فرصت از دست رفته
آیا ایران بالاترین و گسترده‌ترین روابط اقتصادی را در سطح جهان دارد؟
زهرا اکبری: اخیراً سعید جلیلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، طی اظهاراتی گفت: «امروز دشمن در برابر ملت ما به استیصال رسیده است. دشمنی که زمانی می‌گفت ایران اجازه ندارد حتی یک بشکه نفت بفروشد، می‌بیند امروز ایران بالاترین و گسترده‌ترین روابط اقتصادی را در سطح جهان برقرار می‌کند.» این سخنان از چند جهت درست نیست. کشورهایی که بیشترین تعامل را با نظام بین‌الملل دارند و بنگاه‌هایشان مسیر عرضه کالا در بازارهای جهانی را تجربه کرده‌اند، در مقایسه با کشورهایی که در این عرصه حضور ندارند، از رشد اقتصادی پایدارتری برخوردارند. اقتصاد ایران مدت‌زمان طولانی است که از چنین رشدی برخوردار نیست. طبق آمار صندوق بین‌المللی پول در چند سال گذشته ایران، رشد اقتصادی نامناسبی داشته است به گونه‌ای که در دو سال پیاپی(2018 و 2019) رشد اقتصادی منفی به ثبت رسیده بود. اما در سال 2020 پس از دو سال رشد اقتصادی منفی، رشد اقتصادی به مثبت 8 /1 درصد رسید. این صندوق پیش‌بینی کرده است رشد اقتصادی ایران در سال 2022 نسبت به سال گذشته کاهش خواهد یافت و این روند نزولی در سال‌های آتی نیز ادامه‌دار خواهد بود. این درحالی است که بسیاری از اقتصاددانان هم معتقدند اقتصاد ایران با خطری جدی مواجه است و هرگونه تصمیم غلطی در این زمینه می‌تواند کشور را به مسیری دشوار وارد کند.
نکته بعدی اینکه منظور تعامل با کدام کشورهاست؟ روند حرکتی و تمایلات ایران طی این سال‌ها نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی عمدتاً با کشورهای بلوک شرق رابطه بهتری دارد. طرفداران سیاست نگاه به شرق معتقدند گرایش ایران به شرق و اتحاد با کشورهای آسیایی می‌تواند منافع ملی ایران را تامین و مساله فقدان متحد استراتژیک برای ایران را حل کند. از نظر آنها مهم‌ترین بازدارنده‌های اقتصادی در برابر تهدیدات آمریکا، تقویت تعامل با کشورهای تاثیرگذار بر تحولات جهان، به ویژه کشورهای بلوک شرق است.
نتیجه چنین وضعیت تک‌بعدی این بوده که در حال حاضر فرصت دسترسی به بازارهای بین‌المللی، از اقتصاد ایران سلب و اقتصاد ایران تضعیف شده است. با ضعیف شدن اقتصاد، معیشت مردم هم در تنگنا قرار گرفته است و در کنار تهدیدهای خارجی، تهدیدهای امنیتی داخلی هم تشدید شده است. در این پرونده تلاش می‌کنیم سخنان اخیر سعید جلیلی را صحت‌سنجی کنیم و به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که آیا ایران در حال حاضر بالاترین سطح روابط اقتصادی را با دیگر کشورها دارد؟ چرا آمارها خلاف این را نشان می‌دهد؟ و چرا ما با جامعه جهانی رابطه پایدار نداریم؟
