سر پیچ بهارستان

 هادی چاوشی: با تشکیل نخستین جلسه کمیسیون تلفیق بودجه 97 در هفته گذشته، مجلس وارد فاز بررسی جدی این لایحه شد. لایحه‌ای که از یک‌سو تغییراتی مهم در روند دخل‌وخرج دولت ایجاد کرده و از سوی دیگر با انتقاداتی از سوی اقتصاددانان و کارشناسان برنامه و بودجه مواجه شده است.

به گفته غلامرضا تاجگردون رئیس کمیسیون تلفیق، دولت دست‌کم در پنج حوزه تغییراتی مهم در لایحه بودجه ایجاد کرده است: هدفمندی یارانه‌ها، اصلاح قیمت انرژی، برداشت از صندوق توسعه ملی، نحوه اجرای طرح‌های عمرانی و ایجاد بدهی برای دولت.1 در مورد هدفمندی یارانه‌ها، دولت پیشنهاد کاهش شمار یارانه‌بگیران به 42 میلیون نفر را مطرح کرده؛ در حوزه اصلاح قیمت انرژی، افزایش قیمت بنزین و گازوئیل به 1500 و 400 تومان در هر لیتر را پیش‌بینی کرده؛ در صندوق توسعه ملی برداشت‌هایی به میزان شش میلیارد دلار را پیشنهاد داده؛ برای اجرای طرح‌های عمرانی شیوه مشارکت با بخش خصوصی را روی میز گذاشته؛ و در نهایت با هدف پر کردن چاله‌های بودجه‌ای، شتاب ایجاد بدهی برای دولت را افزایش داده است. نگاهی دقیق‌تر به لایحه اما نشان می‌دهد که «اگرچه برخی گام‌های محدود برای افزایش مشارکت بخش خصوصی و اصلاح سیاست‌های حمایتی و همچنین اصلاح بازار انرژی دیده می‌شود، ولی از سوی دیگر در این بودجه جای خالی اصلاحات اساسی در سیاست‌های اقتصادی مانند مدیریت بهینه درآمدهای نفتی، افزایش شفافیت مالی دولت، کاهش موانع تجاری، اصلاح نرخ ارز، توجه به ملاحظات توسعه پایدار، اصلاح سیاست‌های توزیعی و هدفمند کردن حمایت‌های دولتی و نظایر آن دیده می‌شود».2

با این حال، واقعیت آن است که مجلس باید همین لایحه را مبنای بررسی و تصویب نهایی بودجه قرار دهد. تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد مجالس ایران هیچ‌گاه کلیات بودجه دولت را رد نمی‌کنند. هرچند پیش‌بینی رئیس کمیسیون تلفیق این است که «مجلس مرّ آن چیزی که دولت پیشنهاد کرده را هم تصویب نخواهد کرد». سوال اینجاست که آیا مجلس به سوی اصلاحات اساسی در لایحه دولت پیش خواهد رفت، یا کاهش اثربخشی تغییرات پیشنهادشده از سوی دولت را کلید می‌زند؟ اگر سخنان رحیم زارع، نایب‌رئیس اول کمیسیون تلفیق3 را ملاک بگیریم، به نظر می‌رسد احتمال تشدید رویکردهای پوپولیستی بودجه در مجلس بیشتر است: «پیشنهادها و روش‌های دولت منجر به تورم می‌شود؛ از یک طرف یارانه‌ها را حذف کنیم و از طرف دیگر قیمت حامل‌های انرژی را افزایش دهیم و... اینها همه سیاست‌های متناقض در دوران رکود است و باعث تورم خواهد شد؛ زیرا افزایش نقدینگی موجب افزایش تورم و تداوم رکود و کاهش اشتغال خواهد شد.»4 اما «به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل». پرونده پیش‌‌رو تلاش می‌کند به این سوال پاسخ دهد که مجلس با این لایحه چه می‌تواند بکند؟ و کدام تغییرات در لایحه بودجه 97 ضروری است؟