هرج‌ومرج بازارها

بازارهای مالی ایران و دنیا طی هفته گذشته با بی‌نظمی همراه بودند. به‌طوری که با افزایش تنش‌ها در خاورمیانه اونس جهانی طلا به مرز دو هزار و 500 دلار نزدیک شد. اما انتشار آمارهای ضعیف اقتصادی نفت برنت را به 76 دلار و قیمت روزهای آغازین سال 2024 پایین کشاند. این در حالی است که درگیری‌ها قیمت دلار داخلی را تا 62 هزار تومان افزایش داد و قیمت سکه را به 43 میلیون تومان رساند. این در حالی است که افزایش ترس در بازارهای سهام جهان و به‌خصوص بورس تهران، سبب شد تا شاخص بازار سهام با افت بیش از سه‌درصدی روزهای تلخی را برای اهالی آن رقم بزند. 

مانع‌تراشی برای بورس

بورس تهران طی هفته گذشته، تنها بازاری بود که مورد بی‌مهری سرمایه‌گذاران قرار گرفت. به‌طوری که شاخص کل بازار با افت 17 /3درصدی طی چهار روز معاملاتی هفته قبل، به مرز دو میلیون واحد رسید. ضمن آنکه شاخص هم‌وزن با کاهش 5 /3درصدی، آخرین سنگر حمایتی خود را که در آبان 1402 ایجاد شده بود از دست داد. خروج پول بیش از سه هزار میلیاردتومانی از زمان ترور هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس و ارزش معاملات زیر دو همت بازار سهام، شرایط بسیار وخیمی را برای بازار سرمایه ایجاد کرده است. هرچند بخشی از این پول به صندوق‌های طلا و ETFهای درآمد ثابت جذب شده، اما بازار سهام مورد بی‌توجهی عموم قرار گرفته است. هیجانات ناشی از افزایش ابهام در فضای سیاسی و اقتصادی داخلی کشور نیز، فضای بازار سرمایه را سردتر کرده است. 

در هفته قبل، انتشار دو آمار مهم اقتصادی در جهان و یک حادثه عجیب در یکی از بورس‌های مهم دنیا، سبب شد تا بازارهای جهانی نیز دچار هرج‌ومرج شوند. انتشار آمار NFP آمریکا و نتیجه ضعیف آن، شاخص دلار را تضعیف کرده و تنش‌های نظامی در دنیا به رشد اونس جهانی طلا تا نزدیکی دو هزار و 500 دلار کمک کرد. با این حال، انتشار داده‌های ضعیف اقتصادی از چین و افت PMI این کشور به زیر 50، سبب شد تا در کنار رشد نرخ بهره ژاپن، بازارهای سهام در دنیا با نوساناتی همراه شوند. در کنار کاهش قیمت نفت برنت، شاخص نیکی ژاپن با افت 24درصدی از 11 جولای همراه شد که بخشی از آن با حمایت بانک مرکزی این کشور جبران شد. به نظر می‌رسد تعمیق رکود در بازارهای جهانی و عدم رشد قیمت کامودیتی‌های پرمعامله در دنیا، باعث شده بورس تهران نیز از این محل متضرر شده و انگیزه‌ای برای صنایع صادرات‌محور، وجود نداشته باشد. ضمن آنکه در داخل کشور نیز سرکوب دلار موثر بر شرکت‌های بورسی در کنار رکود جهانی، افت قابل توجه صادرات را نیز رقم زده است و تا زمانی که مسببات انبساط سیاسی و اقتصادی در جهان فراهم نشود، بورس تهران به واسطه عدم رشد دلاری سود شرکت‌های کامودیتی‌محور آن، به دوران رونق بازنمی‌گردد. 

به‌‌رغم آنکه فضای ترس بر بازار حاکم شده است، اما برخی از آمارها در میان اهالی بازار دست‌به‌دست می‌شود، که در ظاهر امیدوارکننده به نظر می‌رسد. نسبت P /E بازار سرمایه به 8 /5 واحد رسیده است که از آبان1401، چنین رقمی برای این نسبت بازاری بااهمیت به ثبت نرسیده بود. همچنین ارزش دلاری بورس تهران بدون احتساب فرابورس و بازار پایه به 100 میلیون دلار رسیده است که رقم عجیب و بی‌سابقه‌ای است. در ظاهر این آمارها، نشانه‌هایی از ارزندگی را به بازار مخابره می‌کنند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که با وجود رکود شدید در بازارهای جهانی و داخلی ممکن نیست این رقم، رشد قابل توجهی را تجربه کند. چرا که در صورتی که فضای ابهام بر بورس حاکم و تثبیت شود، قطعاً P /E پنج‌واحدی نیز برای بازار جذابیتی نخواهد داشت. از ابتدای سال، دلار نیما تنها رشد 10درصدی  داشته است. در صورتی که رشد تورمی هزینه شرکت‌ها در صورت‌های مالی سه‌ماهه شرکت‌ها و مشکلات نقدینگی و تحمیل هزینه‌های مالی بر صنایع کاملاً مشهود بود. ضمن آنکه گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها چندان امیدوارکننده نبود و احتمالاً درآمد تابستان نسبت به بهار افت قابل توجهی را به ثبت برساند و هزینه‌های سرسام‌آور شرکت‌‌ها، صنایع بورسی را از پای درآورد. با توجه به آنکه سرنوشت سیاست و اقتصاد کشور مبهم است و زمان پایان این ابهامات چندان مشخص نیست، نمی‌توان برای بازار کف جدید تعیین کرد. این موارد در حالی بیان می‌شود که سازمان بورس در اقدامی دیرهنگام پس از دو روز معاملاتی به محدود کردن دامنه نوسان روی آورد و دامنه بی‌اعتمادی را در بازار سهام گستراند. با این اوصاف و با فرض آنکه نماگرهای بورسی برای ریزش بیشتر زمان زیادی را سپری می‌کنند، حمایت دو میلیون‌واحدی و حمایتی که در نیمه کانال یک میلیون و 900 هزارواحدی قرار دارد، احتمالاً آخرین سنگر شاخص کل بورس برای حفظ اندک امید اهالی آن است. شاخص هم‌وزن نیز در سناریوی بدبینانه تا نیمه کانال 500 هزارواحدی می‌تواند کف جدیدی را ایجاد کند. رشد ارزش معاملات اختیار فروش‌ها در بازار مشتقه سهام طی چند روز اخیر حکایت از آن دارد که بیمه سهام و بستن کف قیمتی آن در شرایط فعلی بازار اهمیت ویژه‌ای دارد. استفاده از اختیارهای معامله فروش در کنار دارایی پایه می‌تواند ضرر سهام را محدود کرده و جلوی ریزش شدید قیمتی را بگیرد. چرا که به‌طور کلی با فرض ثبات این شرایط ابهام در بازار کف قیمتی سهام مشخص نخواهد بود. 

بازگشت نفت به آغاز سال 2024

حمایت تنش نظامی در منطقه از نفت برنت به دلیل داده‌های ضعیف اقتصادی در بزرگ‌ترین کشور مصرف‌کننده دنیا، کارساز نشد. طلای سیاه با افت پنج‌درصدی و بی‌سابقه به 76 دلار رسید. منطقه قیمتی که آخرین‌بار در آغاز سال 2024 در آن قرار داشت. تلاش هفت‌ماهه نفت برای بازپس‌گیری کانال 100دلار به واسطه افزایش تنش‌ها ناکام ماند و با وجود حفظ کانال 80 دلار در عمده روزهای معاملاتی سال 2024، بالاخره نفت برنت به 76 دلار رسید و بازدهی سال 2024 تقریباً به صفر نزدیک شد. 

افزایش غیرمنتظره ذخایر انرژی آمریکا قیمت جهانی نفت را کاهش داد. داده‌های صنعتی نشان داد ذخایر نفت خام و بنزین ایالات‌متحده به‌طور غیرمنتظره‌ای افزایش یافته و نگرانی‌های عرضه جهانی نفت را خنثی کرد. به گفته منابع بازار با استناد به آمار موسسه امریکن پترولیوم در روز سه‌شنبه، ذخایر نفت خام، بنزین و تقطیر آمریکا هفته گذشته افزایش یافت. این منابع که نخواستند نامشان فاش شود، گفتند که آمارهای موسسه امریکن پترولیوم نشان می‌دهد ذخایر نفت خام در هفته منتهی به 2 آگوست 176 هزار بشکه افزایش یافته است. تحلیلگرانی که در نظرسنجی رویترز شرکت کردند انتظار داشتند که ذخایر نفت خام 700 هزار بشکه کاهش یابد. ذخایر بنزین 313 /3 میلیون بشکه در برابر انتظار تحلیلگران برای برداشت یک میلیون بشکه افزایش یافت، در حالی که ذخایر تقطیر 217 /1 میلیون بشکه افزایش یافت که بیشتر از پیش‌بینی‌ها بود.

روز دوشنبه، با تشدید رکود در بازار سهام جهانی به دلیل نگرانی‌های فزاینده از رکود بالقوه در ایالات‌متحده، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت جهان، قیمت‌های آتی برنت به پایین‌ترین حد خود از اوایل ژانویه رسید و قیمت‌های آتی WTI به پایین‌ترین حد خود از فوریه تاکنون رسید.

اقدام تلافی‌جویانه احتمالی ایران علیه اسرائیل و ایالات‌متحده پس از کشتن دو رهبر حماس و حزب‌الله، نگرانی‌هایی را در مورد درگیری گسترده‌تر در خاورمیانه ایجاد کرده است. کاهش تولید در میدان نفتی شراره لیبی با ظرفیت 300 هزار بشکه در روز نیز بر نگرانی‌های کمبود عرضه می‌افزاید. بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی ایالات‌متحده که روز سه‌شنبه منتشر شد، ذخایر جهانی نفت در نیمه اول امسال حدود 400 هزار بشکه در روز کاهش یافت. پیش‌بینی می‌شود ذخایر در نیمه دوم سال حدود 800 هزار بشکه در روز کاهش یابد.

نوسان محدود دلار

دلار آمریکایی با احتمال تشدید تنش‌ها در پی ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، رشد اندکی را تا مرز 62هزار تومان تجربه کرده است. با این حال، اقدامات به موقع بانک مرکزی برای کنترل نرخ ارز دوباره کارساز شد و جلوی نوسان غیرمعقول قیمت دلار را گرفت. دلار آمریکایی با رشد 7 /2درصدی نسبت به هفته قبل با وجود افزایش درگیری‌های نظامی تغییرات قیمتی محدودتری را نسبت به بازارهای دیگر به ثبت رسانده است.  با این حال، از ابتدای مرداد قیمت ارز رشد 5 /7درصدی و از ابتدای تابستان رشد چهاردرصدی داشته که ارقام قابل‌توجهی است. بازدهی این ارز از اول سال جاری نیز زیر سه درصد باقی ‌مانده است.  قیمت دلار در مرکز مبادله ارزی نیز به 44 هزار و 500 تومان رسیده که نسبت به ابتدای سال رشد 10درصدی را تجربه کرده است. ضمن آنکه اختلاف این شاخص دلاری با دلار بازار آزاد که چندی پیش تا 31 درصد نیز سقوط کرده بود، اکنون به 40 درصد رسیده و صنایع تاثیرگذار کشور را از این محل متضرر کرده است. با همه تفاسیر فوق، در صورتی که سطح تنش‌ها از مقطع فعلی، افزایش نیابد، دوباره بانک مرکزی با توجه به متغیرهای فعلی اقتصاد، می‌تواند نرخ ارز را در منطقه قیمتی شش هزار تومان حفظ کند. اما اگر اقدامات نظامی در منطقه به شعله‌ور شدن آتش ختم شود، احتمال آنکه دلار بتواند دوباره به سقف ایجادشده در اواخر فروردین‌ماه برگردد، کم نیست. 

حمایت دوسویه از سکه طلا

 سکه طلا در حالی کانال 43 میلیون تومان را پس گرفت که آخرین‌بار در اواخر فروردین سال جاری در آن حضور داشت. پس از آرام شدن آتش جنگ ایران و اسرائیل در اواخر اولین‌ماه از سال جاری سکه طلا موفق شده بود تا زیر 40 میلیون تومان را به خود ببیند. اما افزایش درگیری‌ها در منطقه و آمارهای ضعیف اقتصادی هم به رشد طلای جهانی و هم به رشد قیمت دلار منجر شد. در نتیجه افزایش این دو متغیر اقتصادی، سکه طلا موفق شد طی دو هفته گذشته تا 43 میلیون و 600 هزار واحد نیز پیشروی کند. با این حال، افت‌وخیزهای طلای جهانی  سبب شد تا دوباره سکه طلا به قیمتی که دو هفته قبل در آن قرار داشت بازگردد. 

طلای جهانی پس از دو هفته نزولی‌، برگشت قدرتمندانه‌ای داشت. شنیده شدن صدای پای رکود در اقتصاد آمریکا و بالا رفتن شانس کاهش نرخ‌های بهره در آمریکا دو عامل مهم در جهش قیمت طلا در جهان بودند. تنش‌های ژئوپولیتیک در جهان و در منطقه خاورمیانه نیز بر سرعت رشد طلای جهانی  افزوده است. به نظر می‌رسد با نزدیک شدن به انتخابات آمریکا و افت درآمد در شرکت‌های فناوری  که پیشران بورس‌های آمریکا در ماه‌های اخیر بوده‌اند، شاهد تداوم رشد بهای طلا در جهان باشیم و سقف‌های جدیدی نیز ثبت شود. مقاومت  محدوده دو هزار و 480 دلار و دوهزار و 500 دلار در کوتاه‌مدت در جلوی اونس طلا قرار دارد. نوسانات سکه طلا نیز منوط به اقدام ایران و هم‌پیمانان آن در منطقه است و در صورتی که تنش‌ها افزایش چشمگیری نداشته باشد، سکه نیز می‌تواند در کانال 40 میلیون تومان آرام بگیرد.