بلای بازار

وقتی تنش‌ها میان دو کشور بالا می‌رود و مجادله‌های سیاسی افزایش می‌یابد، وقتی صحبت از تحریم اقتصادی کشور می‌شود، همه کارشناسان در پس‌زمینه خود به جنگ فکر می‌کنند، در واقع جنگ پرهزینه‌ترین گزینه در گذشته است. تنش‌های ژئوپولتیک در خاورمیانه به خصوص میان تولید‌کنندگان بزرگ نفت، موجب افزایش چند‌دلاری قیمت نفت می‌شد. این افزایش‌ها با در نظر گرفتن احتمال اختلال در عرضه نفت اتفاق می‌افتاد. به گفته اقتصاددانان معمولاً کشورهایی که درگیر جنگ می‌شوند مالیات‌ها را بالا می‌برند تا بتوانند هزینه‌های جنگ را تامین کنند. اما منافع ایجاد جنگ برای کشورهای بزرگ اقتصادی چیست؟‌ آلن گرینسپن، رئیس پیشین بانک مرکزی آمریکا در خصوص عوامل موثر در ایجاد جنگ میان آمریکا و عراق معتقد است نفت عراق تا حد زیادی عامل حمله به این کشور بوده است. به گفته او، هر‌چند تضمین عرضه جهانی نفت «انگیزه دولت آمریکا از جنگ با عراق نبود»، اما او برای مقام‌های کاخ سفید تشریح کرده بود که چرا سرنگون کردن حکومت صدام برای اقتصاد جهانی مهم است. این اقتصاددان معتقد است وقفه در عرضه حتی سه تا چهار میلیون بشکه نفت در روز می‌تواند قیمت نفت را به بشکه‌ای ۱۲۰ دلار برساند و از دست رفتن نفت به میزان بیشتر از این به معنای «هرج‌و‌مرج» در اقتصاد جهانی خواهد بود. البته این تنها ادعایی نیست که در خصوص اثر جنگ بر بازار نفت عنوان شده است، برخی از کارشناسان معتقدند جنگ آمریکا با عراق نه‌تنها نتوانسته مزیت اقتصادی برای آمریکا کسب کند بلکه بخش قابل توجهی از کسری بودجه دوران ریاست‌جمهوری بوش نیز به دلیل افزایش هزینه‌های نظامی این کشور بوده است. در حال حاضر تنش‌ها میان کشورها در منطقه خاورمیانه یا شبه‌جزیره کره افزایش یافته است. در این میان قدرت‌های بزرگ اقتصادی مانند آمریکا، چین و روسیه در هر یک از تنش‌ها به عنوان یک بازیگر مهم مطرح می‌شوند. آیا انگیزه‌های اقتصادی باعث می‌شود که در شرایط کنونی جنگی در خاورمیانه یا شبه‌جزیره کره رخ دهد؟‌ پاسخ به این سوال به راحتی امکان‌پذیر نیست. در گذشته، تنش‌های ژئوپولتیک در خاورمیانه به خصوص میان تولید‌کنندگان بزرگ نفت، موجب افزایش چنددلاری قیمت نفت می‌شد. این افزایش‌ها با در نظر گرفتن احتمال اختلال در عرضه نفت اتفاق می‌افتاد. اما تنش‌های اخیر تاثیر چندانی بر تجارت نفت نداشته است، زیرا مازاد عرضه در بازار بیش از آن است که هرگونه احتمال اختلال در عرضه بتواند بازار را نگران کند. اما اگر جنگ میان دو عرضه‌کننده اصلی نفت در خاورمیانه درگیرد مطمئناً کل اقتصاد دنیا تحت تاثیر قرار می‌گیرد. به طور مشخص هر‌گونه جنگی میان قدرت‌ها در کشورهای صادرکننده نفت می‌تواند باعث نوسان در بازار نفت، دلار و بازار بورس کشورها شود. این نوسان حتی در صورت بروز جنگ میان دو کره نیز قابل پیش‌بینی است، اما به دلیل اینکه کره شمالی سهم قابل توجهی در عرضه و تقاضای محصولات ندارد، شاید شدت اثر این نوسان کمتر باشد. به هر حال جنگ به عنوان یک شوک خارجی می‌تواند بازارهای اقتصاد مهم دنیا را تحت تاثیر قرار دهد، چه این اقتصادها در‌گیر جنگ شوند چه با کشورهای درگیر جنگ همکاری دور یا نزدیک داشته باشند.