شیوع حباب

  مجید حیدری: یکی از بحث‌های داغ بازارهای مالی در این روزها، ایجاد حباب قیمتی است. در حالی که قیمت در بازارهایی مانند مسکن، طلا و ارز بالا رفته است، برخی از مسوولان این افزایش قیمت را به حباب قیمتی نسبت می‌دهند. به عنوان مثال در تازه‌ترین اظهارنظر، محمد کشتی‌آرای، رئیس کمیته تخصصی طلا و جواهر، روز دوشنبه اعلام کرد: قیمت هر سکه تمام بهار آزادی بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ هزار تومان حباب دارد. او در خصوص تاثیر پیش‌فروش سکه از سوی بانک مرکزی بر بازار گفت: سکه‌هایی که در سررسید یک‌ماهه تحویل داده شدند تاثیر عمده‌ای بر بازار داشتند و حباب قیمتی را از بین بردند ولی هنوز سررسیدهای بعدی برای سکه نرسیده است. کشتی‌آرای در پاسخ به این سوال که آیا در حال حاضر حراج سکه می‌تواند در کاهش قیمت‌ها موثر باشد گفت: بانک مرکزی وظیفه کنترل و نظارت بر قیمت سکه را برعهده دارد و در صورتی که سیاست بانک مرکزی باشد و همچنین به نفع اقتصاد کشور، حتماً حراج سکه هم انجام می‌شود. همچنین روزنامه «دنیای اقتصاد» در مطلب نخست روز دوشنبه هفته گذشته با عنوان «سنجش حباب در دو بازار» معتقد است که عمق نوسان در دو بازار مسکن و سکه افزایش پیدا کرده است. بر اساس این بررسی در بازار سکه، رفتار هیجانی معامله‌گران، حباب آن را با محاسبه ارزش‌افزوده به بالای ۲۰۰ هزار تومان رسانده است؛ در واقع ۲۰ درصد از قیمت بازاری سکه حباب دارد. با نادیده گرفتن متغیر ارزش افزوده حباب سکه به حدود ۴۰۰ هزار تومان می‌رسد. در بازار مسکن نیز مقایسه سطح فعلی نسبت قیمت به اجاره (P به R) به وجود حباب گواهی می‌دهد. شاخص نسبت قیمت به اجاره‌بها در یک روند بلندمدت در بازه مشخصی قرار داشت؛ اما اکنون حاصل این نسبت با خروج از آن بازه در مسیر افزایشی، به ۲ /۱۵ رسیده است. این روند در حالی است که برخی از کارشناسان وجود حباب در بازار را تایید نمی‌کنند و معتقدند در شرایط کنونی وضعیت بازارها به شکلی نیست که بتوان به طور مشخص عنوان کرد که بازار شکل حبابی به خود گرفته است.

در ادبیات مالی حباب به وضعیتی گفته می‌شود که قیمت بازار یک کالا با تفاوت فاحشی نسبت به ارزش ذاتی آن معامله شود. چون تعیین ارزش واقعی، کار دشواری است معمولاً پس از افت ناگهانی قیمت و به اصطلاح ترکیدن حباب متوجه وجود حباب می‌شوند. ویژگی حباب، موقتی بودن آن است. در این حالت سرمایه‌گذاران با هجوم بدون توجه به ارزش واقعی بازار یک کالا اقدام به خرید هیجانی در بازار می‌کنند که باعث جدا شدن قیمت بازار یک کالا از ارزش واقعی آن می‌شود. مفهوم حباب با نوسانات عادی بازار تفاوت جدی دارد. در معاملات عادی بازار، طبیعی است که قیمت بازار یک کالا در نوسان است و گاهی بالاتر از ارزش واقعی و گاهی پایین‌تر از آن معامله می‌شود. در هنگام پیشامد یک رخداد مثبت یا منفی بدیهی است که بازار نسبت به آن عکس‌العمل نشان دهد. رشد اخیر بازار نیز با توجه به تاثیراتی که بسته سیاست پولی بانک مرکزی، بودجه دولت و افزایش قیمت نفت در آینده بر عایدی شرکت‌های مرتبط خواهد گذاشت کاملاً قابل توجیه است.