سرمایه‌های خاموش

مهاجران منبع مهمی از سرمایه انسانی برای کشور محسوب می‌شوند. ایجاد ارتباطات فرهنگی، بهره‌گیری از تجارب کاری، تحصیلی، پیوندهای خارجی و همچنین خلق فرصت‌های سرمایه‌گذاری و اشتغال از جمله دلایل بسیار، بر چرایی جذب مهاجران است. همچنین نظریات گوناگونی در عرصه جهانی برای توضیح تمایل مهاجران به حفظ ارتباط با میهن مطرح شده است. برخی از مهاجران به دنبال بهبود استانداردهای زندگی که در میهن پشت سر گذاشتند، به انجام رفتارهای نوع‌دوستانه می‌پردازند. سایرین مبتنی بر نفع شخصی در غالب رفتارهای سرمایه‌گذاری به تعامل با سرزمین مادری مبادرت می‌کنند. مساله‌ای که در اینجا حائز اهمیت است، ارزشمندی داوطلبانه بودن تعامل مهاجران با میهن است. اما باید توجه داشت که تعامل با مهاجران رابطه‌ای دوطرفه است که باید بر مبنای اعتماد و احترام متقابل شکل گرفته و ادامه یابد. امروزه دولت‌ها، در دو سوی زنجیره مهاجرت، به عنوان پرورش‌دهنده و محرک این تعامل می‌توانند ایفای نقش کنند. بنابراین مهاجران با وجود اینکه به عنوان منبع خارجی سرمایه هستند، برای دولت‌ها ایجاد مسوولیت می‌کنند. در این میان نقش دولت‌ها باید طوری تعریف شود که نبود مهاجران همگن و منفرد را تصدیق کرده و طیف متنوعی از افرادی را که جامعه مهاجران را تشکیل می‌دهند به رسمیت بشناسند. اولین و اصلی‌ترین سوالی که سیاستگذاران با آن مواجه هستند، این است که چه نوعی از سیاست‌ها و طرح‌های دولت قابلیت پرورش و ترویج این تعامل را دارد و قادر است مهاجران را برای فرستادن سرمایه‌های فیزیکی و انسانی آنها تشویق کند. در این راستا می‌توان به مجموعه‌ای از استراتژی‌های طراحی‌شده از سوی سایر کشورها اشاره کرد. به عنوان مثال، ترکیه برای تشویق ارسال وجوه، به مهاجران خود اجازه داد که با پرداخت ارز خارجی به خریدن خدمت سربازی اقدام کنند. دولت‌های مصر و هند، حساب‌های بانکی برای سپرده‌های خارجی طراحی کرده‌اند که بهره به دست‌آمده از آنها معاف از مالیات است. برخی کشورهای دیگر، برای تشویق مهاجران خود، روش‌های مستقیم‌تری را در پیش گرفتند. به عنوان نمونه، ارمنستان، کلمبیا، مکزیک، مولداوی، پرو و آفریقای جنوبی به منظور تسهیل ارتباط با مهاجران، سازمان‌های دولتی را تاسیس کرده‌اند و دولت‌های السالوادور و هند برای امور مهاجران خود که خارج از کشور هستند، وزارتخانه در نظر گرفته‌اند. بنابراین تمایل کشورهای مبدأ، به تشویق مهاجران خود، در روش‌های گوناگون آشکار است. آنها با ایجاد کنسولگری‌ها، اتحادیه‌های گوناگون و طراحی ابزارهای سرمایه‌گذاری، به منظور جذب جوامع بزرگ مهاجران خود، میزبان ملاقات‌ها و انعقاد قراردادها و تسهیل ارتباط برای ارتقای حس تعامل مهاجران با میهن هستند. در واقع این استراتژی‌ها به دنبال ایجاد، بازگرداندن یا ترویج احساسات عضویت در ملتی است که در عین حال که به آن گره خورده‌اند، از لحاظ جغرافیایی با آن قطع ارتباط کرده‌اند. باید توجه داشت، در عین حال که این طرح‌ها ممکن است مفید باشد، مستلزم سازماندهی و تعهد در اجراست. زیرا توجیه پیاده‌سازی کامل این موضوع یک وظیفه بسیار دشوار و نیازمند تلاش متحدانه و فراوان در تمام سطوح و در سراسر دولت است که باید به شکل یک چشم‌انداز بلندمدت برای ایجاد مشارکت و برآوردن خواسته‌های جامعه مهاجرانی که به نوعی قادر و مایل به تعامل با میهن هستند، در نظر گرفته شود.