استقبال از رئیس

یک هفته معاملاتی دیگر در بازارهای دارایی به پایان رسید. در هفته‌ای که گذشت، معاملات بازار سهام با واگرایی نماگرها همراه شد. رصد تحرکات بورس تهران در هفته گذشته حاکی از این است که جریان پول این روزها به سمت‌وسوی نمادهای کوچک‌تر بازار روانه شده است و این موضوع خود را در عملکرد بهتر شاخص هم‌وزن نسبت به شاخص کل نشان می‌دهد. دلار در بازار آزاد نیز، اکثر روزهای معاملاتی هفته قبل را در کانال 59 هزار تومان سپری کرد، دلار حواله نیز به حوالی 46 هزار تومان رسیده و رشد 13درصدی را در سال جاری تجربه کرده است. در بازار طلا و سکه نیز با توجه به فروکش نسبی ریسک‌ها و ثبات قیمت دلار، نوسان قابل ‌توجهی در نرخ‌ها به چشم نمی‌خورد. در بازار جهانی نیز افت تقاضای چین، نفت را به اعماق تاریکی هدایت کرده است. قیمت نفت برنت در روز سه‌شنبه هفته گذشته به کمترین مقدار 33 ماه اخیر خود رسید. آخرین‌باری که نفت برنت در سطوح پایین‌تر از 70 دلار به ازای هر بشکه معامله شده بود، به دسامبر 2021 بازمی‌گردد.

بازار سهام

نکته قابل توجه معاملات این روزهای بورس تهران استقبال از نمادهای کوچک و با ارزش بازار پایین است. در کلیه روزهای معاملاتی هفته گذشته، شاخص هم‌وزن عملکرد بهتری نسبت به شاخص کل از خود برجای گذاشت. این موضوع نشان‌دهنده توجه و اقبال بازار به نمادهای کوچک بازار سهام است. در فرمول شاخص کل، ارزش بازار هر شرکت نشان‌دهنده میزان اهمیت و تاثیر آن بر روی نوسانات شاخص کل است. طبیعتاً نمادهای شاخص‌ساز و با ارزش بازار بالا تاثیر بیشتری بر روی شاخص کل خواهند داشت و عملکرد خوب این نمادها منجر به رشد شاخص کل خواهد شد و اثر رشد این نمادها بر روی شاخص کل بیش از نمادهای کوچک است. در مقابل و از سال 1393، شاخصی در بازار سهام طراحی شد که شاخص هم‌وزن نام دارد و همان‌طور که از نام آن پیداست، وزن شرکت‌ها در فرمول محاسبه آن یکسان در نظر گرفته می‌شود. بنابراین وقتی که تعداد نمادهای مثبت بازار بیش از نمادهای منفی باشد، معمولاً این شاخص مثبت است. پس می‌توان گفت که رشد شاخص هم‌وزن به معنای رشد نمادهای کوچک‌تر و با ارزش بازار پایین است. اما چرا این روزها در بورس تهران سهام کوچک‌تر بازار با استقبال از سوی خریداران همراه شده است؟ در پاسخ به این سوال می‌توان به افت بیشتر نمادهای کوچک‌تر بازار نسبت به سهام بزرگ بازار از ابتدای سال تاکنون اشاره کرد. از ابتدای سال جاری تا پایان معاملات هفته گذشته، شاخص هم‌وزن افت 97 /9درصدی و شاخص کل افت 87 /4درصدی را به ثبت رسانده‌اند. بنابراین با توجه به افت بیشتری که سهام کوچک بازار متحمل شده، می‌توان این‌چنین استنباط کرد که سهام کوچک و با ارزش بازار پایین این روزها با رشد خود در حال جبران افت بیشتری است که در سال جاری نسبت به سهام شاخص‌ساز و بزرگ بازار متحمل شده است. همچنین در هفته‌ای که گذشت، تغییرات قابل‌ توجهی در سازمان بورس انجام شد و حجت‌الله صیدی به عنوان هفتمین رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب شد. مجید عشقی که 35 ماه سکان هدایت سازمان بورس را بر عهده داشت، 17 شهریور سال جاری استعفا کرد و شورای عالی بورس نیز در جلسه‌ای که در روز سه‌شنبه هفته گذشته برگزار شد، صیدی را به عنوان رئیس جدید سازمان بورس معرفی کرد. گفتنی است که مجید عشقی در مهر 1400 به عنوان ششمین رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب شده بود و در فروردین‌ماه سال جاری برای یک دوره 30ماهه دیگر، توانسته بود برای ادامه حضور بر صندلی سازمان رای اعتماد بگیرد که دیری نپایید که عشقی از سمت خود استعفا کرد. ریزش تاریخی بورس تهران در اردیبهشت‌ماه سال 1402 که در نتیجه نامه افزایش نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی رخ داد، یکی از مهم‌ترین نقاط تاریک عشقی در سمت رئیس سازمان بود. انتقادات از آنجا نشات می‌گرفت که در میانه‌های اردیبهشت، شاخص‌ها با عقب‌نشینی از قله تاریخی خود همراه شدند و در آن مقطع هیچ دلیلی برای ریزش فجیع قیمت‌ها وجود نداشت و 51 روز بعد مشخص شد که دلیل این امر همان نامه افزایش 40درصدی نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی بود که انتقادات را نسبت به عدم تقارن اطلاعات در بازار و دستیابی برخی افراد به اطلاعات نهانی برانگیخت. دومین موضوع نیز به مردادماه سال جاری بازمی‌گردد. پس از ماجرای ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس در تهران، مشخص بود که بازار مجدداً با فشار فروش همراه خواهد شد و ضروری بود که سازمان قبل از شروع معاملات چهارشنبه، دهم مردادماه دست به کار شود و برای حمایت از منافع سهامداران اقدام به اتخاذ راهکارهایی برای صیانت از سرمایه سهامداران کند. اما در اقدامی عجیب سازمان در دو روز نخست معاملاتی پس از این ماجرا، تغییراتی در دامنه نوسان ایجاد نکرد و شاخص کل در دو روز مذکور، بیش از پنج درصد افت را تجربه کرد. سازمان بورس با تاخیر و پس از افت فجیع در دو روز معاملاتی پس از این ماجرا اقدام به کاهش دامنه نوسان کرد که به مثابه نوش‌داروی بعد از مرگ سهراب بود. افزون بر این در این 35 ماه مجموعه‌ای از تصمیمات علیه بازار سهام در محافل و نهادهای مختلف گرفته شد که رئیس سازمان نتوانست در راستای حفظ منافع سهامداران گام بردارد و نتیجه این موضوع نیز جاماندگی بورس نسبت به دلار در دوره ریاست 35ماهه مجید عشقی بر سازمان بورس بود. در دوران مجید عشقی، شاخص کل رشد 50درصدی را تجربه کرد و دلار نیز با رشد 120درصدی همراه شد.

بازار ارز

دلار که پس از مدت‌ها حضور در کانال 59 هزار تومان، در یازدهم شهریورماه موفق به فتح کانال 60 هزار تومان شده بود، در معاملات هفته گذشته مجدداً این کانال را از دست داد و در اکثر روزهای معاملاتی هفته گذشته، در نیمه دوم کانال 59 هزار تومان مورد معامله قرار گرفت. پیگیری نوسانات شاخص ارزی نشان می‌دهد که دلار از توان کافی و لازم برای دستیابی به سطوح بالاتر برخوردار نیست. این روزها ریسک‌های سیاسی تا حدودی از بازار ارز رخت بربسته است و این موضوع موجب فروکش انتظارات تورمی شده است. از سوی دیگر بازارساز با اتکا به دارایی‌های ارزی خود در مواقع لزوم با حمایت از طرف عرضه مانع از شکل‌گیری نوسانات قیمتی شدید می‌شود. دلار نیمایی در روز چهارشنبه هفته گذشته نیز با رشد همراه شد و به 45 هزار و 853 تومان رسید. نرخ دلار حواله از ابتدای سال تاکنون رشد 13درصدی را تجربه کرده است. این نرخ یکی از مهم‌ترین نرخ‌هایی است که فعالان بازار سهام در تحلیل‌های خود برای آن اهمیت ویژه‌ای قائل هستند و ریسک‌های حاکم بر بازار سهام در ماه‌های گذشته مانع از آن شده که رشد این نرخ در تحلیل‌ها مورد توجه قرار گیرد و اثر مثبت آن بر بورس پدیدار شود. چنین رشدی در دلار نیمایی در حالی حادث شده که دلار در بازار آزاد نسبت به ابتدای سال افت 5 /1درصدی را تجربه کرده است. دلار معاملات سال گذشته را در قیمت 60 هزار و 500 تومان به پایان رساند و این روزها در یک کانال پایین‌تر معامله می‌شود.

بازار طلا و سکه

با توجه به آرامش نسبی که این روزها بر بازار ارز حاکم شده است، قیمت‌ها در بازار طلا و سکه از نوسان قابل توجهی برخوردار نیستند. به‌رغم قرار داشتن اونس جهانی طلا در محدوده دو هزار و 500 دلار، با توجه به ثبات نرخ ارز و فروکش انتظارات تورمی، تقاضای سفته‌بازانه از بازار طلا و سکه رخت بربسته است. در معاملات هفته گذشته نیم‌سکه در کانال 23میلیونی مورد معامله قرار گرفت و ربع‌سکه نیز در کانال 15میلیونی معامله شد. هر گرم طلای 18 عیار در روز چهارشنبه، سه میلیون و 650 هزار تومان قیمت خورد. سکه رفاه در بورس کالا نیز در عمده روزهای معاملاتی هفته گذشته، در پله‌های ابتدایی کانال 43میلیونی میان خریداران و فروشندگان دست‌به‌دست شد.

بازار نفت

نفت در هفته‌های اخیر دچار ریزش وحشتناکی شده است. نفت برنت در روز سه‌شنبه، 10 سپتامبر به محدوده 69 دلار و 20 سنت رسید که کف 33ماهه نفت برنت تلقی می‌شود. آخرین باری که نفت برنت در بازار جهانی زیر 70 دلار به ازای هر بشکه معامله شد، به سوم دسامبر سال 2021 (12 آذر سال 1400) بازمی‌گردد. نفت خام وست تگزاس اینترمدییت آمریکا نیز در روز سه‌شنبه هفته گذشته، 65 دلار و 75 سنت به ازای هر بشکه معامله شد. این شاخص نیز در کف 33ماهه خود قرار دارد و آخرین‌باری که نفت WTI ارقامی کمتر از این را ملاقات کرده بود، به اول دسامبر سال 2021 بازمی‌گردد. نفت برنت در حالی به زیر 70 دلار به ازای هر بشکه سقوط کرده است که در اوایل ماه جولای، در قیمت 87 دلار مورد معامله قرار می‌گرفت. اما چه بلایی بر سر طلای سیاه آمده که این‌چنین گرفتار حضیض شده است؟ بیشترین دلیل افت نفت در دو ماه اخیر به موضوع ضعف تقاضا مرتبط است. تقلای چین برای گذار به سمت سوخت‌های پاک‌تر مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، وسایل نقلیه الکتریکی و گاز طبیعی مایع و همچنین مواجهه آن با مشکلات اقتصادی به‌ویژه در بخش مسکن، به‌شدت روند مصرف نفت این کشور را نزولی کرده است و تاثیرات منفی بر قیمت نفت گذاشته است. عامل دیگری که کاهش تقاضای نفت را به دنبال داشته، رشد کندتر از انتظار اقتصاد چین است. اقتصادی که پیشتر یکی از محرک‌های اصلی تقاضای جهانی نفت بود، با چالش‌های قابل ‌توجهی به‌ویژه پس از همه‌گیری کرونا مواجه شده است. در سه‌ماهه دوم سال 2024، تقاضای نفت چین به‌شدت ضعیف بود که این امر ناشی از کاهش تولید پالایشگاه‌ها و کاهش رشد اقتصادی است. ترکیب این عوامل باعث شده که رشد مصرف نفت به‌شدت محدود شود. بررسی داده‌های ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که روند نزولی در واردات نفت خام چین به پایین‌ترین سطح خود از زمان قرنطینه‌های دوران کرونا در سال 2022 رسیده است. کاهش واردات نفت چین نه‌تنها به دلیل کاهش فعالیت‌های صنعتی و نیاز مصرف‌کنندگان است، بلکه نشان‌دهنده تلاش‌های استراتژیک چین برای مدیریت بهینه ذخایر انرژی خود نیز هست. واردات نفت خام چین در هفت‌ماهه نخست سال جاری میلادی در حالی به 10 میلیون و 900 هزار بشکه در روز رسیده که نسبت به رکورد 11 میلیون و 290 هزار بشکه در روز در سال 2023 افت معناداری را نشان می‌دهد. چین یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت خام است و هرگونه کاهش در واردات نفت چین می‌تواند به مازاد عرضه در بازار جهانی منجر شود و طبیعتاً این موضوع کاهش قیمت نفت را به دنبال خواهد داشت.