مرگ جنگل
انسان در نابودی جنگل نقش بیشتری دارد یا حیوان؟
جواد حیدریان: طبق آمارهای جهانی تنها 7 /6 درصد از مساحت ایران دارای پوشش جنگل است. پهنه جنوب و جنوب غرب ایران که به رشته کوه زاگرس معروف است و باریکه خزر به عنوان جنگل‌های باستانی هیرکانی و البته لکه‌های سبز جنگل‌های مانگرو و حرا در دریای خلیج‌فارس، تنها نقاط سبز جنگلی ایران است. ایران به‌رغم تنوع آب و هوایی و اقلیمی کشوری فقیر از نظر سرانه جنگل در جهان محسوب می‌شود. اما همین سرانه کم به دلایل عمدتاً انسان‌منشأ در طول چند دهه اخیر تقریباً نیمی از کیفیت خود را به‌طور کامل از دست داده و اکنون با تنش‌های شدیدی مواجه است. البته عوامل طبیعی نیز در خسارت به جنگل‌های کشور دخیل است. با همه اینها تخریب و اخلال در روند اکوسیستمی جنگل‌ها یک بحران جهانی است. سرانه جنگل در ایران در مقایسه با سرانه جهانی حدود یک‌چهارم است. اگر بخواهیم عوامل طبیعی تخریب جنگل را برشماریم باید به آتش‌سوزی، طوفان، خشکسالی، آفات و بیماری‌ها اشاره کنیم. همچنین عوامل انسانی شامل آتش‌سوزی عمدی، بهره‌برداری غیراصولی، احداث جاده و معدن، تغییر کشت، شکار، چَرای دام و... است. گاهی عوامل تخریب جنگل ترکیبی از هر دو عامل طبیعی و انسانی است.
نگاهی به دلایل تخریب جنگل در ایران به ما می‌آموزد که مدیریت منابع طبیعی و جنگل در ایران عمدتاً به سبب سوءمدیریت و سوءاستفاده و فقدان ساختار حفاظتی شکل گرفته است. ادغام دو سازمان بهره‌بردار و حفاظتی در سال‌های پیش از انقلاب و استمرار این روند در 40ساله بعد از انقلاب سبب شده امیدی به بهبود کیفیت حفاظت از جنگل در ایران وجود نداشته باشد.
با این حال برخی سیاستگذاران، قاچاقچی‌ها و نظام اداری فاسد و گاوها چهار عامل نابودی جنگل‌های شمال ایران هستند. فقر، توسعه‌نیافتگی، دام و گسترش کشاورزی در زیراشکوب، زغال‌گیری و در نهایت فقدان مدیریت و رهاشدگی نیز عامل تخریب جنگل‌های زاگرسی ایران است. سیاست‌های تدوین‌شده برای حفظ جنگل‌ها و منابع طبیعی قدیمی هستند و ناکارآمدی خود را نشان داده‌اند. نظام فاسد اداری بیشترین بهره را از سیاستگذاری غلط می‌برد و به قاچاقچی‌ها میدان عمل وسیعی می‌دهد. نظام فاسد اداری همچنین به گاوداران بزرگ اجازه می‌دهد به مناطق ممنوعه جنگل نفوذ کنند و این باعث می‌شود روند رویش در جنگل متوقف شود. سیاست‌های نادرست راه سوءاستفاده و فساد را هموار می‌کنند. نظام اداری فاسد از این راه بهره می‌برد. گاوها با سرعت هر گیاه تازه‌روییده را از ریشه می‌خورند و قاچاقچیان درختان را ریشه‌کن می‌کنند. چیزی نمی‌گذرد که از جنگل چیزی باقی نمی‌ماند. در این پرونده می‌خواهیم ببینیم چه کسانی جنگل‌ها و منابع طبیعی ایران را تهدید می‌کنند؟ چرا در ساختار سیاسی ما اراده‌ای برای از بین بردن این چرخه معیوب دیده نمی‌شود؟
