نیاز به سیاست منسجم

برخی افراد و دولت‌ها دلایلی برای خود دارند تا از حمله موشکی آمریکا به دستور دونالد ترامپ به یک پایگاه هوایی سوریه در شش آوریل خوشحال باشند. از دیدگاه آنان این حمله پیامی به بشار اسد بود که آمریکا استفاده از سلاح‌های شیمیایی را تحمل نمی‌کند. همچنین این حمله ثابت کرد که ترامپ برخلاف آنچه در گذشته نشان می‌داد آماده است تا از یک هنجار بین‌المللی حمایت کند. حمله به شهر ادلب با گاز اعصاب که به مرگ بیش از 80 تن انجامید ترامپ را خشمگین کرد. اما حمله آمریکا به معنای یک راهبرد نیست.

قبل از آنکه ترامپ تصاویر تلویزیونی کودکان مسموم‌شده سوری را ببیند اعلام کرده بود کنار گذاشتن بشار اسد دیگر هدف سیاست آمریکا نیست. رکس تیلرسون وزیر امور خارجه و نیکی هیلی سفیر آمریکا در سازمان ملل هر دو یک هفته قبل از حمله، این گفتار ترامپ را تایید کرده بودند که احتمالاً نوعی احساس مصونیت و ایمنی به اسد داده بود. شکست داعش اولویت اصلی ترامپ قلمداد می‌شد و بحث‌های گسترده‌تر مربوط به آینده سوریه در مرحله بعد قرار داشت.

اما آن بحث‌ها اکنون در صدر قرار گرفته‌اند. هرگاه از قدرت نظامی استفاده شود این سوال منطقی پیش‌ می‌آید که گام بعدی چیست؟ اعضای دولت ترامپ تلاش کردند تفکر ماورای این حمله را توضیح دهند. تیلرسون در مسیر خود به سمت اجلاس وزرای خارجه گروه 7 در ایتالیا، از روسیه به شدت انتقاد کرد که نتوانسته است متحدش را مهار کند اما او همزمان بیان کرد که هیچ چیز تغییر نکرده است. در تضاد با گفته‌های او، خانم هیلی ابراز داشت که صلح با وجود بشار اسد بر مسند قدرت امکان‌پذیر نخواهد بود. مشاور امنیت ملی ترامپ مک‌مستر تلاش کرد این شکاف را توجیه کند. ترامپ در این زمینه ساکت ماند. نوعی آشفتگی و ابهام پدیدار شد.

ترامپ درباره استفاده دولت سوریه از سایر سلاح‌های نامتعارف از قبیل بمب‌های بشکه‌ای که با قطعات فلز پر شده‌اند چه کاری انجام خواهد داد؟ احتمالاً هیچ کاری. اما تیلرسون در ایتالیا پیشنهاد کرد که مداخله نامحدودی در سوریه آغاز شود. او گفت: «ما خود را متعهد می‌دانیم که از هر کس در هر کجای دنیا که جنایتی علیه افراد بی‌گناه انجام می‌دهد بازخواست کنیم.» چند دقیقه بعد شان اسپایسر سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد: «اگر شما یک کودک را با گاز مسموم کنید یا بمب‌های بشکه‌ای را بر سر بی‌گناهان بریزید با پاسخ رئیس‌جمهور مواجه خواهید شد.» اما آیا این بیانات بدان معنی هستند که ترامپ حامی براندازی بشار اسد است؟ قطعاً خیر، چرا‌که این کار به معنای رویارویی با روسیه در هوا و با ایران در زمین خواهد بود.

دولت ترامپ به جای بیانات گیج‌کننده باید خود را برای روزی آماده کند که نیروهای عرب و کردهای تحت حمایت آمریکا داعش را از مقر خود در رقه بیرون برانند. آن روز چندان دور نخواهد بود. وقتی داعش قلمرویی نداشته باشد آمریکا باید رهبری نیروهای بین‌المللی را در دست گیرد و مناطق سنی‌نشین و کردنشین در شرق و شمال کشور را در مقابل آشوب‌ها و درگیری‌ها حفظ کند. وجود نیروهای مختلف در سوریه این امیدواری را ایجاد می‌کند که نوعی توافق سیاسی به دست آید که در نهایت به خروج اسد از قدرت بینجامد. اما هیچ نشانه‌ای دال بر چنین برنامه‌ای دیده نمی‌شود.

پس از حملات موشکی آمریکا امیدها بر سر اینکه ترامپ با روسیه بر سر سوریه به چانه‌زنی بپردازد محو شد. پایان دوستی با روسیه امری مطلوب است. منافع آمریکا و روسیه آنقدر با یکدیگر تناقض دارند که دوستی میان آنها محکوم به شکست خواهد بود. اما وضعیت بهتر آن است که آقای ترامپ به جای واکنش عجولانه به تصاویر تلویزیون فاکس‌نیوز یک راهبرد خارجی منسجم در پیش گیرد. غیرقابل پیش‌بینی بودن در سیاست خارجی امری قابل قبول است اما موضوع نگران‌کننده آن است که حتی نزدیک‌ترین متحدان ترامپ نمی‌دانند گام بعدی او چه خواهد بود.