ناهار مجانی ممنوع
هزینه برق مجانی را چه کسانی پرداخت می‌کنند؟
آیسان تنها: به تازگی رئیس‌جمهور اعلام کرده است که طبق مصوبه دولت قرار است هزینه برق مصرفی 30 میلیون نفر رایگان شود. او همچنین بیان کرده که این برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که برق مستضعفان و اقشار محروم کم‌مصرف رایگان می‌شود. گرچه به قول رئیس‌جمهور این اولین بار است که رایگان شدن برق مصرفی احتمالاً به مرحله اجرا خواهد رسید ولی از چند دهه پیش این وعده از جانب سیاسیون مطرح می‌شده است. سوال این است که چرا ذهنیت ارائه کم‌هزینه یا بی‌هزینه انواع خدمات به گروه‌های مختلف جامعه اینقدر میان سیاستگذاران ایرانی طرفدار دارد؟
اگر نگاهی به نتیجه اجرای این قبیل سیاست‌ها بیندازیم، معلوم می‌شود که قریب به اتفاق آنها به جای اینکه کارکردهای حمایتی یا سیاسی قابل توجهی داشته باشند، صرفاً هزینه‌های قابل توجه اقتصادی به‌دنبال داشته‌اند. در اغلب مواقع مدتی پس از اجرا مشخص شده که به اهداف خود نرسیده‌اند و در موارد متعددی تبعات آن پس از مدتی دامن دهک‌های پایین درآمدی را هم گرفته است. مثل پرداخت یارانه نقدی و مسکن مهر که دولت مجبور شده برای تامین منابع آن، از شیوه‌های تورم‌زا استفاده کند. تورم در اقتصاد هم بیش از هر گروهی به فقرا آسیب وارد می‌کند چراکه این گروه بخش بزرگی از هزینه‌های خود را به خرید کالاهای ضروری اختصاص داده‌اند.
حالا پیش‌بینی کارشناسان اقتصادی بر این است که «برق مجانی» هم احتمالاً باید به سرنوشت برنامه‌های پیشین دچار شود. یکی از اقتصاددانانی که به موضوع رایگان کردن برق مستضعفان واکنش نشان داده، محمد طبیبیان است. وی در کانال تلگرامی خود نوشته است: «این نوع سیاست (برق مجانی برای 30 میلیون نفر) هم از مصادیق سرنا زدن از سر گشاد است. رسم منطقی این است که برای مردم شغل و درآمد و توان خرید فراهم شود، آنگاه نیاز به دریافت اعانه از مال خودشان را نخواهند داشت. هر چه مصرف می‌کنند با عزت نفس قیمتش را می‌پردازند و این قیمت منابع لازم برای تداوم و تقویت عرضه همان خدمت یا کالا و پابرجایی فعالیت‌های وابسته را فراهم می‌کند.»
میلتون فریدمن اقتصاددان صاحب‌نام نیز حدود 50 سال پیش با این عبارت مشهور که «چیزی به عنوان ناهار رایگان وجود ندارد» توضیح داده است که هر چیز هزینه‌ای دارد و در نهایت باید هزینه آن پرداخت شود، خواه از سوی مصرف‌کننده یا غیر‌مصرف‌کننده. توضیح او در پاسخ به ادعای ارائه روزانه یک وعده ناهار مجانی در شوروی در صورت پیشرفت نظام سوسیالیستی بود.
هزینه برق مجانی
طبق گفته وزیر نیرو، در حال حاضر قیمت برق مصرفی خانوار ۵۰ درصد قیمت تمام‌شده بدون احتساب قیمت سوخت نیروگاه‌هاست. همین وضعیت برای نیروگاه‌های کشور مشکلات عدیده‌ای ایجاد کرده است چراکه وزارت نیرو قادر به پرداخت بدهی سنگین خود به نیروگاه‌ها نبوده است. نکته این است که دولت اکنون با مساله کمبود منابع مالی در اثر تحریم نفت هم روبه‌روست. آیا دولت نمی‌تواند برای سیاستگذاری در حوزه تولید و مصرف برق، تصمیمی اخذ کند که به تراشیدن بار مالی سنگین برای خود و دولت‌های بعد منجر نشود؟ با توجه به اینکه طبق گزارش سازمان برنامه و بودجه، دهک‌های پرمصرف بیش از ۱۰ برابر دهک‌های کم‌مصرف، از یارانه برق استفاده می‌کنند، آیا دولت برای سیاستگذاری نمی‌تواند به دنبال راهکاری برای کاهش مصرف و یارانه دهک‌های بالا باشد؟ اینها سوالاتی است که باید به آن پاسخ گفته شود تا شائبه سیاسی‌کاری در سال آخر دولت از بین برود.
