مرمت اقتصاد
خروج از رکود در سایه تحریم‌ها چقدر امکان‌پذیر است؟
مجید حیدری: رکود و تورم، دو واژه نام‌آشنا برای اقتصاد کشور است. اصولاً جمع این دو واژه رکود اقتصادی را پدید می‌آورد، روندی که بسیاری از کشورها با استفاده از ابزارهای نوین راهکارهای جدیدی برای حل آن به کار می‌گیرند، اما اقتصاد کشور ما در مقطعی از زمان وارد رکود تورمی می‌شود و پس از آن به طور موقت خارج می‌شود. عبور از رکود تورمی نسخه‌ای دارد که می‌توان از تجربه دیگر کشورها ا‌لگوبرداری کرد، اما در سایه شدیدترین تحریم‌ها این موضوع دشوار می‌شود، اما ناممکن نیست. در حالی که هنوز آثار تحریم‌های پیشین از چهره اقتصاد کشور رخت نبسته بود، دونالد ترامپ به صورت یک‌جانبه برجام را کنار گذاشت تا بار دیگر سایه تحریم‌ها بر اقتصاد کشور سنگینی کند. بسته شدن گشایش‌های حاصل از برجام، اقتصاد ایران را بار دیگر در وضعیتی شبیه به سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ قرار داده است. در شرایط کنونی نیز رکود ناشی از تحریم اثر خود را از طریق کاهش سرمایه‌گذاری منعکس کرده و همچنین در کنار آن به دلیل اینکه واردات مواد اولیه و کالاهای سرمایه‌ای سخت و هزینه‌بر می‌شود، تولید با چالش روبه‌رو خواهد شد. علاوه بر این، با یک وقفه زمانی کوتاه، کاهش درآمدهای نفتی کشور ابتدا در قالب کاهش سرمایه‌گذاری و سپس در قالب کاهش تقاضا اثرگذار خواهد شد. در نتیجه تحریم‌ها، در بازه 12 تا 18 ماه آینده باعث تشدید رکود در اقتصاد خواهد شد.
در چنین شرایطی این سوال مطرح می‌شود که سیاست مناسب برای مهار قدرت تخریب تحریم‌ها چیست؟ نگاه به تجربه دوره پیشین تحریم‌ها نشان می‌دهد که اتخاذ رویکرد کج‌دار و مریز، نداشتن تصویر درست از میزان امتداد آثار تحریم و نبود بسته سیاست هماهنگ و همه‌جانبه در حوزه پولی، مالی و تجاری باعث شد تا واکنش سیاستگذار در برخی از موارد خود به عاملی برای تشدید آثار تحریم‌ها تبدیل شود. بنابراین سیاستگذار باید با شناخت خطوط قرمز در دوره کنونی، بسته سیاستی خود را از اشتباهات گذشته تصفیه کند تا استراتژی مبارزه با تحریم به صحنه رفت و آمد تصمیمات متناقض تبدیل نشود. علاوه بر این با بررسی مختصات بخش‌های اقتصادی در دوره پیشین تحریم‌ها، فرصت‌های بالقوه تعدیل تکانه تحریم در اقتصاد ایران را شناسایی کنند. فرصت‌هایی که بهره‌برداری از آنها نیازمند کنار گذاشتن تردیدها در اجرای سیاست‌هایی است که کارشناسان سال‌هاست بر آن اصرار دارند. بررسی پژوهشگران نشان می‌دهد که در دوره پیشین تحریم‌ها، فرضیه سیاستگذاران مبنی بر کوتاه‌مدت بودن آثار تحریم و خطای تشخیص در وضعیت رکود تورمی اقتصاد، باعث شد تا از یک‌سو استراتژی بلندمدتی برای دفع شوک‌های تحریم ایجاد نشود و از سوی دیگر برخی از سیاست‌های اعمال‌شده خود به عاملی برای تشدید آثار تحریم تبدیل شود. حال سوال مشخص این است که آیا می‌توان از تجربه سال‌های گذشته برای برنامه‌ریزی خروج از رکود در سال‌های آینده بهره برد؟ نسخه عبور از رکود در سال‌های آینده بستگی به تصمیمات سخت سیاستگذار در اصلاحات اقتصادی دارد.
