سلاح‌های هسته‌ای

زمان دونالد ترامپ برای تصمیم‌گیری درباره توافق هسته‌ای ایران که در سال 2015 انجام شد در حال اتمام است. دونالد ترامپ باید پیش از هفدهم ماه می تصمیم بگیرد آیا تعلیق تحریم‌های هسته‌ای را که در زمان باراک اوباما (به عنوان پاداش محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران) انجام شد ادامه دهد یا خیر. اگر آقای ترامپ تعلیق را ادامه ندهد، تحریم‌ها برمی‌گردند. سایر امضاکنندگان این توافق آمریکا را به عنوان متجاوز خواهند دید. اگر ایران توافق را نقض نکند، آنها اقامه دعوا نخواهند کرد. احتمال دارد ایران بار دیگر برنامه هسته‌ای‌اش را تغییر دهد. این پیامدی وحشتناک دارد. این توافق که به برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) مشهور است ایران را بر آن «داشته تا بیشتر سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم خود را متوقف کند و رآکتور هسته‌ای خود را در اراک بازطراحی کند تا پلوتونیوم کمتری تولید کند. پیش از برنامه جامع اقدام مشترک، ایران تنها چند ماه با توانایی ساخت سلاح هسته‌ای فاصله داشت؛ اکنون این زمان به چند سال افزایش یافته است.» سخنان آقای ترامپ نشان می‌دهد که او فکر می‌کند این توافق از قبل مرده است. آنچه آقای اوباما آن را بزرگ‌ترین دستاورد سیاست خارجی خود می‌دید، جانشین وی آن را «یکی از بدترین توافقات انجام‌شده تا آن زمان» می‌داند. با وجود این، واقعیت مبهم‌تر است. رِکس تیلرسون (Rex Tillerson)، وزیر امور خارجه آمریکا، در 18 آوریل نامه‌ای به کنگره فرستاد و اعلام کرد ایران از شرایط توافق هسته‌ای پیروی کرده است، قضاوتی که جیمز ماتیس (James Mattis)، وزیر دفاع آمریکا، در سفر به اسرائیل، دشمن کینه‌توز ایران، آن را تایید کرد. پیروی ایران خبری خوب است. اما عجیب این است که آقای تیلرسون با نادرست خواندن این توافق، گفت که شورای امنیت ملی باید بررسی 90‌روزه به عمل آورد تا به این تصمیم برسد که تعلیق تحریم را ادامه دهد یا خیر. و آقای ترامپ شخصاً گفت که ایران «روح توافق را درهم شکسته است». زمانی که از وی پرسیده شد آیا آمریکا به این توافق احترام خواهد گذاشت گفت «احتمالاً این کار را نخواهیم کرد». آقای تیلرسون شاکی است که این توافق تنها تبدیل ایران را به قدرت هسته‌ای به تاخیر می‌اندازد و اینکه نفوذ منطقه‌ای این کشور رو به گسترش است. اما در توافق هسته‌ای به عمد موضوع برنامه هسته‌ای از امنیت منطقه‌ای جدا شده است زیرا یکی کردن آنها سبب به بن‌بست رسیدن می‌شد. منتقدان درست می‌گویند که خوش‌بینانه است بگوییم ایران ممکن است با گذشت زمان میانه‌رو شود. اما این گفته نیز به همان اندازه خوش‌بینانه است که بخواهیم توافق را بر هم بزنیم به امید اینکه به نتیجه بهتری برسیم. آقای ترامپ تایید می‌کند که با سرسخت نشان دادن خود خواهد توانست توافق را تغییر دهد. اما این بازی خطرناک است. انتخابات ریاست‌جمهوری ایران دو روز پس از پایان مهلت فرمان تعلیق در هفدهم ماه می فرا می‌رسد. اگر آقای ترامپ درنگ کند، احتمال پیروز شدن کاندیدایی تندرو بیشتر می‌شود. جمهوریخواهان کنگره نیز خواهان تحمیل تحریم‌های جدید علیه ایران می‌شوند. اگر تندروها در هر دو سمت پیروز شوند، سرنوشت این توافق درهم پیچیده می‌شود.

سخت و خود‌نابودگر

رد تعلیق تحریم‌ها اهداف سیاست خارجی آمریکا در آسیا را نیز تضعیف می‌کند. آقای تیلرسون توافق ایران را با شکست‌های گذشته برای کنترل برنامه هسته‌ای کره‌شمالی مقایسه می‌کند. در واقع، طرح جامع اقدام مشترک درس‌هایی را نشان می‌دهد که با گذاشتن شرط‌های بسیار جزئی و مفصل از آن شکست‌ها گرفته شده است. اگر دشمنی آمریکا سبب برهم زدن توافق ایران شود آن هم زمانی که ایران شرایط توافق را رعایت می‌کند، هر شانسی برای رسیدن به توافق هسته‌ای با کره‌شمالی نیز از بین می‌رود. آقای ترامپ می‌تواند چشم‌پوشی را مشروط به بررسی توافق هسته‌ای کند. اگر این کار در یافتن راه برگشت از شعارهای انتخاباتی‌اش به وی کمک کند، او را به هدفش رسانده است.