واکاوی سمت‌وسوی بازارها در تب‌وتاب رقابت‌های انتخاباتی
بی‌اعتنا به حواشی
به طور کلی در ایران با توجه به عدم ثبات سیاستگذاری در هنگامه تغییر دولت‌ها، فعالان بازارها تحولات سیاسی مانند انتخابات ریاست‌جمهوری یا مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری را به عنوان یک عامل تغییر اثرگذار و عدم اطلاع از نتایج انتخاباتی را به عنوان یک عامل ابهام بزرگ برای فعالیت‌های اقتصادی خود شناسایی می‌‌کنند. از این‌رو در اکثر بازارهای معاملاتی با نزدیک شدن به زمان انتخابات رفتار بازارها نسبت به شرایط عادی تغییر می‌کند و متناسب با شرایط سیاسی و انتظارات فعالان از جناح پیروز در انتخابات، هیجاناتی نیز به بازارها منتقل میشود و می‌تواند عامل رشد یا رکود معاملاتی در هر یک از بازارها شود.
به طور کلی در ایران با توجه به عدم ثبات سیاستگذاری در هنگامه تغییر دولت‌ها، فعالان بازارها تحولات سیاسی مانند انتخابات ریاست‌جمهوری یا مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری را به عنوان یک عامل تغییر اثرگذار و عدم اطلاع از نتایج انتخاباتی را به عنوان یک عامل ابهام بزرگ برای فعالیت‌های اقتصادی خود شناسایی می‌‌کنند. از این‌رو در اکثر بازارهای معاملاتی با نزدیک شدن به زمان انتخابات رفتار بازارها نسبت به شرایط عادی تغییر می‌کند و متناسب با شرایط سیاسی و انتظارات فعالان از جناح پیروز در انتخابات، هیجاناتی نیز به بازارها منتقل میشود و می‌تواند عامل رشد یا رکود معاملاتی در هر یک از بازارها شود.
در مناظر‌ه‌های انتخاباتی نیز یکی از مهم‌ترین مسائلی که کاندیداهای مختلف به آن پرداختند، مباحث اقتصادی بود که مهم‌ترین بحث‌ها پیرامون مسائل بانکی، بازار مسکن، رکود اقتصادی و بیکاری بود. مهم‌ترین موضوع اشاره‌شده بحث ورشکستگی بانک‌ها بود که از سوی کاندیداهای منتقد دولت مطرح شد که بحث جدیدی نبوده و به علت فعالیت‌های انجام‌شده طی 12 سال گذشته بانک‌ها با این موضوع دست به گریبان هستند و عملاً اتفاق جدیدی برای سپرده‌گذاران و فعالان بازارها نبوده است و با توجه به حجم مطالب انتشاریافته در این رابطه بازار نسبت به مطالب مطرح‌شده در مناظره‌ها واکنش خاصی نشان نداد. در این دوره انتخابات ریاست‌جمهوری نیز مانند سایر انتخابات انجام‌گرفته در ایران طیف‌های سیاسی مختلف حاضر در انتخابات برنامه‌هایی را ارائه داده‌اند که فضای انتخاباتی را به نفع خود تغییر بدهند و معمولاً مطابق با آنچه از گذشته در حافظه تاریخی مردم ایران به جا مانده است بسیاری از مواردی که کاندیداهای انتخابات در دوران تبلیغات بیان می‌دارند برای جلب رای بوده و حتی بعضاً شعارهای غیرعقلانی که در جهت مصالح کشور نیست نیز در این دوران مطرح میشود. اگر بخواهیم عملکرد آینده هر یک از کاندیداها را از شعارهای انتخاباتی آنها تخمین بزنیم در حال حاضر ملت ایران در یک دوگانه انتخاب بین عقلانیت و تندروی قرار دارند که نتایج هر یک از این دو می‌تواند آینده متفاوتی را برای بازارها رقم بزند.
تجربه نشان داده است که بازارها به کاندیداهای با عقلانیت بالاتر و دارای برنامه برای جنبه‌های مختلف اقتصادی اقبال بیشتری نشان می‌دهند و تجربه رشد بازار سرمایه و کنترل بازار طلا و ارز در سال 92 پس از روی کار آمدن دولت یازدهم یکی از این نتایج بوده است. از سوی دیگر طرح‌های پوپولیستی مانند افزایش یارانه‌ها یا اجرای طرح‌های بدون پشتوانه مالی همواره موجب رشد تورم و به تبع آن رشد نرخ ارز و طلا و کاهش حجم سرمایه‌گذاری به ویژه سرمایه‌گذاری خارجی در اقتصاد ایران شده است. با توجه به این دو رویکرد در بازارهای مختلف تحولات چشمگیری در دوران پیش از انتخابات رخ داده است که برخی از آنها به شرح زیر است:
1- بازار سرمایه
بازار سرمایه سریع‌ترین واکنش‌ها را نسبت به انتخاب سیاستمداران و تصمیم‌گیری‌های آنها در میان بازارهای مالی و غیرمالی دارد. در دوران پیش از انتخابات با توجه به هیجانات انتخاباتی به وجود‌آمده در جامعه، بازار سرمایه از اسفندماه سال 95 رشد مناسبی را در این مدت کم‌تجربه کرده است. بخش عمده‌ای از این رشد به علت خوش‌بینی فعالان حقیقی و حقوقی بازار نسبت به انتخاب مجدد روحانی و ادامه سیاست‌های فعلی است. این طیف از فعالان بازار با توجه به شرایط فعلی انتخاب روحانی را به صلاح اقتصاد کشور دانسته و برنامه‌های روحانی برای از بین بردن مشکلات اقتصادی را در میان کاندیداهای انتخابات از سایرین کاربردی‌تر می‌دانند.
با وجود چنین هیجاناتی و ورود نقدینگی جدید از سوی فعالان بازار رشد بازار پیش از انتخابات شروع شد و به نظر می‌رسد با توجه به رشد قیمت‌ها و به قیمت رسیدن بسیاری از سهم‌های موجود در بازار با اتمام یافتن انتخابات شور و هیجان بازار سرمایه نیز فروکش خواهد کرد و حداقل تا اطلاع‌رسانی سیاست‌های اصلاح ساختار نظام بانکی و همچنین سیاست‌های اقتصادی دولت جدید، بازار سرمایه کم‌تب‌وتاب خواهد بود. از این‌رو بسیاری از فعالان بازار در این روزهای نزدیک به انتخابات تصمیم به فروش سهام خود گرفته‌اند تا سود شناسایی‌شده را در حال حاضر محافظت کنند و در فرصتی مناسب دوباره به بازار بازگردند.
2- بازار ارز
بازار ارز دومین بازاری است که با نتایج انتخابات و نتایج عملکرد سیاستمداران به سرعت خود را تطبیق می‌دهد. بسیاری از فعالان بازار ارز با توجه به مدل ارزش‌گذاری تورم انباشته در حال حاضر قیمت ذاتی هر دلار را 4100 تا 4300 تومان تخمین می‌زنند که در حال حاضر با کنترل‌های بانک مرکزی و برای جلوگیری از اثر تورمی افزایش نرخ ارز در قیمت 3700 تا 3800 به صورت متعادل معامله میشود. با توجه به ناموزون بودن سبد ارزی ایران در حال حاضر به نظر می‌رسد این کنترل نرخ ارز در بلندمدت معقول نباشد و بانک مرکزی در دوران بعد از انتخابات به طور کنترل‌شده‌ای نرخ ارز را افزایش خواهد داد تا به ارزش ذاتی نزدیک‌تر شود. از این‌رو فعالان بازار ارز منتظر انتشار سیاست‌های جدید ارزی بانک مرکزی و مشاهده آنها در بازار هستند. از سوی دیگر عدم پیروزی روحانی احتمال افزایش نرخ ارز را بالاتر خواهد برد چراکه با سیاست‌های عوامانه و غیر‌کارشناسی جناح دیگر و همچنین افزایش تنش‌های سیاسی در عرصه بین‌المللی افزایش نرخ ارز بیش از پیش خواهد بود. با توجه به اینکه نرخ ارز در دوران پیش از انتخابات به صورت کنترل‌شده نوسان می‌کند به نظر می‌رسد فعالان بازار ارز نیز گزینه عقلانیت و اعتدال را پیروز انتخابات تخمین می‌زنند.
3- بازار طلا
بازار طلا نیز تابع تحولات نرخ ارز در داخل و اونس جهانی است که در حال حاضر نزدیک به 95 هزار تومان حباب بر روی هر سکه طلای طرح جدید وجود دارد و قیمت آن در بازار با نوسانات اندک و باثبات است. به نظر می‌رسد بیشتر این حباب ناشی از انتظارات افزایش کنترل‌شده نرخ ارز در بازار در زمان پس از انتخابات باشد و بازار طلا به استقبال تحولات آتی نرخ ارز رفته است و برای توجیه‌پذیر بودن این قیمت‌ها در بازار سکه حداقل به 8 الی 10 درصد رشد در نرخ دلار نیاز است. با مشخص شدن نتیجه انتخابات و سیاست‌های دولت جدید به نظر می‌رسد این حباب کاهش یافته و قیمت سکه به ارزش ذاتی خود نزدیک‌تر شود.
4- بازار مسکن
این بازار با پشت سرگذاشتن سومین سال رکود و همچنین رشد قیمتی کمتر نسبت به میانگین تورم در سه سال گذشته، در سال جدید نیز همچنان کم‌فروغ است. بازار مسکن که همواره چشم به راه سیاست‌های تورم‌زای دولتمردان و همچنین تزریق ارز نفتی در قالب هزینه‌های جاری دولت، در اقتصاد است با توجه به انضباط پولی بیشتر دولت یازدهم نسبت به دولت قبل همچنان دست به گریبان کاهش حجم معاملات در بازار است. آنچه در این روزها در بازار ملک مشهود است عقب‌نشینی فروشندگان در بازار است که تصمیمات معاملاتی خود را به پس از انتخابات موکول کرده‌اند. با توجه به سیاست مورد انتظار تعدیل نرخ ارز در دوره دوم ریاست جمهوری به نظر می‌رسد فعالان بازار ملک مترصد اجرای این سیاست در بازار هستند. ولی در نگاه واقع‌گرایانه به نظر می‌رسد با توجه به ادامه سیاست‌های کنترل تورمی دولت روند اتفاق افتاده در سال‌های 92 تا 95 در بازار مسکن با آمدن ادامه فعالیت‌های دولت کمابیش ادامه داشته باشد.
جمع‌بندی
با بررسی‌های انجام‌شده آنچه مشخص است بازارها در حال حاضر عموماً در حالت انتظار قرار دارند و با توجه به ثبات در بازارها فعالان اقتصادی وزن ادامه فعالیت دولت فعلی را بیش از توفیق جناح رقیب در بازار می‌پندارند. این انتظار بیشتر ازآن‌رو است که با توجه به انتقادهای صورت‌گرفته از فعالیت دولت یازدهم به نظر می‌رسد در دور دوم ریاست‌جمهوری تحولاتی از جنس تغییر ساختار و تحول نظام پولی، بانکی و مالی در راه خواهد بود و این تحولات در بلندمدت می‌تواند قطار اقتصاد ایران را به ریل بازگرداند. اما با توجه به اینکه دولت هنوز اطلاع‌رسانی کاملی را در این رابطه ارائه نکرده است و تنها به بیان کلیات طرح‌ها بسنده شده است بازارها نیز در حالت انتظار به سر برده و به دنبال جهت‌یابی مسیر آینده اقتصاد ایران با توجه به فعالیت‌های آتی دولت خواهند بود.
