منتظر مذاکره

معاملات بازارهای دارایی در سال جدید در حالی آغاز شده که پس از ثبت بازدهی‌های چشمگیر در بازار طلا و سکه در سال گذشته و جاماندگی عجیب بورس، در سال جدید بازارها به مسئله مذاکرات چشم دوخته‌اند. طبیعتاً مشخص شدن نتیجه این مذاکرات نقش بسزایی در تعیین مسیر آتی بازارهای دارایی خواهد داشت.

بازار سهام

هر چقدر در بازار طلا و سکه بازدهی‌های قابل ‌توجهی به ثبت رسید؛ بازار سهام به همان اندازه امیدها را ناامید کرد و موجب شد که بسیاری در سال گذشته، به دلیل جاماندگی از قافله رقابت بازارها؛ عطای بازار سهام را به لقای آن ببخشند و به سمت بازارهای دیگر روانه شوند. در سال گذشته، بازدهی 5 /23درصدی در نماگر اصلی بازار سهام به ثبت رسید و شاخص هم‌وزن نیز تنها 1 /7 درصد بر ارتفاع خود اضافه کرد و شاخص کل فرابورس هم با افت 2 /4درصدی در مقیاس سالانه همراه شد. جاماندگی بازار سهام نسبت به دیگر بازارها در سال گذشته و ارزندگی بازار سهام در سایه فقدان محرک که قیمت‌ها را از سطوح کنونی حرکت دهد؛ از جمله مهم‌ترین موضوعات قابل ‌توجه در معاملات سال جاری بورس تهران است. افزون بر این موضوع، مسئله مذاکرات و نتایج آن نیز یکی از مهم‌ترین پارامترهای اثرگذار بر وضعیت تالار شیشه‌ای است و یقیناً در صورت شکل‌گیری یک توافق جامع که به رفع تحریم منجر شود؛ بازار سهام از پتانسیل شگرفی برای رشد برخوردار خواهد بود. نیمه اول فروردین برای بازار سهام به خاطر تقارن با تعطیلات ابتدای سال نو، فقط چهار روز معاملاتی داشت و در این مدت شاخص کل بورس توانست 7 /3‌ درصد بر ارتفاع خود اضافه کند. شاخص هم‌وزن نیز در این چهار روز معاملاتی با رشد 6 /1‌درصدی همراه شده است. مقایسه این دو عدد گویای این نکته است که مانند سال قبل، همچنان توجه سهامداران به سمت نمادهای بزرگ معطوف است و آنها ترجیح می‌دهند سهام بزرگ و شاخص‌ساز بازار را به پورتفوی خود اضافه کنند که از قابلیت نقدشوندگی بیشتری برخوردار است. رهبر انقلاب در پیام نوروزی خود، سال ‌1404 را سال سرمایه‌گذاری برای تولید نامگذاری کردند. این شعار، نقش خطیر مقوله تولید و سرمایه‌گذاری مولد را در بهبود اوضاع و احوال اقتصادی کشور یادآور می‌شود. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در مورد شعار سال می‌توان مطرح کرد این است که برای گسیل‌ شدن سرمایه‌ها به سمت تولید، باید امنیت سرمایه‌گذاری در کشور تامین شود. اگر در کلیات فضای سیاسی و اقتصادی کشور، آرامش حکمفرما باشد؛ جریان پول خودبه‌خود راهی بازارهای مولدی مثل بورس می‌شود. شرایط سیاسی و اقتصادی کشور در سنوات اخیر به‌گونه‌ای پیش رفته است که جریان پول سیال در سطح جامعه به سمت دارایی‌های امنی مانند طلا و سکه روانه شده و از بازار مولدی مثل بازار سهام که نقش بی‌بدیلی در سرمایه‌گذاری تولید دارد، گریزان شده است. ثبت بازدهی‌های بالا در بازار طلا و سکه سبب شده تا به صورت خودکار در این بازار اعتمادسازی عمومی صورت بگیرد و سیاست‌گذار بورسی نیز در مسیر ایجاد و احیای اعتماد در بازار سهام ناکام بوده است.

بازار ارز

در حالی که دلار، معاملات سال 1403 را در سقف 98 هزار و 250 تومان و با ثبت بازدهی 4 /62درصدی به پایان رسانده بود؛ در معاملات آغازین سال 1404 در بازار آزاد، نرخ دلار برای اولین‌بار توانست از محدوده 100 هزار تومان عبور کند. هفتم مرداد 1397 بود که دلار برای اولین‌بار توانست از محدوده 10 هزار تومان عبور کند و حال در آغازین روزهای سال 1404 و بعد از هفت سال، قیمت اسکناس آمریکایی در بازار آزاد 10 برابر شده است. افزون بر این، با ثبت بازدهی مثبت در اسفند 1403، برای هشتمین ماه متوالی در سال 1403، نرخ ارز در بازار آزاد در مقیاس ماهانه با رشد همراه شد. آخرین باری که دلار در یک ماه با ثبت افت در مقیاس ماهانه همراه شده بود، به تیرماه 1403 بازمی‌گردد که در آن ماه، دلار با افت سه‌درصدی همراه شده بود. همچنین در سال گذشته، عمده رشد دلار در نیمه دوم سال رخ داد؛ در حالی که در نیمه نخست سال و با وجود هجوم انواع و اقسام ریسک‌ها و تنش‌ها به سمت کشور، نرخ ارز در بازار تغییر خاصی پیدا نکرده بود؛ به یک‌باره و در نیمه دوم سال، موتور جهش قیمت ارز شروع به کار کرد و موجب شد قیمت دلار در بازار آزاد 65 درصد بر ارتفاع خود اضافه کند و از محدوده 59 هزار و 500 تومان در پایان شهریور 1403 به سطح 98 هزار و 250 تومان در پایان سال برسد. با رسیدن دلار به ارقام بیش از 100 هزار تومان در بازار آزاد، برخی از تحلیلگران ارزی معتقد بودند که نرخ‌های مذکور به دلیل حجم پایین معاملات و قرار داشتن در تعطیلات نوروزی از صحت و اتقان کافی برخوردار نیست و برای کشف نرخ‌های جدید در بازار آزاد باید منتظر معاملات پس از تعطیلات نیمه نخست فروردین ماند. بعد از تعطیلات هم تغییر خاصی در اوضاع ایجاد نشد و دلار، معاملات 18 فروردین را در قیمت 105 هزار و 800 تومان به پایان رساند. شامگاه هجدهم فروردین اخباری در فضای مجازی و رسانه‌های رسمی و غیررسمی مخابره شد مبنی بر اینکه دور جدید مذاکرات جدی ایران و آمریکا در راه است که بلافاصله از سوی برخی مقامات ذی‌ربط تایید شد. بعد از مخابره این خبر، در بازار ارز، طلا و سکه فشار فروش ایجاد شد و نخستین واکنش به این خبر از سوی تتر صورت گرفت که در شب 18 فروردین با افت قابل ‌توجه چندکانالی همراه شد. معاملات روز 19 فروردین دلار در بازار آزاد با سقوط آزاد آغاز شد و دلار معاملات صبح این روز را در کانال 98 هزار تومان شروع کرد که افت هفت‌کانالی را در قیمت دلار نسبت به شب قبل نشان می‌داد. اگرچه در ادامه دلار در بازار آزاد با افزایش همراه شد و معاملات روز 19 فروردین را در حوالی 100 هزار تومان به پایان رساند؛ اما خبر شروع مذاکرات جدی میان ایران و آمریکا در عمان به حدی اثرگذار بود که سبب شد دلار در این روز افت 6 /5درصدی را به ثبت برساند. بیش از دو سال از روزی که دلار در مقیاس روزانه افتی بیش از این مقدار تجربه کرده بود می‌گذشت؛ آخرین باری که اسکناس آمریکایی در یک روز بیش از این میزان افت کرده بود، به بیستم اسفند 1401 بازمی‌گردد که در آن روز نرخ ارز در بازار آزاد از محدوده 49 هزار و 800 تومان تا سطح 43 هزار و 900 تومان کاهش پیدا کرد که معادل افت 8 /11درصدی بود. افت دلار در بازار آزاد که در نتیجه مخابره اخبار مثبت درباره مذاکرات و امید به احیای روابط در سطح بین‌الملل رخ داد، بیش از پیش اهمیت یک مسئله مبرهن و واضح را یادآور شد که بخش اعظم انتظارات تورمی حاکم بر اقتصاد ایران که روزگار مردم را تیره و تار کرده، به موضوع دیپلماسی و تلاش برای رفع تحریم‌ها بازمی‌گردد. چشم‌انداز منفی نسبت به دورنمای سیاسی و اقتصادی کشور موجب می‌شود که آتش تقاضا در بازارهای دارایی شعله‌ور شود و مردم به جای فعالیت‌های مولد، به سمت فعالیت‌های سوداگرانه در بازارهای مختلف روانه شده و موجب افزایش نسبی قیمت‌ها در آن بازارها شوند. بعدها اثر موازی این موضوع در بازار کالا و خدمات و سبد مصرفی خانوار نیز عیان می‌شود و در نهایت موجب بغرنج‌تر شدن اوضاع زندگی افراد می‌شود. به هر روی، امید که نتایج مسرت‌بخشی در مذاکرات جاری و آتی برای مردم ایران رقم بخورد و اثر ملموس این موضوع در وضعیت رفاه و سفره خانوارهای ایرانی نمایان شود.

بازار طلا و سکه

پیش از توضیح وضعیت بازار طلا و سکه در سال جاری، بهتر است ابتدا توضیحی اجمالی در مورد عملکرد بازار طلا و سکه در سال گذشته داده شود. در سال 1403، به دلیل رشد 4 /62درصدی دلار در بازار آزاد و افزایش 2 /43درصدی بهای اونس طلا در بازار جهانی، قیمت طلا در بازار داخلی ایران، جهش‌های قابل‌ توجهی را به ثبت رساند. نیم‌سکه، با ثبت بازدهی 6 /158درصدی، توانست رتبه نخست دارایی‌های با بیشترین بازدهی در بازار طلا و سکه داخلی را به خود اختصاص دهد. سکه امامی با ثبت بازدهی 150درصدی در جایگاه دوم قرار گرفت و رتبه سوم نیز به طلای 18 عیار اختصاص یافت که با رشد 149درصدی در سال 1403 همراه شد. سکه بهار آزادی نیز مانند طلای 18 عیار، 149درصد بر ارتفاع خود افزود و ربع‌سکه نیز با رشد 142درصدی همراه شد. گواهی سپرده شمش طلا و همچنین گواهی سپرده سکه طلا در بورس کالا در سالی که گذشت، موفق به ثبت بازدهی 136درصدی شدند و شاخص صندوق‌های طلا (میانگین بازدهی صندوق‌های طلای حاضر در بورس کالا) نیز با رشد 132درصدی همراه شد. انتظارات تورمی حاکم بر اقتصاد ایران که اثر آن در تورم عمومی جامعه و نرخ ارز نمایان می‌شود، به‌سرعت در بازار طلا و سکه نیز عیان می‌شود و با کوچک‌ترین نشانه از بدبینی نسبت به آینده سیاسی و اقتصادی کشور، سرمایه‌های سیال و سرگردان در اختیار مردم، برای حفظ ارزش به سمت‌ خرید طلا روانه می‌شوند. از سوی دیگر، تنش‌هایی که در سطح جهان رخ می‌دهد نیز اثر خود را بر طلای جهانی می‌گذارد که این موضوع نیز به نوبه خود بر تقویت تقاضا در بازار طلا و سکه موثر است. افزون بر ثبت بازدهی‌های چشمگیر در بازار طلا و سکه در سال گذشته، یکی از نکات قابل توجه در این بازار، همه‌گیر شدن صندوق‌های طلا در میان مردم به عنوان یکی از دارایی‌های امن در سبد دارایی آنها بود. در سال گذشته، نزدیک به 46 هزار میلیارد تومان پول حقیقی وارد صندوق‌های طلا شد. آغازین روزهای سال جاری نیز در بازار طلا و سکه با افزایش تقاضا همراه شده است و فعالان این بازار و مردمی که در سال گذشته اقدام به خرید طلا کرده‌اند، به تغییرات نرخ ارز در بازار آزاد و موضوع مذاکرات و نتایج آن توجه می‌کنند تا رفتار خود را براساس آن تنظیم کنند.

بازار نفت

نگرانی‌های ناشی از جنگ مالیاتی میان آمریکا و چین و تبعات آن بر بازار نفت در کنار پیش‌بینی‌ها برای افزایش عرضه، قیمت نفت را به میزان قابل‌توجهی کاهش داده است. روز چهارشنبه بهای نفت حدود چهار درصد کاهش یافت و به پایین‌ترین حد خود در چهار سال گذشته رسید. قیمت نفت برنت با دو دلار و ۳۸ سنت (معادل 79 /3 درصد کاهش) به ۶۰ دلار و ۴۴ سنت در هر بشکه رسید. بهای نفت وست تگزاس اینترمدییت آمریکا نیز دو دلار و ۴۶ سنت (معادل 13 /4 درصد) کاهش یافت و با قیمت ۵۷ دلار و ۱۲ سنت در هر بشکه معامله شد. هر دو شاخص به پایین‌ترین قیمت از فوریه ۲۰۲۱ رسیده‌اند. طی پنج جلسه گذشته قیمت نفت در هر دو شاخص برنت و وست تگزاس به دلیل وضع تعرفه‌های گمرکی آمریکا بر کالاهای کشورهای مختلف و نگرانی‌های ناشی از رکود اقتصادی جهانی، سقوط کرده و تقاضای سوخت را تحت تاثیر قرار داده است. آمریکا به دلیل وضع مالیات از سوی چین تعرفه‌های گمرکی را از ۵۰ درصد به ۱۰۴ درصد افزایش داد. پکن اعلام کرده تسلیم آنچه باج‌خواهی ترامپ نامیده می‌شود نخواهد شد. ترامپ تهدید کرده بود اگر چین عوارض تلافی‌جویانه ۳۴درصدی را لغو نکند، ۵۰ درصد دیگر بر واردات از این کشور عوارض وضع خواهد کرد. برخی از تحلیلگران اعتقاد دارند که در صورت ادامه جنگ اقتصادی میان دو کشور آمریکا و چین، افزایش ۱۰۰ هزاربشکه‌ای تقاضای نفت در چین متوقف خواهد شد. در طرف عرضه اوپک‌پلاس تصمیم گرفت که افزایش تولید ۴۱۱ هزار بشکه در روز را ادامه دهد که این موضوع احتمال مازاد نفت در بازار را افزایش می‌دهد و از دیگر دلایل کاهش قیمت در روزهای اخیر است. قیمت نفت سبد اوپک هم‌اکنون با ۹ دلار و ۱۰ سنت کاهش معادل 08 /12 درصد، به ۶۶ دلار و ۲۵ سنت در هر بشکه رسیده است. نفت ایران در سبد اوپک نیز ۵۰ سنت معادل 79 /0 درصد کاهش یافته و ۶۲ دلار و ۹۹ سنت قیمت‌گذاری شده است. بانک جهانی گلدمن ساکس در پیش‌بینی جدید خود قیمت نفت برنت و وست تگزاس را تا دسامبر ۲۰۲۵، به ترتیب ۶۲ و ۵۸ دلار در نظر گرفته است. این رقم تا دسامبر سال ۲۰۲۶ نیز به ۵۵ و ۵۱ دلار کاهش خواهد یافت.