تصمیمات زیگزاگی

  ندا گنجی: فراز و نشیب مسیر اصلاحات اقتصادی را در ایران، پایانی نیست؛ گاه با چاله مواجه می‌شود و اغلب با مانع. مدیران هم البته ناامید نمی‌شوند و عیار محبوبیت خویش را با سیاست‌های توزیعی و رفاهی بالا می‌برند. یعنی اگر سیاستگذار نتواند در اعمال اصلاحات اقتصادی پیشرفتی حاصل کند، مردم را با تصمیمات پوپولیستی خشنود می‌کند.

 این رفتار زیگزاگی میان اصلاحات اقتصادی و پوپولیسم در همه دولت‌ها و ادوار مجلس، شایع بوده است؛ اگرچه ممکن است در دولت یا دوره‌ای از مجلس گرایش به پوپولیسم بیشتر بوده و در دوره‌هایی سیاستگذاران پرچم اصلاحات اقتصادی را در دست داشته‌اند، اما در نهایت گویی زور پوپولیست‌ها بر مصلحان اقتصادی غالب شده است. این رویارویی یا به عبارت بهتر، سرگردانی میان اصلاحات اقتصادی و گرایشات عوام‌فریب، حول لایحه بودجه‌ای که دولت در آذرماه به مجلس ارائه کرد، به وضوح قابل مشاهده است.

دولت پس از چند سال تثبیت قیمت بنزین که به مصرف بی‌رویه، قاچاق و افزایش آلودگی هوا منتهی شده است، همزمان با تدوین لایحه بودجه سال آینده، درصدد اصلاح نرخ این حامل انرژی برآمد. محمدباقر نوبخت، به عنوان سخنگوی دولت و رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز درباره این تصمیم دولت چنین توضیح داد: «در بودجه سال 96، دولت اجازه دارد تا سقف 48 هزار میلیارد تومان نسبت به اصلاح قیمت حامل‌های انرژی اقدام و درآمدی کسب کند، در حال حاضر بر اساس قیمت‌های موجود چیزی حدود 32 هزار میلیارد تومان کسب کرده‌ایم. با قیمت کنونی بنزین نمی‌توان به سقف برسیم، بنابراین قیمت بنزین حتی می‌تواند به عددی بالاتر از عدد مطرح‌شده افزایش پیدا کند.» این لایحه، سروصدای بسیاری را در رسانه‌های عمدتاً مخالف دولت و شبکه‌های اجتماعی به پا کرد و البته دستمایه شکل‌گیری اعتراضات خیابانی شد. بدین ترتیب بروز این ناآرامی‌ها بار دیگر اصلاح قیمت بنزین را در محاق فرو برد و کمیسیون‌های اقتصادی مجلس، مخالفت خود را با افزایش حامل‌های انرژی اعلام کردند. یعنی هنوز این ناآرامی‌ها به طور کامل فروکش نکرده بود که محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد که مجلس شورای اسلامی برای جلوگیری از تزریق شوک اقتصادی به احتمال زیاد، قیمت حامل‌های انرژی را برای سال ۹۷ در سطح قیمت امسال تثبیت خواهد کرد. به‌رغم مخالفت‌خوانی‌های مجلسیان در برابر برخی اصلاحات پیش‌بینی‌شده در لایحه، هنوز هیچ مقام دولتی از تحقق این اصلاحات، دفاع نکرده است. چه‌بسا با اصلاح قیمت بنزین و کاهش مصرف آن، از چهار هزار و 810 مرگ‌ومیر منتسب به آلودگی هوا در پایتخت کاسته شود. حال در شرایطی که ممکن است خواسته مخالفان مبنی بر افزایش قیمت حامل‌های انرژی به کرسی بنشیند و احتمالاً بخشی از درآمدهای پیش‌بینی‌شده دولت تحقق پیدا نکند، خبر می‌رسد، رئیس‌جمهوری با افزایش سقف پرداخت وام ازدواج به جوانان از ۱۰ میلیون به ۱۵ میلیون تومان موافقت کرده است. به راستی چرا سیاستگذاران میان اصلاحات اقتصادی و پوپولیسم سرگردان مانده‌اند؟