ضرب‌شست کرونا

فرزین زندی: گزارش جدید موسسه سوئیس‌ری در مورد صنعت بیمه و پیامدهای همه‌گیری کرونا اخیراً با عنوان «رهایی از طوفان همه‌گیری 2020» منتشر شده است. این گزارش با پرداختن به وضعیت جهانی صنعت بیمه در سال 2019، چشم‌انداز این حوزه را تحت تاثیر همه‌گیری کرونا در سال 2020 ارزیابی کرده و گریز اندکی به آینده‌ای نه‌چندان دور نیز می‌زند.

گزارش سوئیس‌ری برخلاف سایر گزارش‌های حوزه کرونا، نقاط روشن و امیدوارکننده‌ای هم در خود دارد. این گزارش به‌طور اساسی به دو حوزه اصلی اشاره دارد. در بخش نخست، آنچه مورد توجه قرار گرفته، «محیط اقتصاد کلان برای شرکت‌های بیمه‌گر» است که ذیل این عنوان به سه مساله مهم یعنی «رشد اقتصاد جهانی»، «نرخ‌های بهره و دارایی‌های ریسکی» و «سناریوهای ریسک‌ها و جایگزین‌هایی برای چشم‌انداز آتی» پرداخته شده است. دومین بخش این گزارش نیز ذیل عنوان «روندها در بازارهای جهانی بیمه» تعریف شده است که به ترتیب با پرداختن به چهار حوزه یعنی «اثر کرونا»، «بیمه زندگی»، «بیمه غیرزندگی» و «جزئیات منطقه‌ای» داده‌های قابل توجه و تحلیل‌های جالبی را ارائه می‌کند. در مقدمه، این گزارش تاکید دارد که افت چهاردرصدی GDP جهانی متاثر از همه‌گیری کرونا منجر به رکود تقاضا برای بیمه در سال جاری خواهد شد، به ویژه در حوزه بیمه زندگی که تخمین زده می‌شود میزان حق بیمه در این حوزه نسبت به بیمه‌های غیرزندگی، کاهش شش‌درصدی را تجربه کند. گزارش سوئیس‌ری تاکید می‌کند که «این انتظار وجود دارد که صنعت بیمه از آنچه احتمالاً یک رکود کوتاه‌مدت تلقی می‌شود، نهایت استفاده را کند و با بازگشایی بسیاری از فعالیت‌ها و بازگشت فعالیت‌های اقتصادی، صنعت بیمه نیز تقویت شود». در این گزارش، بیمه اموال و مسوولیت به عنوان اصلی‌ترین محرک بازگشت صنعت بیمه به شرایط پیشین معرفی می‌شود و در بعد منطقه‌ای نیز، بازارهای در حال ظهور، به ویژه در چین مورد توجه قرار گرفته‌اند به این شکل که «پیش‌بینی می‌شود که کرونا، باعث افزایش میزان حق بیمه جهانی (در بیمه‌های زندگی و غیرزندگی) و رشدی در حدود سه واحد درصد (Ppt)  از مسیر رشد پیش از رکود خواهد شد.» پیش‌بینی جالب دیگری در این گزارش وجود دارد که می‌گوید: «پیش‌بینی می‌شود که طی سال 2021 میزان حق بیمه مستقیم زندگی و غیرزندگی مورد انتظار، به میزانی بالاتر از سطح مورد نظر پیش از همه‌گیری کرونا خواهد رسید که با توجه به شدت رکود امسال، دستاورد مناسب و قدرتمندی است. به‌طور نسبی، کاهش در رشد حق بیمه زندگی و غیرعمر در سال 2020 از اهمیتی مشابه با بحران مالی جهانی در سال 2008 برخوردار خواهد بود؛ حتی اگر انقباض تولید ناخالص داخلی امسال بسیار شدیدتر باشد.» با توجه به اینکه در سال 2019، میزان حق بیمه جهانی به‌طور واقعی، تقریباً کمتر از سه درصد رشد داشته و رشد بخش بیمه‌های عمر نیز 2 /2 درصد کاهش یافته است که از میانگین 5 /1درصدی متوسط 10 سال گذشته افت بیشتری به‌شمار می‌آید، این گزارش تخمین می‌زند که «بحران کرونا، رشد میزان حق بیمه عمر را در سال جاری و سال آینده، 5 /4 واحد درصد کاهش می‌دهد و منجر به انقباض 5 /1درصدی در کلیت بازار خواهد شد. با افزایش بیکاری و کاهش درآمد، تقاضا برای حساب‌های پس‌انداز سودده گروهی و فردی افزایش خواهد یافت. اگرچه تجارت در حوزه‌های مرتبط با امور مرگ‌ومیر پایدار است. رشد 5 /3درصدی حق بیمه غیرزندگی در سال 2019 اندکی بالاتر از میانگین 10ساله بوده است». سوئیس‌ری همچنین پیش‌بینی می‌کند «یک عقبگرد 1 /1 واحددرصدی در رشد حق بیمه قابل تخمین است و این مساله باعث انبساط حدود 6 /1درصدی در صنایع بزرگ طی سال‌های 2020 تا 2021 شود». و می‌افزاید که «بیمه‌های حمل‌ونقل، تجارت، مسافرت و بازرگانی نسبت به بیمه‌های شخصی احتمالاً بیشترین ضربه را متحمل خواهند شد. با این حال برای بازارهای نوظهور چه در حوزه بیمه‌های زندگی و چه در بیمه‌های غیرزندگی، عملکرد بهتری می‌توان متصور بود». این گزارش مدعی است که «صنعت بیمه در حوزه سرمایه‌گذاری، پیش از همه‌گیری کرونا به خوبی عمل کرده است و بر همین اساس، انتظار می‌رود که بتواند شوک ناشی از کرونا را جذب و هضم کند. اگرچه این ادعا در مورد حوزه‌های مربوط به بیمه‌های غیرزندگی با اطمینان همراه نیست. در چنین شرایطی، چالش‌هایی برای سودآوری صنایع وجود خواهد داشت.

بازده سرمایه‌گذاری با پایین ماندن طولانی‌مدت نرخ بهره، کاهش می‌یابد و بر بیمه‌های عمر و بیمه‌های بلندمدت غیرعمر تاثیرگذار خواهد بود به گونه‌ای که افزایش بدهی شرکت‌ها می‌تواند منجر به ضرر بیشتر بر دارایی‌هایی شود که بر روی آنها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در حوزه بیمه‌های زندگی، کاهش فروش و درآمد ناشی از محدودیت تعامل حضوری به دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده بر فعالیت‌های اجتماعی متاثر از گسترش کرونا، احتمالاً سود این حوزه در سال جاری را به میزان سنگینی تحت تاثیر قرار خواهد داد. بر همین اساس، انتظار می‌رود که افزایش مجدد تقاضای بیمه، بتواند از محل درآمدهای بلندمدت مورد حمایت قرار گیرد». علاوه بر این، «تجربه بحران‌های اقتصادی و سلامت در این سال‌ها باعث افزایش آگاهی در مورد مساله ریسک خواهد شد. از این‌رو، به عنوان راه‌حلی برای مقابله با ضررهای ناشی از همه‌گیری کرونا، افزایش تقاضای بیمه برای بسیاری از کسب‌وکارها، به شدت محتمل است. شوک کرونا احتمالاً تغییرات پارادایم در دیگر حوزه‌ها را نیز سرعت می‌بخشد؛ حوزه‌هایی مانند بازسازی زنجیره‌های تامین جهانی برای کاهش خطرات اختلال‌زا در آینده تجارت، حق بیمه املاک، مهندسی و بیمه ضمانت. از طرف دیگر، تقویت روند دیجیتالی شدن در زندگی شخصی و کاری باعث تسریع در توسعه شتاب محصولات و خدمات جدید بیمه می‌شود». در تفکیک حوزه‌های منطقه‌ای و ارتباط آن با بیمه‌های زندگی نیز این گزارش تاکید دارد که «حق بیمه عمر در بازارهای پیشرفته به‌طور متوسط در سال 2021-2020 در حدود سه درصد کاهش خواهد یافت و همچنین در سال جاری با کاهش شدید در ایالات متحده، کانادا و حوزه EMEA (اروپا، خاورمیانه، آفریقا) مواجه می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که ایالات متحده در سال 2021 دچار رکود شود، در حالی که بازارهای کلیدی در اروپا مجدداً می‌توانند سرپا شوند. چشم‌انداز توسعه پیشرفته آسیا-پاسیفیک نیز چندان رضایت‌بخش نیست اما به اندازه سایر مناطق، تحت تاثیر امواج منفی قرار نخواهد گرفت». علاوه بر آن «انتظارات از نرخ‌های پایین‌(تر) بهره حتی برای مدت طولانی‌تر همچنان مانعی برای سیاست‌های تضمینی بیمه‌نامه‌های سنتی عمر به عنوان وسیله‌ای برای پس‌انداز خواهد بود.

 این امر همچنان بر تغییر رویه بیمه‌گذاران برای تمرکز بیشتر بر روی protection products و وابستگی کمتر بر products Unit Linked متکی بر سرمایه خواهد شد». پیش‌بینی دیگر این گزارش، ایجاد رکود در فرآیند رشد حق بیمه عمر در بازارهای نوظهور در سال 2020 و بهبود آن در سال 2021 است: «ثروتِ در حال ظهور در آسیا کاملاً در تضاد با مناطق دیگر تلقی شده است. در این منطقه انتظار می‌رود که رشد حق بیمه در سال 2020 پس از یک عقبگرد شدید، دوباره مثبت باشد و پس از رکود ناشی از کرونا به ویژه در چین با بهبود همراه شود. پذیرش و به‌کارگیری سریع کانال‌های توزیع دیجیتال، آزادسازی بیشتر در بخش بیمه‌های زندگی و افزایش آگاهی از ریسک می‌تواند فرآیند بهبود و بازسازی اقتصادی را حمایت کند. در سایر مناطق در حال ظهورِ دارای بازارهای کلیدی فراوان مانند برزیل، مکزیک، ترکیه و آفریقای جنوبی که قبل از همه‌گیری کرونا، سرعت رشد حق بیمه در آنها کند تلقی می‌شد، در مدت زمان باقی‌مانده از سال 2020 نیز با روندی به شدت منفی روبه‌رو خواهند شد. انتظار می‌رود که با کاهش 10درصدی قراردادها در حوزه حق بیمه، روند نزولی شدید در اروپا در حال ظهور باشد.» به‌طور کلی، سوئیس‌ری همچنین پیش‌بینی کرده است که «چین طی دو سال آینده بیشترین رشد (7 /0 واحد درصد) را در حوزه حق بیمه زندگی پیش‌رو داشته باشد و به دنبال آن، مابقی آسیا (2 /0 واحد درصد) نیز چنین روندی را دنبال کنند». میزان کل حق بیمه در سال 2021، در بهترین حالت، وضعیت را به سطح پیش از همه‌گیری کرونا خواهد رساند. در بعد منطقه‌ای و تاثیر سیاست‌های این حوزه بر اقتصاد و صنعت بیمه، در این گزارش به نکات قابل تاملی اشاره شده است: «خطرات اصلی در چشم‌انداز رشد جهانی روند نه‌چندان مساعدی را در پیش دارد. به عنوان مثال، در حالی که امضای توافق‌نامه «فاز یک» در ژانویه با افزایش تنش در اختلافات تجاری بین ایالات متحده و چین همراه شد، انتظار نمی‌رود که چشم‌انداز سازنده‌ای در این راستا وجود داشته باشد. در کوتاه‌مدت، ایالات متحده به احتمال زیاد بر روی روند بهبود و بازسازی اقتصادی متمرکز خواهد شد، اما شوک همه‌گیری کرونا می‌تواند تنش بین ایالات متحده و چین را در طولانی‌مدت و با ظهور اقدامات محافظه‌کارانه بیشتر در سایر مناطق جهان تشدید کند. به‌طور کلی، این مسائل بر مساله رشد تاثیرگذار خواهد بود. همچنین چندین حوزه مورد مناقشه در منطقه یورو کماکان با تنش همراه است که از جمله آنها می‌توان به سیاست‌های مهاجرتی، بودجه‌های ملی و مساله حاکمیت قانون اشاره کرد. علاوه بر این، عدم هماهنگی در مسائلی چون بحران‌های فرامرزی و افزایش زیاد بدهی‌های عمومی متاثر از سیاست‌های ملی برای مهار وضعیت بحرانی کرونا، بروز اختلاف نظر در بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا را با افزایش مواجه خواهد کرد. سایر مسائل حل‌نشده، مانند مساله بخش بانکی نسبتاً شکننده و رویکردهای فراحاکمیتی باز در مورد اشتراک‌گذاری ریسک، می‌تواند در روند رکود پیش‌بینی‌شده، دوباره ظاهر و منشأ مشکلاتی اساسی شوند. هر بحران بزرگ یک نقطه عطف در نظر گرفته می‌شود و شوک اقتصادی جهانی ناشی از کرونا نیز از این قاعده مستثنی نیست.

با این حال، بسیاری از عدم قطعیت‌ها باقی مانده‌اند، و باعث می‌شوند نقاط پیش‌بینی، کمتر قابل اعتماد به نظر برسند و بر همین اساس، تفکر مبتنی بر سناریو حتی از اهمیت بیشتری برخوردار شود.» بر همین مبنا، سوئیس‌ری در بخشی از این گزارش به سه سناریوی کلی می‌پردازد و پیش‌بینی خود را از وضعیت ادامه بحران کرونا و تاثیر آن بر اقتصاد و متعاقباً بر صنعت بیمه، به شرح زیر ارائه می‌کند: در نهایت، این گزارش دارای ضمیمه‌ای 15‌صفحه‌ای از آمارهای تفکیکی گردآوری‌شده در حوزه اقتصاد و بیمه از سراسر جهان است که برای بسیاری از تحلیلگران و پژوهشگران این حوزه می‌تواند مفید فایده باشد. پیش‌بینی مسیر تحولات آینده از گذرگاه این داده‌های آماری و اتکا بر تحلیل‌های این گزارش، می‌تواند زمینه مناسبی را برای فعالان این حوزه فراهم آورد.