چشم‌انداز بازارها
آیا بازارها روی آرامش می‌بینند؟
در دنیای پیچیده و متغیر امروز، تحولات سیاسی و اقتصادی در مناطق مختلف جهان می‌تواند تاثیرات عمیقی بر بازارهای مالی و اقتصادی داشته باشد. خاورمیانه به عنوان یکی از نقاط بحرانی و حساس جغرافیایی، همواره در معرض تنش‌ها و بحران‌های سیاسی بوده است که به نوبه خود بر بازارهای ارز، سهام، انرژی و فلزات گران‌بها تاثیر گذاشته است. در حال حاضر، این منطقه درگیر جنگ بین رژیم صهیونیستی و غزه و همچنین لبنان است. البته ایران، یمن و نیروهای شبه‌نظامی عراقی نیز در این جنگ دخیل هستند. روند این جنگ یکنواخت نبوده و با فرازوفرودهایی طی 13 ماه گذشته همراه بوده است. تنش‌ها طی این مدت، گاه تشدید شده و شرایط طوری رقم خورده که احتمال وقوع یک جنگ منطقه‌ای بسیار افزایش پیدا کرده است؛ موضوعی که فعلاً تحقق نیافته اما شرایط فعلی به گونه‌ای است که هر آن این امر می‌تواند اجتناب‌ناپذیر باشد. در این راستا، سناریوهای مختلفی برای آینده این منطقه قابل تصور است که هر یک از آنها تاثیرات متفاوتی بر بازارهای مالی خواهد داشت.
این گزارش به تحلیل سه سناریوی ۱) تشدید جنگ و تنش‌ها در خاورمیانه، ۲) برقراری صلح و ثبات در این منطقه و ۳) ادامه وضع موجود می‌پردازد.
سناریوی اول: تشدید جنگ در خاورمیانه
در سناریوی تشدید جنگ در خاورمیانه، بازارهای ارز و طلا با نوسانات شدید و تغییرات قابل توجهی مواجه خواهند شد. در این شرایط، سرمایه‌گذاران به دلیل افزایش نگرانی‌های ناشی از عدم اطمینان سیاسی و اقتصادی، به سمت دارایی‌های امن‌تر سوق پیدا خواهند کرد. بازار ارز به‌خصوص تحت تاثیر افزایش تقاضا برای ارزهای امن مانند دلار و یورو قرار خواهد گرفت و با افزایش تقاضا برای ارزهای امن، نرخ دلار به‌طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت که این روند می‌تواند فشار بیشتری را بر اقتصاد کشور وارد کند. از طرف دیگر، در صورتی که تشدید تنش به آسیب رسیدن به زیرساخت‌های نفتی کشور منجر شود، صادرات نفت و در نتیجه آن، عرضه ارز، با مشکل مواجه خواهد شد که به نوبه خود می‌تواند نرخ ارز را بیش از پیش تحت فشار قرار دهد.
همزمان، بازار طلا نیز به عنوان یک دارایی امن، شاهد افزایش تقاضا خواهد بود. در زمان‌های نااطمینانی و بحران‌های ژئوپولیتیک، طلا به عنوان پناهگاه سرمایه در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، با افزایش ترس و نگرانی‌ها، قیمت طلا به‌سرعت افزایش می‌یابد. سرمایه‌گذاران با ورود به بازار طلا به دنبال حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند و این موضوع می‌تواند به افزایش قابل توجه قیمت طلا منجر شود.
در سناریوی تشدید تنش‌ها در خاورمیانه، بازار بورس تحت تاثیر نگرانی‌ها و عدم قطعیت‌های ناشی از تنش‌های نظامی قرار خواهد گرفت. با افزایش ترس از تشدید جنگ، سرمایه‌گذاران به‌طور طبیعی از دارایی‌های با ریسک بالا فاصله می‌گیرند و به سمت گزینه‌های ایمن‌تر حرکت می‌کنند. این تغییر در رفتار سرمایه‌گذاران می‌تواند به ریزش قابل توجهی در بازار سرمایه منجر شود. در شرایطی که تنش‌های سیاسی و نظامی افزایش می‌یابد، عدم اطمینان نسبت به آینده اقتصادی و عملکرد شرکت‌ها به‌شدت افزایش می‌یابد. این وضعیت به‌خصوص بر بازار بورس تاثیر می‌گذارد، زیرا سرمایه‌گذاران در مواجهه با ریسک‌های بالا، تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری در سهام دارند. این امر باعث افزایش فروش سهام و کاهش شدید قیمت‌ها می‌شود.
در صورتی که سطح تنش افزایش پیدا کند و نرخ ارز جهش پیدا کند انتظار می‌رود که در بازار مسکن نیز افزایش قیمت صورت پذیرد. نرخ ارز در ایران به عنوان یک لنگر تورمی عمل می‌کند و جهش در قیمت ارز می‌تواند بقیه بازارها را نیز متاثر کند به این ترتیب انتظار می‌رود قیمت مسکن نیز افزایش پیدا کند اما در سناریوی بسیار بدبینانه اگر منازعات میان ایران و رژیم صهیونیستی تبدیل به یک جنگ تمام‌عیار شود و گستره جنگ از حمله به زیرساخت‌های نظامی فراتر رفته و به خرابی منازل و مناطق مسکونی منجر شود تقاضا برای مسکن به‌طور بسیار محسوسی کاهش پیدا کرده و این بازار دچار افت شدیدی خواهد شد.
سناریوی دوم: برقراری صلح در خاورمیانه
در این سناریو، کاهش تنش‌ها و افزایش ثبات سیاسی به بهبود نسبی وضعیت اقتصادی منجر می‌شود و فضای امن‌تری برای فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری فراهم می‌آورد. یکی از نتایج مستقیم این وضعیت، ایجاد ثبات در بازار ارز است؛ به‌طوری که تقاضای سفته‌بازی سرمایه‌گذاران در بازار ارز کاهش پیدا می‌کند و نیاز به ارزهای امن مانند دلار و یورو کاهش می‌یابد. به این ترتیب انتظار می‌رود که با کاهش تنش بین ایران و رژیم صهیونیستی نرخ ارز کاهش پیدا کند.
طلا به‌طور سنتی به عنوان یک دارایی امن در زمان‌های نااطمینانی و بحران‌های ژئوپولیتیک مورد توجه قرار می‌گیرد. با کاهش تنش‌ها و ایجاد فضایی امن‌تر، سرمایه‌گذاران تمایل کمتری به نگهداری طلا به عنوان پناهگاه امن خواهند داشت و به سمت دارایی‌های با ریسک بالاتر مانند سهام سوق پیدا می‌کنند. این تغییر در رفتار سرمایه‌گذاران می‌تواند به کاهش تقاضا برای طلا منجر شود و در نتیجه، قیمت آن در بازارهای جهانی و داخلی کاهش یابد.
در سناریوی برقراری صلح در خاورمیانه، بازار سهام به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی می‌تواند بهبودی چشمگیر را تجربه کند. افت شدید بازار سرمایه در ماه‌های اخیر تا حد زیادی ناشی از ترس و نگرانی‌های مرتبط با تشدید تنش‌ها و احتمال بروز جنگ میان ایران و رژیم صهیونیستی بوده است. با کاهش تنش‌های سیاسی و نظامی، فضای امن‌تر و پیش‌بینی‌پذیرتری برای فعالیت‌های اقتصادی فراهم می‌شود. در این شرایط، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی با اطمینان بیشتری به بازار سرمایه نگاه می‌کنند و تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در سهام دارند. این افزایش اعتماد به بازار می‌تواند زمینه‌ساز رشد ارزش سهام و تحریک سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی در بازارهای سهام ایران شود. علاوه بر این، با کاهش ریسک‌های ژئوپولیتیک و کاهش احتمال وقوع جنگ، انتظار می‌رود که بسیاری از صنایع و شرکت‌ها که به دلیل شرایط ناامن فعلی تحت فشار قرار دارند، فرصت رشد و توسعه بیشتری پیدا کنند. این امر می‌تواند به تقویت سودآوری شرکت‌ها و در نتیجه، افزایش ارزش سهام آنها منجر شود. همچنین، بهبود شرایط اقتصادی و افزایش ثبات سیاسی می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی جدید منجر شود که این نیز به نوبه خود به توسعه و ارتقای بازار سهام کمک می‌کند.
در صورت برقراری صلح در منطقه به دلیل عدم وقوع تنش‌های جدید و حفظ ثبات در فضای کلی، انتظار می‌رود که بازار مسکن با رشدی ملایم و کمتر از نرخ تورم مواجه شود. در غیاب تحولات عمده و تغییرات ژئوپولیتیک، به دلیل محدودیت‌هایی که در سمت عرضه وجود دارد و همچنین با توجه به این امر که تقاضا برای مسکن همچنان به عنوان یک نیاز اساسی باقی می‌ماند از این جهت نمی‌توان انتظار کاهش قیمت در این بازار داشت اما احتمالاً در این شرایط، قیمت مسکن در محدوده‌ای پایین‌تر از نرخ تورم رشد خواهد کرد.
سناریوی سوم: ادامه وضع موجود
در سناریوی ادامه وضع موجود در خاورمیانه، به نظر می‌رسد که بازار طلا تا زمانی که عملیات نظامی جدیدی صورت نگیرد و وضعیت ژئوپولیتیک به شکل فعلی باقی بماند، دچار نوسانات شدیدی نخواهد شد. در این شرایط، انتظار می‌رود که طلا دچار تغییرات قیمتی شدید نشود؛ این به معنای آن است که سرمایه‌گذاران، در غیاب اخبار جدید و تحولات ژئوپولیتیک عمده، تمایلی به ورود یا خروج ناگهانی از بازار طلا ندارند. این شرایط باعث می‌شود تقاضا برای طلا در سطح متعادل باقی بماند، زیرا نیاز فوری به پوشش ریسک ژئوپولیتیک در این حالت احساس نمی‌شود. با این حال، چشم‌انداز بازار جهانی طلا در افق زمانی 2025 مثبت به نظر می‌رسد. انتظار می‌رود که قیمت اونس جهانی طلا در این بازه زمانی با افزایش نسبتاً قابل توجهی روبه‌رو شود، که البته این موضوع به عوامل متعددی بستگی دارد. از جمله این عوامل می‌توان به نوسانات اقتصادی جهانی، تغییرات نرخ بهره و مسائل مرتبط با تورم اشاره کرد. به دنبال این افزایش در قیمت جهانی طلا، بازار ایران نیز از این روند مستثنی نخواهد بود و احتمالاً شاهد یک رشد ملایم در قیمت طلا خواهیم بود. بنابراین، در سناریوی ادامه وضع موجود، اگرچه ممکن است نوسانات شدیدی در بازار طلا مشاهده نشود، اما انتظار می‌رود که قیمت طلا در ایران با روندی صعودی همراه باشد. این افزایش قیمت می‌تواند فرصتی برای سرمایه‌گذاران فراهم کند تا از رشد بازار بهره‌برداری کنند و به تدریج اعتماد به بازار طلا افزایش یابد.
در سناریوی ادامه وضع موجود، تغییرات در بازار ارز نیز به همین ترتیب محدود خواهد بود. در غیاب هرگونه تشدید جنگ یا توافق صلح قابل توجه، سرمایه‌گذاران دلیل خاصی برای تغییر موقعیت‌های خود در بازار ارز نمی‌بینند. بنابراین، افت یا جهش شدیدی در قیمت ارز پیش‌بینی نمی‌شود و بازار ارز رشد ملایمی خواهد داشت. دولت در شرایط فعلی، به دلیل صادرات قابل توجه نفت در ماه‌های اخیر توانایی کنترل بازار ارز را در اختیار دارد؛ بنابراین در صورتی که اتفاق ویژه و شایان توجهی در تقابل بین رژیم صهیونیستی و ایران رخ ندهد، انتظار تحرک چشم‌گیری را نمی‌توان در بازار ارز داشت.
در این سناریو، بازار سهام ایران به احتمال زیاد با نوسانات کمی روبه‌رو خواهد شد و ریزش شدید در این بازار انتظار نمی‌رود. در شرایطی که عملیات نظامی جدیدی صورت نگیرد و وضعیت ژئوپولیتیک به شکل فعلی باقی بماند، سرمایه‌گذاران به آرامی به تغییرات بازار واکنش نشان خواهند داد و تمایل به خروج ناگهانی از سرمایه‌گذاری‌های خود نخواهند داشت. این وضعیت به معنای آن است که بورس احتمالاً در یک محدوده کوچک نوسان خواهد کرد.
در سناریوی ادامه وضع موجود در خاورمیانه، انتظار می‌رود که بازار مسکن با افزایش قیمت‌ها مواجه شود. با توجه به اینکه قیمت دلار در این سناریو به‌طور ملایم افزایش خواهد یافت، این افزایش می‌تواند بر قیمت مسکن تاثیر بگذارد؛ هرچند این افزایش به شکل جهش در قیمت‌ها رخ نخواهد داد. در چنین شرایطی اگرچه قیمت در بازار مسکن افزایش خواهد یافت اما انتظار نمی‌رود که بیشتر از نرخ تورم باشد.
