چرا برنمی‌گردند؟

  حسین جلالی:«همه زمینه‌ها را برای بازگشت ایرانیان خارج از کشور فراهم می‌کنیم. سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور در ایران باید تسهیل شود. ایرانی‌ای که در خارج از کشور درآمدی را کسب کرده بهترین و امن‌ترین مکان برای او سرمایه‌گذاری در سرزمین آبا و اجدادی‌اش است. امنیت هم کاملاً برای این سرمایه‌گذاری وجود دارد.» این جملات ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری منتخب، در اولین نشست خبری‌اش است.همین خردادماهی که گذشت، وزیر اقتصاد از تلاش دولت برای تدوین لایحه «جذب سرمایه‌های ایرانیان خارج از کشور» گفت. بیشتر از شش سال پیش هم وزیر وقت صمت گفته بود: «از ایرانیان خارج از کشور دعوت می‌کنیم مستقیم یا با مشارکت واحدهای موجود در داخل کشور سرمایه‌گذاری کنند و همه کمک کنیم تا تولید و صادرات اولویت اول کشور باشد.» تلاش‌های احمدی‌نژاد برای دیدار و جذب ایرانیان مقیم خارج به صورت فردی هم هنوز در یادها زنده است. یکی از افرادی که با پیگیری‌های تیم احمدی‌نژاد به ایران برگشت خواننده مشهور ایرانی، حبیب بود. اما او برگشت و برخلاف وعده‌ها نتوانست کنسرت برگزار کند و ممنوع‌الخروج شد. این‌بار اما برخی امید دارند نزدیکی رئیسی به حاکمیت و نفوذ او در دستگاه قضایی ماجرا را متفاوت کند.آن طرف داستان هم تقاضایی وجود دارد. افراد سرشناسی، اغلب هنرمند، که از تمایلشان به بازگشت به وطن می‌گویند. اخیراً ویدئویی از شهرام شب‌پره خواننده سرشناس در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که او از مقامات ایران می‌خواهد ترتیبی اتخاذ کنند تا به کشور بازگردد. او حتی حاضر است برای برگشت به ایران خوانندگی را کنار بگذارد. دلتنگی وطن دیرزمانی است که بهروز وثوقی را هم آزار می‌دهد و او نیز به دنبال راهی برای برگشت است. حتی بوده‌اند افرادی که آرزویشان این بوده که در ایران دفن شوند اما حتی راه برای مردگان هم باز نشده است.البته پدیده مهاجرت در ایران اساساً با آنچه در چند دهه گذشته شاهد بودیم تفاوت پیدا کرده است. یعنی از یک پدیده عمدتاً سیاسی به پدیده‌ای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده است.در یکی، دو دهه گذشته بیشتر، ناراضیان سیاسی و منتقدان قدرت بودند که فضای کشور را مناسب ماندن نمی‌دانستند، در حال حاضر اما مهاجرت شکل تازه‌ای پیدا کرده است؛ از یک‌سو انگیزه‌ها و دلایل افراد برای مهاجرت فقط سیاسی نیست و می‌تواند دلایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هم داشته باشد و از سوی دیگر با خروج گسترده سرمایه همزمان شده است.یعنی اگر پیش از این، پدیده مهاجرت مربوط به طیف سیاسی یا فرهنگی جامعه بوده، امروز شاهد مهاجرت سرمایه‌داران و کارآفرینان نیز هستیم.در چنین شرایطی، برآوردهایی که از میزان سرمایه ایرانیان خارج از کشور می‌شود، بسیاری از سیاسیون را به این جمع‌بندی رسانده است که اگر بتواند حتی یک‌درصد از این سرمایه را به کشور بازگرداند، اقتصاد تکان خواهد خورد. اما واقعیت این است؛ همان دلایلی که باعث می‌شود مهاجرت از ایران تشدید شود، باعث می‌شود ایرانیان سرمایه‌دار به کشور بازنگردند.

آیا موانع رفع می‌شود یا ممکن است تمایل رئیس‌جمهور منتخب هم به سرنوشت دیگر روسای‌جمهوری دچار شود؟