری از این کربن به عنوان بقایای گیاهی تازه و مواد تجزیه‌شده به نام هوموس در خاک ذخیره یا «گرفته» می‌شود. این ترکیبات آلی بسیار غنی از کربن هستند و به عنوان ماده آلی خاک شناخته می‌شوند که کربن را به روشی پایدار و سازگار با محیط زیست در زیر زمین نگه می‌دارد. با این حال، زمانی که خاک آسیب می‌بیند یا تخریب می‌شود، می‌تواند دی‌اکسید کربن یا متان را دوباره به اتمسفر آزاد کند و در نتیجه تاثیر تغییرات آب‌وهوایی را تسریع کند- به جای کاهش سرعت آن.

همان‌طور که جان اسکات، رئیس ریسک پایداری زوریخ می‌گوید، «به همین دلیل است که روش استفاده از زمین برای کشاورزی بسیار مهم است. برای مثال، با تغییر روش‌های کشاورزی فشرده به روش‌های ارگانیک، می‌توانیم مشخصات انتشار (کربن) زمین را به طور چشمگیری تغییر دهیم. اگر این امر به روش صحیح مدیریت شود، خاک سالم‌تر و حاصلخیزتر خواهد بود و همچنین کربن بیشتری را ذخیره می‌کند».

تنوع زیستی و امنیت غذایی

خاک یکی از مخازن اصلی جهانی تنوع زیستی با ایجاد زیستگاه‌هایی است که از هزاران گونه مختلف قارچ، باکتری و بی‌مهره پشتیبانی می‌کند. در واقع، 25 درصد از گونه‌های جانوری روی زمین در زیر زمین زندگی می‌کنند، در حالی که 40 درصد از موجودات در اکوسیستم‌های زمینی در دوره‌ای از چرخه زندگی خود با خاک مرتبط هستند.

این اکوسیستم سالم به چرخه‌های کربن، نیتروژن و آب زمین کمک می‌کند و در نتیجه مواد مغذی و غذایی را که برای زنده ماندن نیاز داریم تولید می‌کند. به بیان ساده، خاک با پرورش محصولاتی که می‌خوریم و علف‌ها و سایر گیاهانی که برای تغذیه دام‌ها کاربرد دارد، 95 درصد از منابع غذایی بشر را تولید می‌کند.

بسیاری از داروها و واکسن‌های نجات‌بخش در 100 سال گذشته نیز در محیط‌های غنی از نظر شیمیایی و تنوع بیولوژیک موجود در خاک کشف شده‌اند. این داروها از آنتی‌بیوتیک‌های معروف مانند پنی‌سیلین گرفته تا بلئومایسین که برای درمان سرطان استفاده می‌شود و آمفوتریسین که با عفونت‌های قارچی مبارزه می‌کند، متفاوت است.

تنوع زیستی خاک همچنین به دلیل ارتباط آن با ریشه گیاه، نقش دارویی مهمی دارد. خاک‌های سالم به گیاهان این توانایی را می‌دهند که مواد شیمیایی مفیدی مانند آنتی‌اکسیدان‌ها را تولید کنند که از آنها در برابر آفات و سایر تهدیدات خارجی محافظت می‌کند. وقتی انسان این گیاهان را می‌خورد، آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آنها سیستم ایمنی و تنظیم هورمونی ما را تقویت می‌کند. اغراق نیست اگر بگوییم بین خاک سالم و انسان سالم ارتباطی مستقیم وجود دارد.

خاک در خطر است

سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تخمین می‌زند که 30 درصد از خاک‌های جهان در حال حاضر تخریب شده است. در حالی که گزارش کمیسیون اروپا تخمین می‌زند که بین 60 تا 70 درصد خاک‌های آن ناسالم هستند.

تهدیدهای انسانی متعددی برای سلامت خاک وجود دارد که شامل جنگل‌زدایی، شهرنشینی، تشدید کشاورزی، تراکم خاک، اسیدی شدن، شور شدن، آلودگی، رانش زمین، آتش‌سوزی و فرسایش خاک می‌شود. به گفته فائو، فرسایش خاک یک تهدید بزرگ برای امنیت غذایی جهانی است و می‌تواند رفاه حداقل 2 /3 میلیارد نفر را در جهان به خطر بیندازد.

چیزی که وضعیت را جدی‌تر می‌کند، این واقعیت است که خاک‌های باکیفیت و حاصلخیز را نمی‌توان به سرعت یا به راحتی جایگزین کرد. 100 سال طول می‌کشد تا فقط نیم‌سانتی‌متر خاک سالم بسازیم، به این معنی که در حال حاضر 50 تا 100 برابر سریع‌تر از توانایی بازسازی خاک، در حال از دست دادن آن هستیم.

بزرگ‌ترین تهدید برای خاک‌های سالم کشاورزی است. از زمان انقلاب صنعتی، تخمین زده می‌شود که 135 میلیارد تن از زمین‌های کشاورزی، از طریق ترکیبی از شیوه‌ها از جمله جنگل‌زدایی برای ایجاد زمین‌های زراعی بیشتر، کشت تک‌زراعی، چرای بی‌رویه، خاک‌ورزی، استفاده از ماشین‌آلات سنگین و استفاده نادرست از کودها و سموم دفع آفات، از بین رفته است.

اولین قدم مهم برای به حداقل رساندن تخریب خاک این است که کشورها به شیوه‌های «کشاورزی احیاکننده» روی آورند. این شیوه‌ها شامل تناوب زراعی منظم، چرای پایدار و روش‌های کشاورزی با کاربرد مختلط مانند زراعت جنگلی است که شامل کاشت درختان در کنار محصولات می‌شود. با تغییر روش‌های کشاورزی، می‌توان از خاک‌های سالم در برابر آسیب محافظت کرد، در حالی که خاک‌های تخریب‌شده را هم می‌توان با رشد طیف متنوعی از گیاهان احیا کرد.

خاک تقریباً با هر کاری که انسان انجام می‌دهد، از جمله گیاهانی که می‌کاریم و تقریباً تمام غذایی که می‌خوریم، مرتبط است. به همین دلیل است که تغییرات لازم برای حفظ و بازیابی آن باید بسیار گسترده باشد. جان اسکات می‌گوید: «پیدا کردن یک درمان نیازمند تغییراتی است که بسیار فراتر از خود خاک است. این امر شامل تغییر روش کشاورزی و به طور بالقوه کل ماهیت صنعت کشاورزی است. همچنین می‌تواند نحوه تغذیه مردم را در سراسر جهان تغییر دهد.»

افزایش آگاهی -هم در مورد اهمیت خاک و هم اینکه چگونه در حال حاضر در معرض خطر است- برای وارد کردن سلامت خاک به بحث‌های زیست‌محیطی بسیار مهم است. تاکنون بسیاری از ما غنا و سرزندگی این دنیای زیرزمینی پنهان را دست‌کم گرفته‌ایم.

تکنیک‌های هسته‌ای و شناسایی عمق فرسایش خاک

معیشت میلیون‌ها اوگاندایی ریشه در ارتفاعات دارد- مناطق کوهستانی یا مرتفع این کشور آفریقای شرقی. ارتفاعات اوگاندا که در امتداد مرزهای شرقی و غربی پراکنده شده‌اند، حدود 40 درصد از جمعیت 46میلیونی این کشور را در خود جای داده است. به گفته وزارت کشاورزی، صنایع دامی و شیلات این کشور، این مناطق نقش مهمی در کشاورزی دارند، که منبع اصلی درآمد برای بسیاری از اوگاندایی‌ها، از جمله 70 درصد زنان شاغل است. این مناطق همچنین به عنوان یکی از کانون‌های اصلی که در آن تخریب زمین به دلیل فرسایش خاک، بیداد می‌کند، شناخته می‌شوند.

خاک‌های حیاتی که زندگی را حفظ می‌کنند، موضوع مطالعه‌ای بود که اخیراً از سوی آزمایشگاه‌های ملی تحقیقات کشاورزی (NARL) در پایتخت، کامپالا، با حمایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و با مشارکت سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) تکمیل شد. کارشناسان نرخ فرسایش در ارتفاعات را با استفاده از تکنیک‌های هسته‌ای ارزیابی کردند تا سیاست‌گذاران، کشاورزان و سایر ذی‌نفعان را در مورد اقداماتی که باید برای معکوس کردن یا حداقل کاهش تخریب زمین انجام دهند، آگاه کنند.

والنتینا واربانوا، مسئول مدیریت برنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «NARL یک موسسه زیر نظر سازمان ملی تحقیقات کشاورزی است که از سال 2013 از ظرفیت گسترده تحقیقات فرسایش بهره‌مند شده است. طی سال‌های 2016 و 2017، کارکنان NARL آموزشِ نمونه‌برداری از خاک، تجزیه و تحلیل رادیونوکلئید سزیم137 در خاک که می‌تواند به عنوان ردیاب فرسایش عمل کند و همچنین استفاده از تجهیزات مربوطه، را به پایان رساندند.»

این مطالعه شامل نمونه‌برداری از سراسر مزارع پلکانی در ناحیه روبندا در ارتفاعات جنوب غربی بود. نتایج نشان داد که بیشتر تراس‌ها فرسایش یافته‌اند -با از دست دادن حدود 6 /12 سانتی‌متر از خاک سطحی در 60 سال گذشته- که نشان می‌دهد اثرات روش‌های سنتی تراس‌سازی برای حفظ خاک در دامنه‌های شیب‌دار ارتفاعات اوگاندا کافی نیست.

امیل فولاجتر، دانشمند خاک در مرکز مشترک فائو و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در زمینه تکنیک‌های هسته‌ای در غذا و کشاورزی، می‌گوید: «ارتفاعات پرجمعیت هستند و به ‌شدت مورد بهره‌برداری کشاورزی قرار می‌گیرند، زیرا بارندگی‌های زیاد و دمای معتدل و مناسب برای سکونت دارند. زمین تحت سلطه مزارع خانوادگی کوچک در شیب‌های تند حدود 30 تا 40 درجه است. از آنجا که باران به راحتی می‌تواند خاک سطحی را که حاصلخیزترین بخش خاک است، بشوید، این مناطق در معرض تخریب زمین قرار دارند.»

پژوهشگران اوگاندا، روآندا و چین فرسایش خاک را در این کشور، آخرین بار در سال 2017، با استفاده از یک روش مدل‌سازی غیرهسته‌ای مرسوم ارزیابی کردند. نتایج به‌دست‌آمده از معادله جهانی از دست دادن خاک (USLE) -یک الگوی ریاضی که میانگین بلندمدت نرخ فرسایش سالانه را توصیف می‌کند-، نشان می‌دهد که میانگین نرخ فرسایش خاک در ارتفاعات بین 10 تا 100 تن در هکتار در سال است که گاهی به بیش از 100 تن در هکتار در سال می‌رسد. زمانی که نرخ ارتفاعات از میانگین کشور 2 /3 تن در هکتار در سال فراتر رفت، نیاز به اقدامات حفاظتی خاک برای تضمین تولید کشاورزی پایدار را برجسته کرد.

پژوهشگران با استفاده از رادیونوکلئید سزیم137 به عنوان ردیاب، از 41 مقطع (پروفایل) خاک برای اندازه‌گیری نرخ فرسایش نمونه‌برداری کردند. فولاجتر گفت: «تنها چهار پروفایل خاک پایدار بودند -که نه فرسایش و نه رسوب را نشان می‌دادند- و شش پروفایل رسوب‌گذاری را نشان دادند، جایی که رسوبات ناشی از فرسایش انباشته شده و شکل زمین را تغییر داده است.» 31 پروفایل باقی‌مانده با حداکثر نرخ 96 تن در هکتار و متوسط ​​نرخ 4 /30 تن در هکتار در سال فرسایش یافتند.

به دلیل عدم تطابق میان تعداد رسوبات و پروفایل‌های فرسایش، فولاجتر به این نتیجه رسید که «بیشتر خاک‌های فرسایش‌یافته از شیب‌های پلکانی کشت‌شده حذف شده و به دامنه‌ها و دره‌ها یا به صورت رسوب معلق در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها می‌ریزد» که در پی آن، بر کیفیت منابع آب تاثیر می‌گذارد.

فولاجتر گفت که اقدامات اضافی برای حفاظت از خاک مورد نیاز است و سه رویکرد امیدوارکننده را پیشنهاد کرد: مدیریت زمین بدون خاک‌ورزی برای کاهش فرسایش خاک ناشی از بارندگی و در عین حال افزایش مقدار آبی که به خاک نفوذ می‌کند؛ روی آوردن به محصولاتی با راندمان حفظ خاک بالاتر، به عنوان مثال از کاساوا، نخود و لوبیا به گندم یا سایر محصولات با دانه‌های متراکم؛ و ایجاد گودال‌های فرسایشی برای جلوگیری از روان‌آب و جابه‌جایی رسوبات.

حفاظت از خاک

«مشارکت جهانی خاک» (GSP) یک سازوکار شناخته‌شده جهانی است که در سال 2012 با ماموریت قرار دادن خاک در دستور کار جهانی و ترویج مدیریت پایدار خاک تاسیس شد. این مشارکت که از سوی فائو میزبانی می‌شود، سخت تلاش می‌کند حاکمیت خاک را بهبود ببخشد تا خاک‌های مولد را در جهت امنیت غذایی، سازگاری با تغییرات آب‌وهوا و کاهش آن، و توسعه پایدار برای همه تضمین کند.

مشارکت جهانی خاک برای امنیت غذایی و کاهش و سازگاری با تغییرات آب‌وهوایی، سازمان‌های بین‌المللی، منطقه‌ای و ملی را گرد هم می‌آورد که در زمینه حفاظت از خاک و مدیریت پایدار فعالیت می‌کنند.

هدف از این مشارکت که در 7 سپتامبر 2011 از سوی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد در رم راه‌اندازی شد، اجرای مفاد منشور جهانی خاک 1982 و افزایش آگاهی و ایجاد انگیزه برای اقدام تصمیم‌گیرندگان در مورد اهمیت خاک برای امنیت غذایی و سازگاری و کاهش تغییرات آب‌وهوایی است.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مشارکت جهانی خاک شرکت می‌کند زیرا علم و فناوری هسته‌ای نقش مهمی در مدیریت کارآمد خاک و آب دارد. به عنوان مثال، تکنیک‌های ایزوتوپی برای ارزیابی و جمع‌آوری داده‌ها در مورد عناصر مختلف در خاک، آب و گیاهان به کار گرفته می‌شود. سپس می‌توان از این اطلاعات برای تدوین استراتژی‌هایی برای استفاده کارآمد از آب و کود، و تعیین شیوه‌های مدیریت کشاورزی مناسب که تولید محصول را بهبود می‌بخشد و در عین حال از تخریب خاک جلوگیری می‌کند، استفاده کرد. این امر به کشاورزان امکان می‌دهد تا کشاورزی را به شیوه‌ای پایدار انجام دهند.

علاوه بر این، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تکنیک‌های هسته‌ای برای کمک به کشورها برای توسعه محصولات مقاوم در برابر خشکسالی برای بهبود بهره‌وری کشاورزی و محاسبه مقدار دقیق آب و کود مورد نیاز برای برداشت بهینه، بهره می‌برد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از طریق برنامه همکاری فنی خود (TC) پروژه‌هایی را برای بهبود مدیریت خاک و آب در بیش از 20 کشور در سراسر جهان انجام می‌دهد. این پروژه‌ها از تضمین افزایش پایدار در تولید محصولات کشاورزی در افغانستان تا بهبود آبیاری در اکوادور؛ از حفظ حاصلخیزی خاک در موزامبیک تا توسعه کشاورزی بیوسالین2 در قطر؛ و از استفاده از رادیونوکلئیدهای (هسته‌ای که دارای تعداد زیادی نوترون یا پروتون است که به آن انرژی هسته‌ای اضافی می‌دهد و آن را ناپایدار می‌کند) محیطی به عنوان شاخص‌های تخریب زمین در اکوسیستم‌های آمریکای لاتین، کارائیب و قطب جنوب، تا توسعه استراتژی‌های حفاظت از خاک برای بهبود سلامت خاک در تاجیکستان را شامل می‌شود. 

پی‌نوشت‌ها:

1- مواد بافر در برابر تغییر PH ناشی از اضافه شدن کمی اسید یا باز و تغییر غلظت محلول مقاومت می‌کنند و آن را در محدوده مشخصی ثابت نگه می‌دارند.

2- کشاورزی بیوسالین تولید و رشد گیاهان در آب‌های زیرزمینی و /یا خاک غنی شور است. در مناطق کم‌آب، شوری به دلیل سمی بودن آن برای اکثر گیاهان، تهدیدی جدی برای کشاورزی است. ادغام محلول‌های بیوسالین در آب‌وهوای خشک و نیمه‌خشک که در آن فراوانی آب شیرین کم و آب دریا فراوان است، ضروری است.