پیش‌پرده تورم

   مجید حیدری: نرخ تورم تولیدکننده یکی از شاخص‌های اصلی قیمت است که گزارش آن توسط مراکز اصلی آماردهی منتشر می‌شود. شاخص بهای تولیدکننده، روایت قیمتی کالاها و خدمات در مبدأ یا درب کارخانه است، که این قیمت‌ها با یک وقفه زمانی به بازار مصرف‌کننده خواهد رسید. در ادبیات اقتصادی از این شاخص به عنوان یک شاخص پیش‌نگر (Leading Indicator) یاد می‌شود؛ به این معنی که با بررسی این شاخص می‌توان از سطح تغییر قیمت‌ها در بازار کالا و خدمات مصرفی یا تورم اطلاع کسب کرد. به بیان دیگر، هر افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولیدکننده با یک وقفه زمانی در شاخص بهای مصرف‌کننده نیز مشاهده می‌شود. از این‌رو از تغییرات شاخص بهای تولیدکننده به عنوان پیشگویی برای تورم یاد می‌کنند. آخرین آمارهای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نرخ تورم تولیدکننده در سال 97 به رقم 5 /47 درصد رسیده است. تورم نقطه‌به‌نقطه فصلی تمام فصول سال ۹۷ نیز مثبت بود و بیشترین تورم نقطه‌به‌نقطه سال ۹۷ مربوط به فصل زمستان با ۳3 /66 درصد ثبت شد. این تورم فصلی، از ابتدای دهه 90 بیشترین مقدار بوده است.

 یکی از بیشترین افزایش‌ها، در زیرگروه‌ها در بخش صنعت رقم خورده که در سال 1397 نسبت به سال قبل افزایش 64درصدی را ثبت کرده است. این در حالی است که این افزایش در سال 96 معادل 5 /15 درصد بوده است. در بخش خدمات نیز نرخ تورم در سال 1397 معادل با 2 /22 درصد گزارش شده است. این موضوع نشان می‌دهد که نرخ تورم بخش صنعت نسبت به بخش خدمات رقم بیشتری بوده است. اما آیا افزایش قیمت تولید عیناً به قیمت مصرف‌کننده منتقل خواهد شد؟ در تحقیقی که مهدی برکچیان، کارشناس اقتصادی، به همراه همکارانش با عنوان «تورم شاخص قیمت تولیدکننده چه اطلاعاتی در مورد تورم آتی شاخص قیمت مصرف‌کننده به دست می‌دهد؟» انجام داده، نشان داده شده که حدود ۴۰ درصد از اقلام موجود میان دو شاخص قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده کاملاً یکسان است. در نتیجه همبستگی همزمان بین این دو شاخص احتمال بیشتری نسبت به همبستگی با تاخیر پیدا می‌کند. در واقع بخشی از تورم تولیدکننده در همان ماه خنثی شده و در سمت مصرف‌کننده انعکاس پیدا کرده است. اما اگر اقلام مشترک را از بررسی حذف کنیم در آن صورت احتمال تاثیر با تاخیر شاخص تولیدکننده بر شاخص مصرف‌کننده بالا می‌رود. در حقیقت برای اینکه بتوانیم به ارزیابی دقیق‌تری در مورد احتمال افزایش تورم مصرف‌کننده تحت‌ تاثیر تورم تولیدکننده برسیم، باید جزئیات تورم تولیدکننده را بررسی کنیم. به این شکل که اگر افزایش شاخص تولیدکننده به دلیل افزایش قیمت کالاهای غیرمشترک رقم خورده باشد، در آن صورت احتمال افزایش نرخ تورم مصرف‌کننده در ماه‌های آتی نیز قابل‌توجه خواهد بود. علاوه بر این بین قیمت مدنظر تولیدکننده با آنچه به دست مصرف‌کننده می‌رسد، حائلی به نام قیمت‌گذاری دستوری نیز وجود دارد. در نتیجه این عامل نیز مانعی است که روند طبیعی انتقال قیمت از تولید به مصرف را دچار اختلال می‌کند. به بیان دیگر، اگرچه هزینه‌های تولید در کارخانه افزایش یابد، اما این افزایش قیمت باید در بازار مصرف کنترل شده باشد.