شوک در شوک

بررسی معاملات بازارهای دارایی تا نیمه شهریور حاوی نکات قابل ‌توجهی است. بررسی بازدهی شاخص‌های سهامی از ابتدای سال نشان می‌دهد که همچنان بازدهی بورس منفی است. بازار ارز این روزها در نقطه سربه‌سر قرار دارد و به تازگی موفق به فتح کانال 60 هزار تومان شده است. قیمت‌های بازار طلا و سکه نیز چشم‌انتظار تغییرات نرخ ارز در بازار آزاد است. قیمت نفت نیز این روزها تحت تاثیر دورنمای بهبود وضعیت صادرات لیبی در مدار کاهشی قرار دارد.

بازار سهام

سپهر بورس تهران در شش ماهی که از سال سپری شده، میزبان سلسله‌ای از اتفاقات بوده است که هر یک به نحوی و طریقی جریان بازار سهام را تحت‌الشعاع قرار داده‌اند. سیزدهم فروردین، کنسولگری ایران در دمشق از سوی اسرائیل هدف قرار گرفت. با انتشار این خبر نخستین شوک به معامله‌گران تالار شیشه‌ای وارد شد و مشخص بود که این اقدام نظامی اسرائیل سطح تنش‌ها را در خاورمیانه بسیار بالا خواهد برد. پس از انتشار این خبر، جریان تقاضا در نخستین ماه سال از بورس تهران رخت بربست. واضح و مبرهن بود که ایران این اقدام اسرائیل را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت و همین سناریو نیز رنگ واقعیت به خود گرفت و در بیست و ششم فروردین، ایران در جریان یک حمله مستقیم موشکی و پهپادی، خاک اسرائیل را هدف قرار داد. بعد از این ماجرا مشخص بود که بورس تهران فشار فروش زایدالوصفی را تجربه خواهد کرد و لازم بود سازمان بورس در جهت حمایت از بازار اقدامات و تصمیمات مقتضی را اتخاذ کند. سازمان تصمیم به کاهش دامنه نوسان گرفت و بعد از فروکش‌کردن سطح تنش‌ها در خاورمیانه، بعد از چهار روز دامنه نوسان به روال سابق بازگردانده شد. بعد از بازگشت دامنه نوسان به روال سابق، بورس تمام افتی را که به خاطر ریسک مذکور تجربه کرده بود جبران کرد. به این ترتیب بورس با کمک سازمان، از نخستین شوک عبور کرد. دومین شوکی که به بازار وارد شد؛ بعد از سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور و همراهان رخ داد. به‌محض مخابره شهادت سیدابراهیم رئیسی و همراهان، مشخص بود که سپهر سیاسی کشور تا چندین ماه گرفتار ابهامات خواهد شد و بیشتر اقدامات و تصمیمات اجرایی و مهم کشور تا زمان روی کار آمدن دولت جدید به تعویق خواهد افتاد. سازمان بورس این دفعه نیز برای دومین‌بار دست‌به‌کار شد و دامنه نوسان سهام را کاهش داد. اما این‌بار سازمان مانند دفعه قبل بعد از چند روز دامنه را به روال سابق بازنگرداند و تا زمان برگزاری مرحله اول انتخابات ریاست‌جمهوری در هشتم تیرماه، سیاست دامنه نوسان محدود در بورس تهران ادامه‌دار بود. بعد از برگزاری مرحله اول انتخابات ریاست‌جمهوری، دامنه به روال قبل بازگردانده شد و پس از مشخص شدن نتایج انتخابات در دور دوم و در 15 تیرماه، بازار با رشد همراه شد. اما رشد بازار ادامه‌دار نشد و مجدد در مسیر نزولی قرار گرفت. شوک بعدی به بازار در دهم مردادماه وارد شد. نهم مرداد، مراسم تحلیف مسعود پزشکیان برگزار شد و به این منظور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس وارد تهران شده بود. صبح روز بعد یعنی دهم مردادماه خبر ترور اسماعیل هنیه در تهران به تیتر یک خبرگزاری‌های داخلی و بین‌المللی تبدیل شد. پس از این اتفاق هم افت قیمت‌ها محتمل بود، اما این‌بار سازمان بورس برخلاف دو دفعه قبل، دامنه نوسان را کاهش نداد و بازار در دو روز متوالی با افت سنگین نماگرها و قیمت‌ها همراه شد. قفل شدن بازار در صفوف فروش ممتد و گسترده سازمان بورس را مجاب کرد تا برای سومین‌بار در سال جاری دامنه نوسان را با کاهش همراه کند که این سیاست تاکنون نیز ادامه‌دار بوده است. افزون بر ریسک‌های سیستماتیکی که عنوان شد، شکاف میان دلار نیمایی و دلار بازار آزاد یکی از مهم‌ترین ریسک‌های بازار در سال جاری بود. شکاف میان این دو نرخ در اواخر فروردین به حوالی 60 درصد رسید. رشد دلار نیمایی در ادامه مسیر معاملاتی سال سبب شد تا شکاف میان این دو نرخ تعدیل شود و این موضوع به یکی از اهرم‌های رشد بازار تبدیل شد. افت بازار پس از ماجرای ترور اسماعیل هنیه در تهران سبب شد تا بازار کف یک میلیون و 991 هزارواحدی را در بیست و سوم‌ مردادماه تجربه کند. برای اولین‌بار از آبان 1402 بود که شاخص کل محدوده دو میلیون‌واحدی را از دست می‌داد. اتراق شاخص کل در زیر این سطح روانی و مهم دیری نپایید و بازار پس از تشکیل جلسه اضطراری سازمان بورس و وعده‌ و وعیدهایی که در راستای حمایت از بورس در این جلسه مطرح شد در مسیر صعودی قرار گرفت. حمایت بانک‌ها با تزریق پول از بازار از جمله وعده‌هایی بود که خبر آن پس از این جلسه مطرح شد. پس از آن استقرار کابینه دولت چهاردهم و صحبت‌هایی که از سمت وزیر اقتصاد دولت جدید در مورد حمایت از بازار سهام و تلاش برای بازیابی اعتماد در آن مطرح شد، بازار جانی تازه به خود گرفت و به حرکت خود در مسیر صعودی ادامه داد. سیگنال‌های کاهش نرخ بهره در اقتصاد یکی از مهم‌ترین مواضع عبدالناصر همتی بود که در گفت‌وگوی ویژه خبری چند شب قبل مطرح شد که یکی از مهم‌ترین پالس‌های مثبت به بورس بود. قرار داشتن نرخ بهره بدون ریسک در سطوح بالا یکی از مهم‌ترین ریسک‌های بازار سهام در یک سال اخیر بوده است. پس از انتشار اوراق گواهی سپرده 30درصدی در دی‌ماه سال گذشته، اغلب بانک‌ها نرخ‌های سپرده خود را تا حوالی 30 درصد افزایش دادند. این موضوع سبب شد تا نرخ بهره بدون ریسک در اقتصاد به 30 درصد افزایش پیدا کند. همسو با این ماجرا، میانگین نرخ اسناد خزانه اسلامی به حوالی 36 درصد نیز افزایش پیدا کرد. این موضوع به عنوان یک اهرم فشار برای بورس بود و سبب شد بازار سهام در مدار نزولی گام بردارد. بازدهی منفی شاخص‌های سهامی از ابتدای سال تا میانه شهریور نشان می‌دهد که بازار سهام در سال جاری نتوانسته انتظارات را برآورده کند و جریان اعتماد عمومی در این بازار که از مرداد سال 1399 خدشه‌دار شده بود، فعلاً در این بازار احیا نشده است‌. به هر روی باید منتظر ماند و دید که آیا بازار سهام در نیمه دوم سال، قادر خواهد بود که انتظارات را برآورده کند یا بورس بازار بازنده امسال لقب خواهد گرفت. در ادامه سال سیاست‌های دولت چهاردهم و انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا که در آبان‌ماه برگزار خواهد شد، جزو مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند روند بازار سهام را تحت‌الشعاع قرار دهد.

بازار ارز

به نظر می‌رسد که قیمت دلار در بازار آزاد، در کانال 60 هزار تومان تثبیت شده است. قیمت دلار در هفته گذشته پس از چند روز جدال با مرز روانی و مهم 60 هزار تومان، بالاخره موفق به فتح این سطح شد. دلار حواله در سامانه نیما نیز همچنان صعودی است و به میانه‌های کانال 45 هزار تومان رسیده است. دلار پس از حضور کوتاه‌مدت در کانال 57 هزار تومان، در جریان یک روند صعودی تا نزدیکی‌های کانال 60 هزار تومان افزایش قیمتی را تجربه کرد. نحوه معاملات بازار نشان می‌دهد که بازار ارز از روزهای پر‌التهاب خود فاصله گرفته است. بررسی معاملات ارزی در دو هفته اخیر حاکی از این است که بازار رنج شده و نوسان چشمگیری در ارزش شاخص‌ها مشاهده نمی‌شود. اما پیش‌بینی می‌شود با اتمام ماه صفر میزان تقاضا در معاملات ارزی و طلایی افزایش یابد. رصد نوسانات ارزی حاکی از کوچک شدن دامنه نوسانات نرخ شاخص‌های ارزی است. به عقیده تحلیلگران دور شدن بازار از هیجانات منفی و کاذب، از جمله عوامل این افت دمای بازارهاست. در صورتی که در روزهای پیش‌رو سیگنال منفی جدیدی به بازار تزریق نشود، با توجه به کاهش عمق معاملات، احتمال نوسان شاخص‌ها اندک است. برخی ادعا می‌کنند که فتح کانال 60 هزار تومان در بازار آزاد ارز در نتیجه حمله پول‌های ناشی از طرح فروش ایران‌خودرو اتفاق افتاده است. در طرح فروش ایران‌خودرو، هر متقاضی، 230 میلیون تومان در حساب‌های وکالتی بلوکه کرده بود. برخی ادعا می‌کنند که آزاد شدن این پول‌ها سبب شده تا دلار بتواند با تقویت تقاضا، در کانال جدید قیمتی تثبیت شود. انتخابات پیش‌روی آمریکا در ماه نوامبر یکی از مهم‌ترین بزنگاه‌های نرخ ارز در ماه‌های پیش‌رو خواهد بود که طبیعتاً انتخاب هر یک از دو نامزد حزب جمهوری‌خواه یا دموکرات، اثرات متفاوتی بر بازار آزاد ارز خواهد گذاشت.

بازار طلا و سکه

با حرکت دلار به سمت کانال 60 هزار تومان، بازار طلا و سکه نیز در هفته گذشته گارد صعودی به خود گرفت. برخی از تحلیلگران بازار طلا و سکه معتقدند که در روزهای پیش‌رو، موج جدیدی از تقاضای مصرفی وارد بازار طلا و سکه خواهد شد. براساس دیدگاه این گروه از فعالان بازار، با توجه به اینکه در ماه‌های محرم و صفر، تمام مراسم‌ عروسی و امثال آن برگزار نمی‌شود، بازار از ناحیه تقاضای مصرفی مربوط به این‌گونه مراسم‌ محروم است و اینک با ازسرگیری مجدد این نوع مراسم‌، می‌توان به بازگشت این تقاضا به بازار امیدوار بود. با توجه به قرار داشتن دو روز تعطیل رسمی در تقویم هفته گذشته که عملاً به تعطیلی غیررسمی روزهای سه‌شنبه و پنجشنبه نیز منجر شد، معاملات بازار طلا و سکه در سردترین شکل ممکن دنبال شد. این بازار نیز فعلاً چشم‌به‌راه نرخ دلار است تا مسیر آتی خود را تعیین کند. یقیناً دلار هر سو که برود، متعاقباً نرخ‌‌های بازار طلا و سکه را نیز به دنبال خود خواهد کشید.

بازار نفت

قیمت نفت در هفته گذشته تحت تاثیر دورنمای بهبود صادرات لیبی، به روند کاهشی خود ادامه داد. بهای معاملات نفت برنت برای تحویل در نوامبر، 37 سنت معادل 5 /0 درصد کاهش یافت و به 73 دلار و 38 سنت در هر بشکه رسید. بهای معاملات وست تگزاس اینترمدییت آمریکا برای تحویل در اکتبر، با 41 سنت معادل 6 /0 درصد کاهش، در 69 دلار و 93 سنت در هر بشکه ایستاد. هر دو شاخص تحت تاثیر نشانه‌های توافق برای حل اختلاف سیاسی میان جناح‌های رقیب در لیبی که باعث نصف شدن تولید و محدود شدن صادرات نفت این کشور شده است، به پایین‌ترین حد خود از دسامبر سقوط کرده‌اند. 

توشیتاکا تازاوا، تحلیلگر شرکت فوجیتومی سکیوریتیز اظهار کرد: در بحبوحه انتظارات برای توافق احتمالی و حل اختلاف در لیبی، فروش در بازار‌های آسیا ادامه دارد. بازار به دلیل نگرانی‌ها نسبت به کندی رشد تقاضا در چین و آمریکا، تحت فشار نزولی مانده است. اعتماد بازار پس از داده‌های موسسه ISM که نشان داد تولید آمریکا پس از بهبود در آگوست، ضعیف مانده است، متزلزل شد. در چین که بزرگ‌ترین واردکننده نفت در جهان است، فعالیت تولیدی در آگوست، به پایین‌ترین حد در شش ماه اخیر افت کرد و رشد قیمت خانه‌های نوساز آهسته شد. بازار اکنون منتظر انتشار داده‌های هفتگی از ذخایر نفت و سوخت در آمریکاست که از سوی موسسه امریکن پترولیوم و اداره اطلاعات انرژی منتشر خواهد شد. بر اساس گزارش رویترز، تحلیلگران کاهش ذخایر نفت و بنزین آمریکا در هفته گذشته را پیش‌بینی کرده‌اند.