عمومی کردن خیرات
وقف چه اثری در اقتصاد و جامعه دارد؟
بسیاری از ما در مشاهدات روزانه خود با تابلوها و نوشته‌هایی بر سردر ساختمان‌هایی مانند بیمارستان، مدرسه، مسجد یا دیگر اماکن و حتی اشیا و تجهیزاتی مثل آب‌سردکن یا چیزهای دیگر مواجه شده‌ایم که از سوی فردی یا خانواده‌ای وقف شده است. وقف امر محترمی است که اغلب در میان طبقات مذهبی رواج دارد و البته در شکل‌ها و با نیات و محتوایی متفاوت اجرا می‌شود.
جواد حیدریان: بسیاری از ما در مشاهدات روزانه خود با تابلوها و نوشته‌هایی بر سردر ساختمان‌هایی مانند بیمارستان، مدرسه، مسجد یا دیگر اماکن و حتی اشیا و تجهیزاتی مثل آب‌سردکن یا چیزهای دیگر مواجه شده‌ایم که از سوی فردی یا خانواده‌ای وقف شده است. وقف امر محترمی است که اغلب در میان طبقات مذهبی رواج دارد و البته در شکل‌ها و با نیات و محتوایی متفاوت اجرا می‌شود.
وقف عام، نوعی از وقف است که به صورت عمومی صورت می‌پذیرد و خیر آن جنبه همگانی دارد. وقف خاص وقفی است که صورت خاص و عنوان خاصی انجام شده باشد و انتفاع آن خصوصی باشد.
وقف انتفاع، وقفی است که مقصود از آن درآمد مادی نباشد مانند احداث مسجد و حسینیه در زمین ملکی خود.
وقف منفعت هم وقفی است که مقصود از آن درآمد مادی است برای هزینه چیز دیگر مثل وقف دکان برای اداره مسجد، مدرسه یا بیمارستان!
«وقف در لغت به معنی ایستادن و ساکن و حبس کردن است و در اصطلاح فقه، یعنی حبس مایملک و جلوگیری از انتقال آن به دیگری!»
این نگرش مذهبی به نوعی برای عمومی کردن امر خیر و تقسیم هزینه‌ها و کمک به نهاد حاکمیت اسلامی و در نهایت مردم نیازمند است. البته در توضیح لغوی وقف تاکید شده است که دارایی وقف‌شده از هیچ طریقی قابل واگذاری و بخشش و فروش نیست و همه منافع و سود حاصل از آن را در راه خداوند قرار دادن است که در واقع همان راه خدمت به مردم و گره‌گشایی مشکلات و سر و سامان دادن به وضعیت عادی و فرهنگی آنان است.
اما پرسش‌های اساسی در این باره این است که نحوه مدیریت اقتصادی موقوفات چگونه است؟ آیا بهره‌وری مناسب و درآمد موقوفات بر هزینه‌های نگهداری آن تفوق دارد؟
البته درباره اینکه چه میزان موقوفات در کشور داریم و سودآوری آنها چه میزان است، اطلاعاتی در دست است.
معاون فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه پیشتر گفته؛ سالانه ۲۵۰۰ مورد وقف در کشور اتفاق می‌افتد. در پنج‌ماهه نخست امسال ۸۹۰ وقف به ثبت رسیده است.
با این حال در کل کشور ۸۰۵۱ بقعه متبرکه وجود دارد که طبق دستور رهبری باید به مراکز قطب فرهنگی تبدیل شود.
سازمان اوقاف و امور خیریه البته برنامه چشم‌انداز تبدیل بقاع به قطب فرهنگی را پیشتر بررسی کرده است.
با این حال متوسط وقف تا سال ۸۹ به صورت متوسط ۲۰۰ مورد بود، اما پس از این سال تعداد موقوفات در یک سال به ۲۵۰۰ مورد رسیده و در پنج‌ماهه نخست امسال نیز ۸۹۰ وقف ثبت شده است.
برای پاسخ به ابهامات و پرسش‌هایی درباره اعتماد مردم و استمرار وقف و اینکه آیا هزینه بقاع متبرکه از محل موقوفات تامین می‌شود و اینکه آیا از محل درآمدهای موقوفات سرمایه‌گذاری بلندمدت برای حفظ ارزش آنها نیز صورت می‌گیرد، باید نظر اهل وقف و متخصصان مطلع را جست‌وجو کرد.
