تکیه بر باد

  فرزین زندی: آنچه «عباس میرزا» حدود دو قرن پیش به ناپلئون یادآور شد، همان دردی است که هنوز در ایران درمان نشده است: «شما در ... به‌کار بردن قوای عقلیه متبحرید و حال آنکه ما در جهل و شغب غوطه‌ور و به ندرت «آتیه» را در نظر می‌گیریم.» آنچه شاهزاده جوان قاجاری در نامه‌اش عطف کرده، «آتیه» است که مراد آن را شاید بتوان در ادبیات امروزین، در قالب «استراتژی» عرضه داشت که به معنای «هدایت جامع قدرت» است. لازمه اصلی هدایت، نگاه به «آینده» است که بر اساس آن بتوان به درستی «تصمیم» گرفت و با دقت هرچه‌تمام‌تر «اقدام» کرد. هنگامی که برخی مقامات کشور، ناخودآگاهانه در زمین حریف بازی می‌کنند و از بقای نظام سیاسی ایران برای یک سال دیگر، شادمانه ابراز خرسندی می‌کنند، یعنی نگاهی بدون ظرف زمانی به امر سیاسی ندارند، تلویحاً پذیرفته‌اند که اعتمادبه‌نفس کافی برای حکمرانی را ندارند، جایگاه خود را متزلزل می‌دانند و حکومت را پیوسته در معرض خطر می‌بینند. همین مساله موجب می‌شود که «لحظه اکنون» را جایگزین نگاه به «آینده» کنند و این یعنی مرگ «استراتژی». استراتژی، درست پیش از انجام هر عملی ابتدا و به‌طور دقیق گوشزد می‌کند که چه چیزی باید کنترل شود؟، ماهیت منازعه چیست؟، چه درجه‌ای از اقدام، لازم است؟، چه موقعی کنش باید آغاز شود؟، چه مدتی فشار متقابل یا نرمش باید عملی شود یا ادامه یابد؟، و از کدام روش یا نقشه کلی باید استفاده شود؟

طرح چنین پرسش‌هایی است که به مقامات سیاسی این امکان را می‌بخشد که بنیان‌های عمل سیاسی خود را بر چیزی استوار کنند که «کنش» را در پی داشته باشد و نه «واکنش». سیاست‌ورزیِ آمریکایی، به‌طور تاریخی و آنچه رئیس‌جمهور ایالات‌متحده در این مدت به‌کار گرفته سیاستی است که همواره تلاش کرده تا در همین راستا گام بردارد. از اعمال شدید تعرفه‌ها تا جنگ تجاری با چین، از اشتیاق برای مذاکره با کره شمالی تا خروج ناگهانی از برجام همگی موید این نکته است که ترامپ، بازیگری است که کارت اول را روی میز می‌گذارد و منتظر دست‌به‌کارت‌ شدن حریف می‌ماند. این شیوه کنش، حداقل در کوتاه‌مدت موجب شده است که میزان رضایت از عملکرد او در ماه جاری میلادی، بیشترین آمار را در کل دوره ریاست‌جمهوری ترامپ رقم بزند و رضایت 60درصدی و کم‌سابقه را به نامش ثبت کند. مهارت او در فرار از استیضاح و البته خالی بودن سپهر سیاسی ایالات‌متحده از نامزد قدرتمندی در جبهه دموکرات‌ها که بتواند حرفی نو و سابقه‌ای درخشان در این عرصه داشته باشد تا پنجه در پنجه ترامپ بیندازد نیز عامل دیگری است که ماندگاری ترامپ در کاخ سفید را تضمین می‌کند. عمیق‌تر شدن چالش‌ها و جدی ‌شدن اختلافات بین ایران و آمریکا پدیده‌ای تازه در عرصه سیاست بین‌الملل نیست و ایران نیز عملکرد روسای ‌جمهور آمریکا از هر دو حزب را به خوبی در پیش چشم دارد و آگاه است که آنها، منافع ملی را فارغ از مواضع احزاب سیاسی دنبال می‌کنند. پس همزمان با نگاه به آن سوی آتلانتیک بهتر است در کرانه‌های خلیج‌فارس به دنبال یافتن راه چاره بود.