درآمد 800‌میلیاردی کرمان از گردشگری

 قرار گرفتن کرمان در فهرست مقاصد گردشگری، مسیر سنتی گردشگران ورودی به کشور را دستخوش تغییر کرده است. ثبت جهانی روستای تاریخی دستکند میمند، کویر لوت و قنات‌های گوهر ریز جوپار، اکبرآباد و قاسم‌آباد در دو سال گذشته، تعداد آثار ثبتی این استان را با حضور ارگ بم و باغ شاهزاده ماهان در فهرست آثار جهانی، به پنج اثر رسانده و این مقصد را بیش از گذشته بر سر زبان‌ها انداخته است. به این ترتیب، استان کرمان که با 700 اثر تاریخی ثبت ملی و پنج اثر ثبت جهانی و نیز داشتن جاذبه‌های طبیعی و محورهای گردشگری متعدد گرمسیری و سردسیری، از ظرفیت‌های زیادی برای رشد در حوزه گردشگری برخوردار است، در مسیر نزدیک شدن به جایگاه واقعی خود در جذب گردشگر قرار گرفته است. در کنار اینها، عملکرد یکپارچه و هماهنگ مسوولان شهری و همچنین مدیران سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با تغییر چهره این استان، جاذبه‌های گردشگری این منطقه را بیش از پیش مطرح و این منطقه را در شمار شهرهای گردشگرپذیر ایران قرار داده است؛ تا آنجا که به گفته مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کرمان، گردشگری در این استان با رشدی 25‌درصدی در طول دوره دولت یازدهم روبه‌رو بوده است و با ایجاد اشتغال برای چهار هزار نفر، درآمدی 25 میلیون‌دلاری را برای این منطقه به ارمغان آورده است. در ادامه گفت‌وگوی «تجارت فردا» با محمود وفایی را خواهید خواند.

♦♦♦

‌ در مصاحبه‌ای که با یکی از خبرگزاری‌ها داشته‌اید، رشد ورود گردشگران خارجی به استان کرمان در سال 92 را صد در‌صد عنوان کرده‌اید؛ آیا این رشد در سال‌های بعد نیز همچنان ادامه داشته است؟ تعداد گردشگران داخلی و خارجی و همچنین درصد رشد ورود مسافران به استان کرمان در هر یک از این سال‌ها چقدر بوده است؟

در سال‌های قبل از 1392 نزدیک به شش هزار گردشگر خارجی به استان کرمان وارد شدند و از 1392 به بعد بر اساس تغییرات به‌وجود آمده در دولت و رویکرد مناسبی که نسبت به مقوله گردشگری شکل گرفت، شاهد افزایش دو برابری گردشگران خارجی بودیم؛ تا آنجا که تعداد گردشگران ورودی به 12 هزار نفر رسید و از سال 1392 تا پایان سال 1395 نیز شاهد رشد منطقی 20 تا 25‌درصدی بودیم که به معنای ورود 30 هزار گردشگر است. همچنین طبق پیش‌بینی‌ها، در سال جاری، 40 تا 50 هزار گردشگر خارجی از استان کرمان بازدید خواهند کرد.

‌ چه عامل یا عواملی را در اقبال گردشگران نسبت به کرمان موثر می‌دانید؟

 خوشبختانه با توجه به شرایط حاکم بر کشور که استان کرمان را نیز در برمی‌گیرد، افراد زیادی آماده ورود به حوزه‌های مختلف گردشگری این استان هستند و کم‌کم در حال نزدیک شدن به شرایط سال‌های قبل از زلزله بم هستیم. در کنار این موضوع، اداره کل میراث فرهنگی کرمان در حوزه بازاریابی فعالیت‌های مناسبی را در خصوص جذب تورگردانان بزرگ و ملی انجام داده و در این راستا، دو آژانس خدمات مسافرتی استان وارد بازار گردشگری کشور و دنیا شده‌اند و تورهای متفاوتی را به استان می‌آورند. اما برگزاری اولین اولترا ماراتن بین‌المللی کویر لوت به عنوان اولین تجربه کشور با حضور دوندگان مشهور جهانی در کویر شهداد که از طریق شبکه‌های بین‌المللی پوشش داده شد، اقدام موثر دیگری بود که گردشگری کرمان را به جهانیان شناساند. همچنین در سال‌های اخیر، شبکه‌های ایرانی و خارجی زیادی به همراه خبرنگاران و عکاسانی خبره برای تهیه فیلم از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری وارد استان کرمان شدند که شبکه‌هایی چون سی‌سی تی‌وی و فرانس 2 از آن جمله هستند. عامل بعدی هم مربوط می‌شود به اینکه استان کرمان دارای پنج اثر ثبت جهانی مانند کویر لوت، باغ شاهزاده ماهان، روستای صخره‌ای میمند، قنوات بم و جوپار و ارگ تاریخی بم است که سه اثر آن در دولت تدبیر و امید در فهرست آثار جهانی قرار گرفت و همین موفقیت استان کرمان را از این حیث در صدر استان‌های کشور قرار داد.

‌ افزایش ورود گردشگران به این استان، چه تاثیراتی را در زندگی اهالی این خطه به دنبال داشته است؛ چه از بعد اجتماعی و فرهنگی و چه از بعد معیشتی و اقتصادی؟

همان‌طور که می‌دانیم گردشگری یکی از بزرگ‌ترین صنایع خدماتی دنیا محسوب می‌شود که تاثیرات آن را می‌توان در زمینه‌های مختلف از جمله کاهش فاصله طبقاتی، ایجاد اشتغال و درآمد، توزیع ثروت و در شکل پایدار آن، در زمینه حفاظت از فرهنگ‌ها و محیط‌زیست به وضوح دید. در همین راستا، توسعه بخش گردشگری استان کرمان باعث رشد 25 تا 30‌درصدی شاغلان این بخش شده؛ به طوری‌که قریب به چهار هزار نفر در این صنعت مشغول به فعالیت هستند که این عدد در مقایسه با رقم 2800 نفر در سال‌های گذشته، بیانگر رشد قابل توجه در این حوزه است. همچنین راه‌اندازی خانه‌های بوم‌گردی موجب مهاجرت معکوس روستاییان و ایجاد شغل و درآمد و همچنین حفاظت از بافت تاریخی و روستایی شده است. از سوی دیگر، ورود گردشگران به استان کرمان موجب شده است هتلداران استان به بهسازی، بازسازی و نزدیک کردن استاندارد هتل‌های خود به استانداردهای جهانی ترغیب شوند. در نتیجه رونق گردشگری در کرمان، ضریب اشغال هتل‌های استان به بالای 45 درصد رسیده است؛ در حالی که این رقم در سال‌های گذشته زیر 25 درصد بود. در نهایت باید اضافه کنم صنعت گردشگری در استان کرمان به عنوان سومین محور توسعه اقتصادی استان در کنار صنعت، معدن و کشاورزی محسوب می‌شود و از این‌رو، هم‌اکنون بیش از دو هزار و 800 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری در حال انجام است.

‌درآمدهای حاصل از گردشگری (داخلی و خارجی) در این مدت چه میزان رشد داشته است؟

طی سه سال گذشته بیش از 800 میلیارد تومان برابر با 25 میلیون دلار درآمد صنعت گردشگری استان کرمان بوده که 15 میلیون دلار آن حاصل گردشگری خارجی و مابقی آن مربوط به گردشگری داخلی است.

نقش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را در این تغییر جایگاه و قرار گرفتن کرمان در مسیر گردشگری کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟ دیگر دستگاه‌ها در این میان چگونه ایفای نقش کرده‌اند و به عبارت دیگر این وحدت رویه در فراهم شدن زیرساخت‌های سخت و نرم برای پذیرش گردشگران چگونه به‌وجود آمد؟

 اداره کل میراث فرهنگی به عنوان متولی گردشگری ابتدا مسوولیت ایجاد انسجام در حوزه‌های مختلف گردشگری و سپس ایجاد ارتباط میان بخش خصوصی و دولتی را بر عهده دارد و با توجه به اینکه در دوره خوبی به سر می‌بریم و استاندار کرمان نیز توجه ویژه‌ای به صنعت گردشگری استان دارد، به وضوح شاهد مشارکت بخش‌های دولتی از جمله شهرداری و اداره اوقاف و بخش خصوصی در حفظ و احیای بناهای تاریخی هستیم که باغ فتح‌آباد کرمان می‌تواند مثال خوبی در این رابطه باشد که با همکاری ارگان‌های دولتی بار دیگر مرمت و به چرخه گردشگری استان وارد شد.

‌ با توجه به اینکه کشور با مشکل کمبود واحدهای اقامتی مناسب روبه‌روست، این مشکل در استان کرمان چگونه مدیریت شده است؟ در حال حاضر استان کرمان و به صورت مشخص شهر کرمان برای پذیرایی از چند نفر در هر شب ظرفیت اقامتی دارد؟ میزان رشد واحدهای اقامتی در این سال‌ها چقدر است و آیا در تناسب با افزایش میزان تقاضا بوده است؟

 در حال حاضر قریب به سه‌ هزار تخت در بخش هتلی و 2500 تخت در بخش مهمان‌پذیر و همچنین 110 ظرفیت بوم‌گردی و تعدادی خانه مسافر نیز آماده ارائه خدمات اقامتی به گردشگران هستند ولی متاسفانه این ظرفیت اقامتی متناسب با رشد گردشگران خارجی به استان کرمان نیست. این در حالی است که در چهار سال گذشته، شش هتل به ظرفیت اقامتی استان افزوده شده و استان کرمان در حال حاضر دارای هتل 5 ستاره است. در ادامه این مسیر، 10 پروژه هتلی دیگر نیز در استان کرمان در حال اجراست که شش هتل آن 50 درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند و تعدادی هم به مرحله بهره‌برداری رسیده‌اند.

همچنین از آنجا که خوشبختانه ساخت فضاهای اقامتی به عنوان اقامتگاه‌های سنتی در بافت تاریخی از سوی گردشگران مورد استقبال قرار گرفته، این اداره کل درصدد راه‌اندازی بیشتر این اقامتگاه‌ها با همکاری بخش خصوصی و دولتی است که در همین زمینه، سرمایه‌گذاران زیادی اعلام آمادگی کرده‌اند. علاوه بر اینها، در سال 96 تبدیل و بهره‌برداری از ظرفیت‌های تاریخی استان در دستور کار قرار گرفته است و 50 خانه تاریخی واجد شرایط، آماده تبدیل به هتل سنتی هستند که به‌زودی با مشارکت بخش خصوصی و مالکان، این بناها به چرخه خدمات گردشگری وارد خواهند شد. در همین راستا، بزرگ‌ترین خانه خشتی جهان، خانه حاج‌آقا علی، با زیربنای بیش از هفت هزار مترمربع به عنوان بزرگ‌ترین هتل سنتی در حال آماده‌سازی است و کاروانسرای وکیل کرمان که بعد از مدت‌ها آزادسازی شده نیز با همکاری سرمایه‌گذاران بخش خصوصی احیا خواهد شد و می‌تواند فضای اقامتی و پذیرایی مناسبی برای ارائه خدمات گردشگری محسوب شود.

‌ دسترسی مسافران به استان کرمان از چه طرقی ممکن است و چه برنامه‌ای برای تسهیل رفت‌وآمد و گسترش مسیرهای ارتباطی در نظر گرفته شده است؟

گردشگران می‌توانند از سه طریق هوایی، ریلی و جاده‌ای وارد استان کرمان شوند. این استان، دارای پنج فرودگاه است که می‌توان گفت از نظر تعدد فرودگاه در میان دیگر استان‌ها، در صدر قرار دارد. در میان این پنج فرودگاه، یک مورد به صورت بین‌المللی و مابقی پذیرای پروازهای داخلی هستند. همچنین با توجه به پیگیری‌های استاندار کرمان در سال‌های اخیر و شکل‌گیری نگاه جدی به مقوله گردشگری در کرمان، صدور ویزای فرودگاهی در فرودگاه کرمان نیز امکانپذیر شده است. در ادامه این روند، با تلاش‌های بخش دولتی و بخش خصوصی در سال 96، ارتباط کرمان از طریق شرکت‌های هواپیمایی با خارج از کشور نیز برقرار خواهد شد. در بخش داخلی هم، استان کرمان از بن‌بست هوایی خارج شده و امکان سفرهای هوایی دوسویه با استان‌هایی چون تبریز، اصفهان، شیراز، زاهدان، تهران و کیش ایجاد شده است.

‌ گردشگران خارجی عمدتاً از چه کشورهایی هستند و کدام‌یک از مظاهر طبیعی، تاریخی یا فرهنگی استان برایشان جذاب است؟

 استان کرمان استانی با جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی است که با توجه به محصولات گردشگری که ارائه می‌کند میزبان گردشگرانی از کشورهای اروپایی مانند فرانسه، آلمان، ایتالیا و اسپانیاست و آمادگی حضور گردشگران کشورهای آمریکا، کانادا، جنوب شرق آسیا، شرق اروپا و به‌زودی روسیه و چین را نیز دارد.

‌ با توجه به محدودیت‌های زیست‌محیطی و نیز حقوق مربوط به جوامع محلی، مبانی مربوط به توسعه پایدار تا چه اندازه در سیاستگذاری‌های مربوط به گردشگری استان دخیل هستند؟

توجه به مقوله گردشگری و توسعه پایدار نسبت به گذشته جدی‌تر شده است ولی همچنان به دلیل برخی مولفه‌ها، نیازها و شرایط، این مقوله گردشگری از سوی شاغلان و فعالان و حتی مردم جدی انگاشته نمی‌شود؛ در همین حال باید بگویم که با توجه به فعالیت‌هایی که در زمینه توسعه گردشگری روستایی و ایجاد و راه‌اندازی خانه‌های بوم‌گردی طبق استانداردها صورت گرفته است، می‌توان شاهد روشن شدن شعله‌هایی از توسعه پایدار گردشگری باشیم. در همین راستا، مدیریت پسماند، کاهش مصرف انرژی و غیره از فعالیت‌هایی است که در راستای پروسه استانداردسازی در بین واحدهای اقامتی استان، در حال اجراست و استانداردسازی 45 درصد از هتل‌های استان و نزدیک ساختن این درصد در سال 96 به 100، ما را به مولفه‌های گردشگری و همچنین توسعه پایدار نزدیک خواهد کرد. علاوه بر اینها، با راه‌اندازی موسسات آموزش گردشگری و تربیت راهنمایان اکوتوریسم و فعالان بخش گردشگری و آشنا ساختن آنها با الزامات توسعه پایدار همچنین به اهداف مورد نظر در این زمینه نزدیک‌تر خواهیم شد.

‌ گردشگری روستایی، بوم‌گردی و جلب مشارکت جوامع محلی از چه جایگاهی در برنامه‌های توسعه گردشگری کرمان برخوردار است؟

از سال 93 بحث اقامتگاه‌های بوم‌گردی در استان کرمان کلید خورد و در ادامه این فرآیند، بیش از 110 واحد در سرتاسر استان کرمان راه‌اندازی شده که به معنای وجود این اقامتگاه‌ها در 60 درصد شهرستان‌های استان است؛ در همین حال، بقیه شهرستان‌ها نیز متقاضی راه‌اندازی این واحدها هستند. همچنین بیش از 320 نفر از شاغلان گردشگری استان در اقامتگاه‌های بوم‌گردی فعالیت دارند که 60 درصد آنها خانم هستند. این اقامتگاه‌ها که 90 درصدشان در روستاهای استان قرار دارند، در طول ایام نوروز 96 بیش از 700 میلیون تومان درآمد داشته و 11 هزار گردشگر را در خود اسکان داده‌اند. تاکنون از طریق صندوق کارآفرین امید قریب به یک میلیارد و 300 میلیون تومان برای راه‌اندازی خانه‌های بوم‌گردی تسهیلات ارائه شده است و بیش از 35 درصد اقامتگاه‌ها از این تسهیلات استفاده کرده‌اند.

‌ در کنار برنامه‌های مربوط به گردشگری، در زمینه صنایع‌دستی چه دستاوردهایی در چهار سال گذشته حاصل شده است؟

کرمان در سال‌های اخیر در بحث صادرات جزو استان‌های برتر، نوآور و خلاق بوده و در برگزاری بازارچه‌های نوروزی رتبه‌های اول و دوم کشور را احراز کرده است. ایجاد بازارچه دائمی صنایع‌دستی در محل کاروانسرای گنجعلی‌خان با داشتن 40 غرفه، استانداردسازی پته کرمان، احیای رشته‌های در حال منسوخ شدن مانند شال و ترمه هوتک و شال پته کرمان، ارائه تسهیلات مشاغل خانگی هر ساله به تعداد 500 نفر، افزایش رشته‌های شاخص صنایع‌دستی، آموزش شش هزار صنعتگر در سال گذشته، فراهم ساختن زمینه لازم برای جهانی کردن شهر سیرجان به عنوان شهر گلیم و شهر کرمان به عنوان شهر جهانی پته از جمله دیگر دستاوردهای کرمان در حوزه صنایع‌دستی است.

‌ عملکرد اداره کل میراث فرهنگی استان در حوزه حراست و احیای بناهای تاریخی چگونه بوده است؟

واگذاری املاک در اختیار میراث فرهنگی به بخش خصوصی در جهت مرمت و احیا، بهره‌برداری و ایجاد کاربری مناسب، راه‌اندازی کارگاه‌های مرمتی با توان بخش خصوصی در بیش از 38 پروژه، راه‌اندازی کارگاه‌های مشارکتی 23 پروژه، کارگاه‌های مرمتی با اعتبارات دولتی 65 پروژه، پیگیری و تشویق سرمایه‌گذاران برای ورود به پروژه‌های صندوق احیا در استان، همکاری با شهرداری و نظارت بر ساخت‌وساز خانه‌ها و املاک جدید در بافت تاریخی با طرح و نظارت میراث فرهنگی در بیش از 50 پروژه، تنظیم تفاهمنامه همکاری میان میراث و شهرداری در بسیاری از شهرها در جهت تعمیر، مرمت و احیای بناهای تاریخی مانند شهرداری راین، باغین، کرمان و مرمت مدرسه حیاطی، حمام ته باغ لله، نظارت و تهیه طرح و صدور مجوز در محور بازار املاک تجاری، کاروانسرا در جهت مرمت املاک خصوصی، نشست و جلسه‌های مداوم با مالکان کاروانسرای محور بازار کرمان به جهت تشویق برای مرمت و سرمایه‌گذاری اقدامات موثر این معاونت در حوزه احیا بوده است.

‌ در کنار احیای تک‌بناهای تاریخی، این استان اقدامات قابل دفاعی در حیطه احیای بافت‌های تاریخی شهرها و روستاها داشته است؟

این اقدامات شامل راه‌اندازی پایگاه بافت تاریخی در شهر کرمان و آغاز مطالعات بافت تاریخی با مشارکت دانشگاه باهنر و آزاد؛ آغاز مطالعات بافت‌های تاریخی و تعیین محدوده آن در شهرهای رفسنجان، سیرجان و شهداد؛ مطالعه روستاهای واجد ارزش و دارای بافت تاریخی مثل بندر هنزاء، روستای ریسه، روستای داوران، روستای جوزم، روستای طغرل الجرد و پیش استا، روستای بیاض و علی‌آباد ده نو؛ مرمت بافت‌های تاریخی شهر کرمان با مشارکت شهرداری و مشارکت در جهت مرمت، بدنه‌سازی و کف‌سازی در بافت‌های تاریخی و حفظ بافت‌های با ارزش شهری ماهان-‌‌راین-‌جوپار و اختیارآباد می‌شود.