رفتگان

از زمانی که جنبش لادیسم (یک جنبش اجتماعی از صنعتگران نساجی بریتانیا در قرن نوزدهم بود که عمدتاً به وسیله تخریب ماشین‌آلات بافندگی، در برابر تغییراتی که بر اثر انقلاب صنعتی ایجاد شده بود اعتراض کردند) ماشین‌های بافندگی را از بین می‌بردند، بدیهی است که بدانیم فناوری‌های جدید می‌توانند مشاغل را از بین ببرند. اما نوآوری‌های فنی مشاغل جدیدی را نیز ایجاد می‌کند: یک برنامه‌نویس کامپیوتر یا شخصی که پنل‌های خورشیدی را روی سقف نصب می‌کند در نظر بگیرید. زمان ثابت کرده هر اتفاق یا تغییر و تحولی با پیامدهای مثبت و منفی همراه بوده است. شاید پیشرفت تکنولوژی، ورود هوش مصنوعی به ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و فردی و دیجیتالی شدن صنایع زندگی را برای بشر آسان‌تر کرده باشد، اما اگر به خوبی به اطرافمان نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که پیامدهای ناخوشایندی نیز به همراه داشته است. از پیامدهای منفی این تغییرات کم‌رونق شدن بسیاری از کسب‌وکارها و خاموش شدن چراغ بسیاری از فروشگاه‌ها، کارخانه‌ها و شرکت‌ها بوده است، آنهایی که به پای پیشرفت سریع تکنولوژی نرسیدند نفس کم آوردند و حتی متوقف شدند. 

تخریب خلاق 

اقتصاددان پرآوازه اتریشی جوزف شومپیتر در دهه 1940 اصطلاح «تخریب خلاق»  را ابداع کرد تا روشی را توصیف کند که نشان می‌دهد پیشرفت فناوری زندگی بسیاری را بهبود می‌بخشد؛ اما به چه قیمت؟ تخریب خلاقانه در طول انقلاب صنعتی زمانی رخ داد که ماشین‌آلات و بهبود فرآیند تولید مانند خط مونتاژ، تولید صنعتی صنایع دستی را کنار زد. درحالی‌که اقتصاد به طور کلی از چنین پیشرفت‌هایی بهره می‌برد، صنعتگرانی که آواره شده بودند، دیدند مشاغل‌شان نابود شده است و دیگر کاری از دستشان برنمی‌آید. جریان اصلی تفکر اقتصادی می‌گوید، درحالی‌که کسانی از مسیر فناوری به جایگاه و ثروت خوبی می‌رسند، عده‎‌ای دیگر  شاهد نابودی صنایع خود خواهند بود و صنایعی منطبق با تکنولوژی جایگزین آنها می‌شوند و مشاغل جدیدی به عرصه می‌آیند که می‌توانند به‌راحتی جایگزین آنها شوند. به عنوان مثال، خودرویی را در نظر بگیرید که صنعت حمل‌و‌نقل اسب و سوارکاری را نابود کرد. درحالی‌که سازندگان کالسکه و مربیان اسب شاهد ناپدید شدن شغل خود بودند، کارهای جدید بیشتری در کارخانه‌های خودروسازی، ساخت جاده‌ها و پل‌ها و سایر صنایع به وجود آمدند. اپراتورهای آسانسور که زمانی در همه جا وجود داشتند، با آسانسورهای خودکار که امروزه استفاده می‌کنیم جایگزین شدند. با انقلاب اخیر اطلاعات و فناوری‌هایی مانند محاسبات، اینترنت، تلفن همراه و فناوری اطلاعات بار دیگر این پرسش مطرح شده است که آیا مشاغل و صنایع نابود خواهند شد؟ اکنون اقتصاددانانی وجود دارند که در مورد تفکر جریان اصلی بحث می‌کنند. آنها استدلال می‌کنند که این زمان ممکن است متفاوت باشد. آنها همچنین بررسی می‌کنند که مولفه تخریب بیشتر صورت می‌گیرد یا خلقت؟ یکی از این اقتصاددانان دیوید آتور، اقتصاددان ام‌آی‌تی  است که پژوهشی به رهبری او در سال 2018 انجام شده است. این پژوهش حداقل برای تاریخ ایالات‌متحده از سال 1940 تاکنون پاسخی ارائه کرده است. این مطالعه از روش‌هایی جدید برای بررسی اینکه چه تعداد شغل به دلیل اتوماسیون ماشین‌ها از دست رفته است و چه تعداد از آنها از این طریق افزایش یافته‌اند، استفاده می‌کند که در آن فناوری وظایف جدیدی را ایجاد می‌کند. این مطالعه نشان می‌دهد، به‌‌ویژه از سال 1980، فناوری جانشین شغل‌هایی بیشتر در ایالات‌متحده شده است. پژوهشگران همچنین بر اساس تجزیه‌و‌تحلیل ده‌ها هزار دسته شغلی سرشماری ایالات‌متحده در مورد نگاهی جامع به متن پتنت‌های (حق ثبت اختراع) ایالات‌متحده در قرن گذشته، روش کاملاً جدیدی را برای مطالعه این موضوع ایجاد کرده‌اند. این روش به آنها اجازه داد برای نخستین‌بار اثرات فناوری را بر کاهش شغل و ایجاد شغل کمّی کنند. پیش‌ازاین، پژوهشگران تا حد زیادی می‌توانستند کمیت از دست دادن شغل ناشی از فناوری‌های جدید را تعیین کنند، نه دستاوردهای شغلی را. آتور می‌گوید: «ما مانند یک دیرینه‌شناس به دنبال استخوان‌های دایناسورهایی می‌گشتیم که فکر می‌کردیم باید وجود داشته باشند، اما تا به حال یافت نشده بودند. فکر می‌کنم این تحقیق به چیزهایی می‌پردازد که ما گمان می‌کردیم درست هستند، اما قبل از این مطالعه مدرک محکمی در مورد آنها نداشتیم.» این مطالعه نشان می‌دهد که به طور کلی، حدود 60 درصد از مشاغل در ایالات‌متحده نشان‌دهنده انواع جدیدی از کار است که از سال 1940 ایجاد شده است. یک قرن پیش، آن برنامه‌نویس رایانه ممکن است در یک مزرعه کار می‌کرده است. برای تعیین این موضوع، اتور و همکارانش حدود 35 هزار دسته شغلی فهرست‌شده در گزارش‌های اداره سرشماری ایالات‌متحده را بررسی و نحوه ظهور آنها را در طول زمان ردیابی کردند. در نهایت، این پژوهش نشان می‌دهد که اثرات منفی اتوماسیون بر اشتغال در دوره 2018-1980 حدود دو برابر بیشتر از دوره 1980-1940 بوده است. در سال‌های 2018-1980، نسبت به سال‌های 1980-1940، تغییر معتدل‌تر و مثبت‌تری در تاثیر افزایش بر اشتغال وجود داشت. 

خرده‌فروشی سنتی

 صنعتی که بیش از همه دچار رکود شده  و به‌تدریج در حال فراموشی است خرده‌فروشی سنتی است. در زیر از جنبه‌های مختلف سیر کم‌رونق شدن این فروشگاه‌ها را که روزگاری از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در آنها یافت می‌شد، بررسی می‌کنیم. برچیده شدن این فروشگا‌ه‌ها نقشی بسزا بر اشتغال داشته است. مشاغل خرده‌فروشی، که اغلب فرصت‌های ابتدایی را برای بسیاری از افراد فراهم می‌کند، با بسته شدن فروشگاه‌ها کاهش یافته است. این تغییر موجب از دست دادن شغل و نیاز کارگران برای سازگاری با نقش‌های جدید در بخش تجارت الکترونیک مانند موقعیت‌های انبار و لجستیک شده است. بسته شدن خرده‌فروشی‌ها بر مناظر شهری و حومه شهر نیز اثرگذار بوده است. مراکز خرید و مغازه‌های خرده‌فروشی که زمانی پررونق بودند، اکنون بدون رفت‌وآمد شده و با کاهش ترافیک مواجه هستند. این موضوع می‌تواند  به کاهش اقتصاد محلی و کاهش ارزش دارایی منجر شود. برخی از جوامع در حال تغییر کاربری این فضاها هستند و آنها را به مکان‌هایی با کاربری‌های مختلف یا مراکز اجتماعی تبدیل می‌کنند. تجارت الکترونیک چالش‌های زیست‌محیطی خاص خود را دارد، مانند افزایش زباله‌های بسته‌بندی و انتشار کربن از وسایل نقلیه تحویل‌دهنده کالاها. با این حال، فروشگاه‌های خرده‌فروشی سنتی نیز به دلیل مصرف انرژی و اتلاف، ردپای زیست‌محیطی قابل توجهی دارند. هر دو بخش در حال بررسی راه‌هایی برای پایدارتر شدن هستند، مانند استفاده از بسته‌بندی سازگار با محیط زیست و بهینه‌سازی زنجیره تامین.

رسانه چاپی

به سراغ رسانه‌های چاپی می‌رویم که چراغشان روزبه‌روز کم‌سوتر می‌شود و بررسی خواهیم کرد که کم رونق شدن کسب‌وکار رسانه‌های چاپی چه تاثیری بر جامعه خواهد گذاشت. دیجیتالی شدن دلیل اصلی کم رونق شدن کسب‌وکارهای چاپی است. ظهور پلت‌فرم‌های خبری آنلاین، رسانه‌های اجتماعی و روزنامه‌های دیجیتال ترجیحات مصرف‌کنندگان را از رسانه‌های چاپی دور کرده است. عوامل اقتصادی از دیگر عوامل نابودی این کسب‌وکار است. در واقع افزایش هزینه‌های تولید، کاهش درآمد تبلیغات و رکود اقتصادی نیز در کاهش رسانه‌های مکتوب نقش داشته است. اما این اتفاق چه تاثیری بر جامعه می‌گذارد؟ کم شدن تعداد رسانه‌‌های چاپی باعث از دست رفتن مشاغل در روزنامه‌نگاری، چاپ و توزیع شده است. با تعداد کمتر رسانه‌های چاپی، خطر کاهش تنوع در پوشش خبری و انتقال نظرات وجود دارد. بسیاری از روزنامه‌های محلی تلاش کرده‌اند سرپا بمانند اما باید کاهش پوشش خبری محلی و مشارکت جامعه را بپذیرند.

صنعت موسیقی

  درباره صنعت موسیقی چگونه فکر می‌کنید؟ بله، درست است! اصلی‌ترین دلیل رکود این صنعت هم دیجیتالی شدن است. ظهور پلت‌فرم‌های موسیقی دیجیتال مانند اسپاتیفای، اپل میوزیک و یوتیوب صنعت موسیقی سنتی را به چالش کشیده و دسترسی مصرف‌کنندگان به موسیقی را بدون خرید نسخه‌های فیزیکی آسان‌تر کرده است. دزدی هنری هم عامل دیگر. دانلود و پخش غیرقانونی موسیقی نیز بر درآمد صنعت موسیقی نقش داشته است.کاهش فروش آلبوم‌های فیزیکی کاهش درآمد هنرمندان و شرکت‌های موسیقی را در پی داشته است. صنعت موسیقی مجبور است خود را با عصر دیجیتال، با تغییر به سمت الگوهای پخش و صدور مجوز سازگار کند. شاید پیش خودتان فکر کنید دیجیتالی شدن صرفاً برای این صنعت اثرات منفی داشته است، اما باید بگوییم ظهور پلت‌فرم‌های دیجیتال، پخش موسیقی را برای هنرمندان مستقل آسان‌تر کرده، و به رقابت بیشتر دامن زده است.

صنعت سفر و جهانگردی

علل افول درآمد صنعت سفر و گردشگری کمی متفاوت‌تر از کسب‌وکارهای قبلی است.

نقش همه‌گیری کرونا: همه‌گیری کووید 19 محدودیت‌های گسترده سفر، قرنطینه و نگرانی‌های بهداشتی را به دنبال داشت و سفرهای جهانی را به‌شدت کاهش داد. خطوط هوایی، هتل‌ها و اپراتورهای تور با چالش‌های بی‌سابقه‌ای مواجه شدند و بسیاری از آنها از چرخه تجارت خارج شدند.

 عدم اطمینان اقتصادی: رکود اقتصادی، از جمله بحران مالی سال 2008 و فشارهای تورمی اخیر، سفر را به یک اتفاق لوکس تبدیل کرده است، در نتیجه افراد کمتری می‌توانند از پس آن برآیند، به‌ویژه برای سفرهای طولانی‌مدت و بین‌المللی. افزایش آگاهی از مسائل زیست‌محیطی، به‌ویژه ردپای کربن در سفرهای هوایی،   «شرم‌زدگی پرواز» را افزایش داده و ترجیح گزینه‌های سفر پایدارتر را به دنبال داشته است. این تغییر بر تقاضا، به‌ویژه برای سفرهای هوایی مسافت طولانی اثرگذار بوده است. ناآرامی‌های سیاسی و تروریسم در مناطق خاص باعث شده است که برخی از مقاصد برای گردشگران جذابیت کمتری داشته باشند یا اصلاً غیرممکن باشند، ازاین‌رو بر اقتصادهای محلی اثر منفی داشته‌اند. اختلال در فناوری ظهور اقتصاد اشتراک‌گذاری، که نمونه آن پلت‌فرم‌هایی مانند ایربی‌ان‌بی است، کسب‌وکارهای سنتی مهمان‌نوازی را مختل کرده است که اغلب به افزایش رقابت و کاهش سود برای هتل‌های سنتی و آژانس‌های مسافرتی منجر می‌شود. اما سفر نکردن چه تاثیری در جوامع دارد؟ 

رکود اقتصادی در مناطق وابسته به گردشگری: بسیاری از مناطق، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، به‌شدت به گردشگری به عنوان منبع درآمد اولیه متکی هستند. کاهش گردشگری موج بیکاری گسترده، تعطیلی مشاغل و بی‌ثباتی اقتصادی را در این مناطق رقم زده است. با گردشگران کمتر، و در نتیجه کاهش درآمد گردشگری که به حفظ میراث محلی و ارتقای مکان‌های فرهنگی در برخی مناطق کمک می‌کرد، این مناطق با خطر تخریب روبه‌رو می‌شوند.  توریسم داخلی افزایش قابل توجهی داشته است، زیرا سفرهای بین‌المللی گران و کمتر در دسترس هستند. این تغییر، اقتصادهای محلی را بازسازی کرده و الگوهای سفر در داخل کشورها را دگرگون کرده است. با دشوار شدن سفرهای فیزیکی، تجارب گردشگری مجازی افزایش یافت، مانند تورهای موزه آنلاین و سفرهای واقعیت مجازی، که ممکن است همچنان بر نحوه تعامل مردم با محتوای سفر، حتی با کاهش محدودیت‌ها تاثیر بگذارد.

خدمات کتابخانه

باتوجه به مشغله‌های امروزی که همه مردم در جوامع بشری درگیر آن هستند کمتر کسی فرصت خواندن کتاب‌های فیزیکی را دارد. کتاب‌های صوتی و پادکست‌ها جایگزین بسیار جذابی برای علاقه‌مندان به کتاب هستند. از جنبه زیست‌محیطی نیز باتوجه به اینکه کره زمین در حال حاضر بیشترین نیاز را به درختان و پوشش‌های گیاهی دارد جنبش‌هایی علیه تولید کتاب فیزیکی در سراسر جهان در حال رخ دادن است. اما سرنوشت ناشران، صحاف‌ها و تولیدکنندگان کاغذ و... چه می‌شود؟ کتابخانه‌ها در آینده چه تغییر کاربری خواهند داد؟ تکلیف نسل سالخورده که نمی‌توانند با تکنولوژی عجین شوند چه می‌شود؟ کتابخانه‌ها و کتابداران به صورت آنلاین در حال حرکت هستند. منابعی مانند ویکی‌پدیا جایگزین دایره‌المعارف‌های چندجلدی شده است. قبلاً کتابداران به مردم کمک می‌کردند اطلاعات پیدا و پژوهش کنند، اما امروزه بسیاری از این کارها را می‌توان به صورت جداگانه از طریق اینترنت انجام داد، بنابراین در آینده نه‌چندان دور باید با کتابخانه‌ها و بوی خوش حاصل از تورق کتاب خداحافظی کنیم.

مخابرات

پیشرفت‌های تکنولوژیک مانند توسعه تلفن‌های همراه، اینترنت و سایر فناوری‌های ارتباطی دیجیتال موجب شده تلفن‌های ثابت سنتی کمتر مورد نیاز باشند و همین امر نقش مخابرات را در جامعه کمرنگ کرده است. افزایش رقابت از سوی شرکت‌های کابلی، اپراتورهای بی‌سیم و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی، شرکت‌های مخابراتی سنتی را زیر فشار قرار داده است. کمرنگ شدن مخابرات بر جامعه چه اثراتی داشته است؟ کاهش خدمات تلفن ثابت موجب از بین رفتن برخی مشاغل در صنعت مخابرات شده است. تغییر به سمت فناوری‌های ارتباط دیجیتال می‌تواند شکاف دیجیتالی را تشدید کند، زیرا دسترسی به این فناوری‌ها همیشه برابر نیست.

 تاثیر بر زیرساخت‌ها: کاهش شبکه‌های تلفن ثابت می‌تواند بر خدمات اضطراری، زیرساخت‌ها و جوامع روستایی اثر منفی بگذارد.