سررشته کلاف

  صدف صمیمی: جهان امروز جهانِ میان‌رشته‌هاست. هر علمی در علم دیگر ریشه دارد و هر اتفاقی در گرو اتفاق دیگر است. سیاست و اقتصاد هم از این قاعده مستثنی نیستند. بازارهای اقتصادی در انتظار تصمیمات سیاسی می‌مانند و تصمیم‌سازی‌های سیاسی بر پایه منافع اقتصادی گرفته می‌شوند. سررشته کلاف بازار نفت ایران هم در تصمیمات سیاسی و آثار بین‌المللی آن است. ایران سال‌هاست با تحریم‌های حوزه انرژی روبه‌رو است. خروج دونالد ترامپ از برجام شرایط سختی را بر اقتصادِ نفتی ایران تحمیل کرد و ایران چاره‌ای جز استفاده از مسیرهای سخت (دور زدن تحریم‌ها) برای فروش نفتش نداشت. با شروع جنگ روسیه با اوکراین و در ادامه با تحریم بازار انرژی روسیه توسط اتحادیه اروپا برخی کارشناسان حوزه نفت از امکان بروز روزهای خوشی برای بازار نفتی ایران خبر دادند. این نوید بر اساس شواهد سیاست خارجی و امکانات فنی داده شده بود. از یک‌سو ایران در مذاکرات برجامی نقش مثبتی ایفا کرده بود و امکان رسیدن به توافق‌نامه بالا گرفته بود. از طرف دیگر هم پیش از تحریم‌های هسته‌ای، ایران یکی از صادرکنندگان نفت و گاز به اروپا بود؛ بنابراین زیرساخت‌های لازم برای انتقال آن وجود داشت. اما بازی در این زمین پیشنهادی چیده نشد و بازیگران دیگر همچون چین، روسیه و عربستان به روش خود بازی کردند. روسیه و چین به عنوان شرکای استراتژیک در نقش خریدار و فروشنده قرار گرفتند و بازاری که پیشتر به ایران تعلق داشت به روسیه واگذار شد. عربستان نیز که خود را از تحریم‌های نفتی دور نگه داشته است در کشاکش افزایش قیمت نفت تلاش کرده تا سهم بیشتری از این بازار را به خود اختصاص دهد. اما ایران در این میان همچنان با تحریم‌های حوزه نفت و گاز دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ نه‌تنها نتوانسته بازار اروپا را از آن خود کند، بلکه بازار غیررسمی خود یعنی چین را هم به روسیه واگذار کرده است. همچنین شایان ذکر است که مذاکرات هسته‌ای نیز هنوز به انجامی نرسیده است و این ناسرانجامی نشان می‌دهد حداقل تا ماه‌های آینده ایران شرایطی شبیه به امروز خواهد داشت. سررشته کلاف نفتی ایران به تصمیمات سیاستمداران گره خورده است. اگر ایران بتواند در روزهای باقی‌مانده نظر مساعد طرفین غربی را جلب کند، چرخ بازار نفتی به نفع ایران خواهد چرخید. اما اگر روند کنونی ادامه داشته باشد، قطعنامه‌های جدیدی علیه ایران وضع شود و مذاکرات هسته‌ای به بن‌بست برسد ایران بار دیگر فرصت‌سوزی کرده و مهلت استفاده از شرایط روز بازار نفت از کفش خواهد رفت.