سالگرد یک جنگ
چه سرنوشتی در انتظار جنگ اوکراین است؟
روز جمعه 24 فوریه زنگ‌های کلیسا در کی‌یف به صدا درآمد. عزاداران گریان یکدیگر را در آغوش گرفتند و پرچم‌های ملی آبی و زرد به اهتزاز درآمد. اوکراین اولین سالگرد تهاجم روسیه را گرامی می‌داشت. روزی که جنگی فاجعه‌بار آغاز شد. جنگی ویران‌کننده که در عین حال حس قدرتمندی از هدف مشترک را در میان مردم این کشور ایجاد کرد.
رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی در یک سخنرانی ویدئویی به مناسبت حمله روز ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ که بزرگ‌ترین نبرد زمینی اروپا از زمان جنگ جهانی دوم را آغاز کرد، به هموطنان خود گفت: «ما به وضوح فهمیدیم که برای هر فردایی باید بجنگیم. و ما جنگیدیم.» در سراسر این کشور، اوکراینی‌ها با آمیزه‌ای از غم و غرور به سال گذشته نگاه کردند. در طول یک سال گذشته پیامدهای این جنگ بسیار فراتر از اوکراین گسترش پیدا کرده است. اگرچه اتحاد ناتو از نظر انسجام رشد کرده اما تورم بدتر شده است و مشکلات انرژی ایالات متحده و اروپا را فراگرفته. هرچند در ماه‌های اخیر این مشکلات کاهش داشته است. در این مدت شکاف‌های عمیق بین دموکراسی‌های صنعتی ثروتمند و کشورهای جنوب جهان که عمدتاً رویکردی غیرمستقیم در مقابل درگیری اتخاذ کرده‌اند، آشکار شد. بازی هسته‌ای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز -که اخیراً با اعلام او مبنی بر تعلیق مشارکت در آخرین معاهده کنترل تسلیحات هسته‌ای مسکو با واشنگتن نشان داده شد- باعث ایجاد وحشت در سراسر جهان شده است.
ولودیمیر زلنسکی در یک کنفرانس خبری از متحدان اوکراین درخواست کرد که «مانند یک مشت» متحد بمانند و گفت که اگر غرب حمایت نظامی کافی ارائه کند، اوکراین می‌تواند در جنگ پیروز شود. برخی از موارد موجود در فهرست آرزوهای تسلیحاتی کی‌یف در حال تحقق هستند. رئیس‌جمهور لهستان، آندری دودا، روز جمعه گفت که اولین تانک جنگی لئوپارد که لهستان ارائه کرده بود به اوکراین رسیده است، اما او تعداد مشخصی را اعلام نکرد. اما به نظر می‌رسد با وجود حمایت کامل غرب از اوکراین، ناتو هنوز تصمیمی مبنی بر فرستادن جنگنده به این کشور ندارد. خواسته‌ای که زلنسکی بارها بر آن تاکید کرده است. سالگرد حمله روسیه به اوکراین بار دیگر به جهان یادآوری کرد که جاه‌طلبی و سبعیت یک دیکتاتور اگر مهار نشود به فاجعه حتی در قلب اروپا منجر خواهد شد. فاجعه‌ای که مشخص نیست تا چند سال ادامه خواهد داشت و چه میزان خسارت جانی و اقتصادی بر جای خواهد گذاشت.
جنگ چگونه آغاز شد؟
یک سال پیش که روسیه به اوکراین حمله کرد جهان در بهت فرو رفت، هرچند احتمال وقوع جنگ دور از انتظار نبود. روسیه در ماه‌های منتهی به حمله حداقل ۱۰۰ هزار سرباز در امتداد مرز خود با اوکراین مستقر کرده بود و البته در تمام این مدت اصرار داشت که هیچ برنامه‌ای برای حمله ندارد. مسکو همچنین پس از ارائه فهرستی از خواسته‌ها به ناتو که در آن از این اتحاد نظامی خواسته بود اساساً فعالیت‌های خود را در اروپای شرقی متوقف کند و تضمین کند که اوکراین هرگز به عضویت ناتو در نخواهد آمد، از سوی غرب پس زده شده بود. نیازی به گفتن نیست که ائتلاف نظامی غرب از پذیرش خواسته‌های روسیه امتناع کرد و چند ماه بعد، در 24 فوریه 2022، نیروهای روسی از شمال، شرق و جنوب به اوکراین حمله کردند. این حمله پایتخت اوکراین، کی‌یف، خارکف در شمال شرقی، دونباس در شرق و جنوب شرق کشور را در امتداد قلمروی که تا کریمه می‌رسد هدف قرار داد. کریمه شبه‌جزیره‌ای است که روسیه در سال 2014 آن را ضمیمه خود کرده بود. در حالی که نیروهای روسی با کمک مجرایی از طریق کریمه که تحت اشغال روسیه است توانستند بخشی از اوکراین را در شرق و جنوب تصرف کنند، مقیاس و وسعت جاه‌طلبی بیش از حد حمله به سرعت برای مسکو دردسرساز شد.
در ماه آوریل، روسیه مجبور شد نیروهای خود را از منطقه کی‌یف خارج کند. عقب‌نشینی‌ای که شکستی تحقیرآمیز برای آنها تلقی می‌شد. در مقابل اما اوکراین در سال گذشته با انجام حملات متقابل موفق و غافلگیرکننده در اطراف خرسون در جنوب و خارکف در شمال -که در آنجا موفق شد نیروهای روسیه را به عمق دونباس عقب براند- شاهد پیروزی‌های استراتژیک بیشتری بود. با وجود این از آن زمان این درگیری تا حد زیادی تبدیل به یک جنگ فرسایشی در شرق اوکراین شده است. این اتفاق با ادامه نبردهای شدید در اطراف نقطه جنگی باخموت، شهری در دونتسک که به عقیده تحلیلگران غربی به آرامی در محاصره نیروهای روسی قرار گرفته رخ داده است. نیروهای روسی به دنبال قطع ارتباط اوکراینی‌ها با این منطقه هستند.
تقابل ناتو و پوتین
در طول ماه‌های اخیر این جنگ احتمالاً جهانی‌تر نیز شده است. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، بارها غرب را مسوول این درگیری دانسته و جنگ را به عنوان نبردی برای بقای روسیه مطرح می‌کند. غرب نیز در طرف مقابل متعهد شده است که تا هر زمانی که طول بکشد از اوکراین حمایت خواهد کرد و همچنین متعهد شده است که میلیاردها دلار کمک نظامی و تسلیحاتی به این کشور اختصاص دهد. در حالی که جنگ وارد دومین سال خود می‌شود تحلیلگران نظامی بر این باورند که تصرف منطقه دونباس، شامل دونتسک و لوهانسک (مناطقی که دو «جمهوری» خودخوانده و طرفدار روسیه در آن قرار دارند) همچنان یک هدف کلیدی برای روسیه باقی مانده است. این در حالی است که روسیه با استفاده از چند صد هزار سرباز وظیفه که از سوی پوتین در سپتامبر گذشته به خدمت گرفته شده بودند، یک حمله جدید در مقیاس بزرگ را آغاز کرده است. بر اساس هشدار کارشناسان دفاعی اینکه این حمله چگونه پیش می‌رود و اوکراین چقدر سریع و موثر می‌تواند با آن مقابله کند، تعیین‌کننده خواهد بود. آندری زاگورودنیوک، وزیر دفاع سابق اوکراین، در سالگرد حمله روسیه به اوکراین به CNBC گفت: «هدف استراتژیک اصلی روسیه همچنان نابودی اوکراین است، نابودی همه آن.»
او در ادامه گفت: «اما از آنجا که آنها نمی‌توانند این کار را انجام دهند بدیهی است که اهداف تقلیل‌یافته‌ای دارند و اصلی‌ترین هدفی که در داخل ادعا می‌کنند تصرف دونباس است و آنها این را به عنوان تکمیل‌کننده هدف اصلی خود [در صورت موفقیت] به مردم روسیه خواهند فروخت.» زاگورودنیوک بیان کرد: «فکر نمی‌کنم آنها موفق شوند. اما اگر موفق شوند، این را به عنوان یک اتفاق بزرگ تبلیغ می‌کنند. بسته به وضعیت نیروهای روسیه تعدادی سناریو وجود دارد که ممکن است بعد از آن اتفاق بیفتد. اگر آسیب جدی ببینند و فرسوده شوند ممکن است بگویند کافی است و بعد برای جمع‌آوری نیروهای جدید تامل کنند. ممکن است بسیج تازه و آموزش اضافی انجام دهند. اما اگر در طول این فرآیند آنقدر آسیب نبینند ممکن است تصمیم بگیرند که فوراً به جای دیگری نقل مکان کنند.»
نگران تسلیحات سنگین
کارشناسان می‌گویند نگرانی این است که ارسال تسلیحات سنگین غربی که هفته‌ها پیش به اوکراین وعده داده شده بود ممکن است ماه‌ها طول بکشد، در حالی که زمان برای کی‌یف ضروری است. الکساندر موسیینکو، کارشناس نظامی و رئیس مرکز مطالعات نظامی و حقوقی در کی‌یف، در مصاحبه با CNBC گفت: «ما به سلاح، سلاح و سلاح نیاز داریم، سریع‌تر و سریع‌تر و سریع‌تر. ما برای توقف حمله روسیه به سلاح نیاز داریم. این سلاح می‌تواند توپخانه باشد، می‌تواند موشک‌های دوربردتر باشد. ما همچنین به خودروهای زرهی بیشتری نیاز داریم.»
برای اوکراین، نگرانی اصلی این است که تعلل در ارسال یا تحویل تسلیحات به خسارات احتمالی بیشتر در میدان نبرد منجر شود. جنگ در شرق اوکراین همین حالا هم به جنگ جهانی اول تشبیه شده است. مزارع طبق گزارش‌ها مملو از اجساد سربازان و کل شهرها و روستاها ویران شده است.
روسیه و اوکراین فقط به صورت پراکنده اطلاعاتی را در مورد میزان تلفات خود در جنگ منتشر کرده‌اند- بنابراین ما باید به تخمین‌ها تکیه کنیم. با این حال، تعداد کشته‌شدگان هر دو طرف قابل توجه است. وزارت دفاع بریتانیا معتقد است که نیروهای روسیه و پیمانکاران نظامی احتمالاً از آغاز تهاجم بین ۱۷۵ هزار تا ۲۰۰ هزار تلفات داشته‌اند و حدود ۴۰ هزار تا ۶۰ هزار نفر کشته شده‌اند. در همین حال، برآورد رئیس ارتش نروژ در روز سه‌شنبه نشان داد که اوکراین احتمالاً تاکنون حدود ۱۰۰ هزار سرباز کشته یا زخمی را شمارش کرده است. بر اساس آخرین داده‌های دفتر حقوق بشر سازمان ملل، از آغاز تهاجم روسیه تاکنون حداقل هشت هزار غیرنظامی کشته شده‌اند و نزدیک به ۱۳ هزار و ۳۰۰ نفر مجروح شده‌اند. سازمان ملل خاطرنشان می‌کند که تعداد واقعی احتمالاً بسیار بیشتر از این است.
در ژانویه، متحدان غربی اوکراین پس از ماه‌ها درخواست بالاخره موافقت کردند که تانک‌های جنگی را به کی‌یف اعطا کنند اما انتظار می‌رود که اوکراین مجبور باشد تا اواخر بهار منتظر بماند تا این تجهیزات (از لئوپارد 2 از اروپا تا M1 آبرامز آمریکایی) به دستشان برسد. اوکراین پیش از این از متحدانش تقاضای جت‌های جنگنده کرده بود. درخواستی که احتمالاً برای متحدان ناتو از ترس استفاده تهاجمی علیه قلمرو روسیه، درخواست سختی است. یکی از مقامات سابق ناتو به سی‌ان‌بی‌سی گفت که اوکراین دیر یا زود نیاز به دریافت هواپیماهای جنگی پیدا خواهد کرد.
برتری هوایی
جیمی شی، که قبلاً معاون دستیار دبیرکل برای چالش‌های امنیتی نوظهور در ناتو و کارشناس دفاع و امنیت بین‌المللی در اندیشکده چتم هاوس بود، در این باره گفت: «اگر می‌خواهیم اوکراینی‌ها هجومی پیش بروند و بتوانند با تمام زره‌های سنگین خود علیه روس‌ها عقب‌نشینی کنند، در مقطعی باید به این فکر کنیم که به آنها توانایی برتری هوایی تاکتیکی بدهیم. قانون جنگ هر بار نشان می‌دهد که برتری هوایی مهم است. برتری هوایی پیش‌شرطی است که نیروی زرهی بتواند به‌طور موثر عمل کند. بنابراین در نهایت اگر بخواهیم تانک‌ها و APCها [نفربر زرهی] بتوانند به‌طور کامل عمل کنند، باید به آنها هواپیما بدهیم.» جیمی شی اشاره کرد که غرب لزوماً مجبور نیست جدیدترین جت‌های جنگنده F-16 خود را به اوکراین بدهد، اما می‌تواند مدل‌های دیگری از هواپیماهای جنگی را به کی‌یف ارائه دهد. شی در پاسخ به این سوال که آیا او معتقد است اوکراین می‌تواند قبل از پایان سال 2023 در جنگ پیروز شود، گفت: «دو چیز باید اتفاق بیفتد: تسلیحات غربی باید به سرعت برسد و به اوکراین باید هواپیما داده شود.» با این حال کشورهای غربی تاکنون استفاده از جت‌های جنگنده برای اوکراین را رد کرده‌اند.
در حالی که رهبران غربی در مورد توانایی اوکراین برای برنده شدن سریع در جنگ خوش‌بین هستند (و احتمالاً چیزی برعکس آن را در انظار عمومی نمی‌گویند) تحلیلگران کمتر خوش‌بین هستند که هر پیروزی سریعی در اوکراین یا برای اوکراین به دست خواهد آمد. یان کال مورگن، مدیر اجرایی مشاوران جهانی برلین، اخیراً به CNBC گفت: «نگرانم جنگ به این زودی پایان نیابد. ممکن است این جنگ سال‌ها طول بکشد.» او در ادامه گفت: «هر دو طرف مصمم به پیروزی هستند. پوتین این موضوع را در سخنرانی خود در مسکو به وضوح بیان کرد. او جنگ را یک مساله وجودی برای روسیه می‌بیند و آماده است میلیون‌ها سرباز دیگر را به جبهه بفرستد.» در حالی که غرب به شدت از اوکراین حمایت می‌کند، کال مورگن این سوال را مطرح کرد که آیا این حمایت می‌تواند محدود باشد یا نه و چین چه نقشی در درگیری ایفا می‌کند. «به نظر من، بازی پایانی تنها زمانی می‌تواند باشد که پوتین ببیند نمی‌تواند در این جنگ پیروز شود و به میز مذاکره بیاید.
اما در این میان دو سوال کلیدی وجود دارد -آیا اتحاد غرب برقرار خواهد بود و اینکه چینی‌ها چه کاری انجام خواهند داد- آیا آنها به عنوان یک قمارباز مسوول، ایفای نقش می‌کنند یا در کنار روسیه خواهند بود.» چین، متحد روسیه، سعی کرده از حمایت آشکار از مسکو دوری کند و پیش از این پیشنهاد داده بود که بین دو طرف میانجیگری کند. اما روسیه پیش از سفر شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین به مسکو که طبق پیش‌بینی‌ها در بهار آینده رقم خواهد خورد، به‌شدت به‌دنبال حمایت چین است. روزنامه وال‌استریت‌ژورنال اخیراً گزارش داد که دولت ایالات متحده در حال بررسی انتشار اطلاعاتی است که نشان می‌دهد چین در نظر دارد به روسیه سلاح ارسال کند.
