آزمودن آزموده

محمدامین خدابخش: ماه‌های پایانی سال 96 برای بازار سرمایه خبری مهم را به دنبال داشت. قرار بود به موجب بررسی‌های انجام‌شده در سازمان بورس و اوراق بهادار بساط اعلام سود شرکت‌ها جمع شود و پیگیری اطلاعات مالی شرکت‌ها فقط و فقط از طریق گزارش‌های ارائه‌شده در تارنمای کدال انجام پذیرد. در آن سال نامناسب بودن کیفیت گزارش‌ها و انحراف بالای سود محقق‌شده از آنچه ناشران (شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه) در گزارش‌های خود ارائه می‌دادند، مدیران و تصمیم‌سازان بازارهای مالی کشور را بر آن داشت تا با حذف این گزارش‌های پرحاشیه گامی عملی در جهت کاهش عدم اطمینان موجود در بازار سرمایه بردارند. اینکه اگر این گزارش‌ها خوب بود چرا حذف شد و اگر بد بود چرا هم‌اکنون درصدد احیای آن هستند، امری است که کل نظام تصمیم‌گیری در سازمان را زیر سوال برده است. همین تزلزل دیدگاه نیز چیزی نیست که بیرون از مناسبات حاکم بر تصمیم‌گیری در کل اقتصاد کشور بررسی شود. در سال‌های گذشته بارها شاهد آن بوده‌ایم که فرآیند آزمون و خطا بر بخش‌های بسیاری حاکم باشد و از همین طریق وقت و هزینه بسیاری بی‌جهت به ثمن بخس برود. با این حال بازگشت از مسیر رفته در سازمان بورس و احیای مجدد دستورالعملی که همین سه سال قبل از دستور کار شرکت‌ها خارج شده، اندکی عجیب است. یکی از افرادی که در سال 96 و همسو با حذف این نوع گزارش‌دهی بر غیرضروری بودن آن صحه گذاشت، محمود خواجه‌نصیری بود، او در مصاحبه‌ای گفت: «ارائه پیش‌بینی سود در فرمتی که در بازار سرمایه ایران متداول است، در اکثر بورس‌های معتبر دنیا وجود ندارد.» پرداختن به این مساله جدا از آنکه تضاد منافع مدیریت شرکت با سهامداران را نادیده می‌گیرد، زمینه‌ای فراهم می‌کند تا از رهگذر آن،‌ سوءاستفاده از اطلاعات نهانی موجود در شرکت‌ها با احتمال بیشتری نسبت به گذشته انجام شود. در سال‌های اخیر تلاش بسیاری شده تا گزارش‌های مالی ارائه‌شده بر تارنمای کدال از کیفیت و دقتی برخوردار باشد تا حذف گزارش‌های این‌چنینی برای آن بخش از فعالان بازار سرمایه که پیش‌بینی سود شرکت‌ها را مساله‌ای مفید برای بازار سرمایه می‌دانستند جبران شود. با این حال در همان زمان که ارائه پیش‌بینی سود امری مرسوم بود نیز انتقادات بسیاری متوجه نحوه این نوع گزارش‌دهی می‌شد. بنا بر گفته‌های سعید محمد علیزاده، مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس در آن زمان، بررسی اطلاعات شرکت‌های بورسی در اولین سود پیش‌بینی‌شده و سود تحقق‌یافته پایان سال مالی 95، حکایت از میانگین انحراف 466درصدی داشته است. آن‌طور که او در مصاحبه خود در سال 96 مطرح کرده بود، در مدت بررسی‌شده 65 درصد شرکت‌ها سود خود را بیش از مقدار واقع و 35 درصد کمتر از آن محقق کرده بودند. او در این مصاحبه گفته بود که «این انحراف زیاد دلالت بر این دارد که پیش‌بینی سود توسط مدیران، ابزار نامناسبی بوده و امکان فریب بازار را از چند جهت فراهم می‌کند». اینکه چرا با توجه به همه کاستی‌های یادشده سازمان بورس قصد دارد کاری را که شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری مانند همه کشورهای جهان می‌توانند به صورت تخصصی و با مهار مضرات تضاد منافع انجام دهند، به خود شرکت‌ها بسپارد، مشخص نیست. اما مساله این است که آیا سازمان یادشده در ادامه این مسیر آزمون و خطا از نقاط منفی و کور پیش‌بینی سود به دست خود شرکت‌ها به اندازه کافی درس گرفته است یا نه.