تنگنای برجام

 هادی چاوشی: دو سال از روزهایی که مجالس ایران و آمریکا، اجرای توافق هسته‌ای موسوم به برجام را برای دولت‌های متبوع خود مجاز شمردند، می‌گذرد. از آغاز اجرای این توافق نیز 20 ماه گذشته و اگرچه در این مدت طرفین بارها یکدیگر را به «نقض روح و جسم برجام» متهم کرده‌اند، اما در مجموع با رفتارشان این پیام را به جامعه بین‌الملل داده‌اند که به توافق پایبند هستند. با وجود این به نظر می‌رسد که «بادها خبر از تغییر فصل می‌دهند».

دونالد ترامپ ماه گذشته برای دومین بار در دوران ریاست‌جمهوری خود حکم تمدید 120روزه تعلیق تحریم‌های آمریکا علیه ایران را امضا کرد، اما بلافاصله گفت: «به‌زودی همه شاهد اقدام ما درباره این توافق خواهند بود.»

تحلیلگران سیاسی در پیش‌بینی زمان اقدامی که ترامپ وعده‌اش را داده، از هجدهم اکتبر (26 مهر) به‌عنوان یک ضرب‌الاجل یاد می‌کنند: دومین سالگرد «روز پذیرش» برجام؛ هنگامی که دولت آمریکا موظف است بار دیگر گزارش سه‌ماهه پایبندی ایران به برجام را به کنگره این کشور ارائه کند. دولت ترامپ البته تاکنون دو بار (یک بار در ماه آوریل و یک‌بار در ماه جولای 2017) پایبندی ایران به این توافق را تایید کرده، اما برخی منابع خبری مدعی شده‌اند رئیس‌جمهور ایالات متحده این بار به تیمی از حلقه نزدیکانش دستور داده با گردآوری شواهد و مستندات لازم، زمینه‌های لازم برای اعلام عدم پایبندی ایران به برجام در گزارش ماه اکتبر را فراهم آورند.

در سمت دیگر ماجرا اما، به اذعان گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی، ایران تاکنون به همه تعهدات خود در توافق هسته‌ای پایبند بوده است. مقامات ایران همچنین مکرراً تاکید کرده‌اند که جمهوری اسلامی آغازگر نقض برجام نخواهد بود. حسن روحانی مردادماه امسال در مراسم تحلیف دور دوم ریاست‌جمهوری خود گفت: «جمهوری اسلامی آغازگر نقض برجام نخواهد بود، اما در مقابل اقدامات آمریکا واکنش متناسب نشان خواهد داد.» مقام معظم رهبری نیز یکشنبه گذشته در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی تاکید کردند: «هر حرکت غلط نظام سلطه در قضیه‌ برجام، با عکس‌العمل جمهوری اسلامی مواجه خواهد شد.»

با این حال، علی‌اکبر صالحی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگویی که اخیراً با نشریه آلمانی «اشپیگل» داشت، پیامی متفاوت مخابره کرد: «اگر ایالات متحده از توافق خارج شود، ولی سایر کشورها بگویند به این توافق پایبند هستند، آنگاه ایران نیز به احتمال زیاد به تعهدات خود در این توافق‌نامه حتی بدون آمریکا پایبند خواهد بود.» با این موضع‌گیری‌ها و با توجه به نزدیک شدن به ضرب‌الاجل 18 اکتبر، به نظر می‌رسد ماه اول پاییز برای برجام ماه داغی خواهد بود؛ به ویژه با توجه به اینکه این روزها رایزنی‌های اعضای گروه 1+5 و ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک هم در این زمینه در جریان است. 

اینکه «آیا دولت آمریکا سرانجام از برجام خارج خواهد شد یا اقدام مد نظر ترامپ شکل‌ و شمایل دیگری به خود خواهد گرفت» و اینکه «در وضعیت جدید، آیا ماندن در برجام همچنان به سود ایران خواهد بود یا خیر» اصلی‌ترین سوالاتی است که پرونده پیش رو به دنبال پاسخ دادن به آنهاست.