حکم آب
قضایی شدن حق‌آبه ایران از رودخانه‌های مرزی چه آثاری دارد؟
جواد حیدریان: ابرپروژه‌های آبی ترکیه بر روی رودخانه‌های مرزی در غرب و تنش‌ها در مرزهای شرقی با دولتی غیرمتعارف به نام امارت اسلامی طالبان، وضعیت آب و محیط‌زیست را در دو سوی شرق و غرب کشور پیچیده‌تر از گذشته کرده است. حالا علاوه بر متخصصان و کارشناسان آب، صدای مقامات قضایی عالی و دستگاه وزارت خارجه ایران نیز بلند شده و البته نسبت به اقدامات ترکیه بر روی مبدأ رودخانه ارس واکنش نشان داده‌اند و مثل سال‌های گذشته که با دولت پیش از طالبان در افغانستان بر سر حق‌آبه رودخانه هیرمند درگیر بودند اکنون وضعیت سخت‌تری را دنبال می‌کنند. با این حال در اقدامی بی‌سابقه یک مقام ارشد قضایی در نامه‌ای به وزیر نیرو، خواستار پیگیری حق‌آبه ایران از رودخانه مرزی ارس شده است اگرچه از حق‌آبه سیستان حرفی به میان نیامده است! محمدجعفر منتظری در نامه‌ای به علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو با توجه به گسترش ریزگردها در مناطق غربی و جنوبی به مقام دولتی دستور داده تا موضوع احقاق حقوق مکتسب حق‌آبه ایران از رودخانه مرزی ارس را مستمراً و با جدیت پیگیری کند. منتظری در این نامه با توجه به اقدامات دولت ترکیه در بالادست رودخانه مرزی ارس، خطاب به وزیر نیرو نوشته: «اقدام کشور ترکیه به احداث سدهای متعدد در بالادست رودخانه مرزی ارس و دیوارکشی در نقطه صفر مرزی، باعث کاهش دبی رودخانه مذکور و مسدود شدن کلیه مسیل‌ها و گذرگاه‌های آب روان در منطقه و متعاقباً گسترش ریزگردها از مناطق غربی و جنوبی کشور شده است.» دادستان کل کشور همچنین در این نامه عنوان کرد: «ضروری است دستگاه‌های متولی از جمله وزارت نیرو و امور خارجه موضوع احقاق حقوق مکتسب حق‌آبه ایران از رودخانه مرزی ارس را مستمراً و با جدیت پیگیری کنند تا شاهد ضررهای جبران‌ناپذیر برای اقتصاد، کشاورزی، حیات آبزیان و شرب هموطنان عزیز ساکن در پایین‌دست نباشیم.» حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه نیز در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی و در پاسخ به سوال جلال محمودزاده در خصوص علت عدم انجام اقدامات لازم در زمینه سدسازی‌های بی‌رویه ترکیه بر روی رودخانه دجله و ارس بیان کرد: برای جمهوری اسلامی ایران قابل قبول نیست که کشور دوست و همسایه ما ترکیه اقداماتی در حوزه سدسازی انجام دهد که شرایط زیست‌محیطی منطقه را دچار اشکال کرده و مشکلاتی را برای مردم ما و منطقه ایجاد کند و از سویی دیگر بر روی میزان ورودی آب به کشور ما تاثیر منفی بگذارد. البته سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه در واکنش به اظهارات مقامات ایرانی تاکید کرد که این ادعا که سدهای کشور باعث ایجاد طوفان‌های شن و گردوغبار در ایران شده کاملاً غیرعلمی و علت اصلی طوفان‌های شن، گردوغبار بیابانی است که از آفریقا و خاورمیانه می‌آید. در این پرونده تلاش می‌کنیم ابعاد مختلف این نامه بی‌سابقه را بررسی کنیم اما در حاشیه پرونده، این پرسش را مطرح می‌کنیم که مقام قضایی چرا همین دغدغه را نسبت به دیگر حق‌آبه‌های مرزی ایران به‌خصوص رودخانه هیرمند ندارد؟
