اسرار دریاچه
چرا دریاچه ارومیه احیا نشد؟
جواد حیدریان: احیای دریاچه ارومیه تنها پروژه محیط زیستی ایران است که مصوبه هیات دولت دارد و در طول کمتر از یک دهه، ۱۵ هزار میلیارد تومان هزینه احیای آن شده است. با این حال دریاچه احیا نشده و بیم طوفان‌های گرد‌و‌غبار نمکی زندگی ۱۵ میلیون شهروند ایرانی را تهدید می‌کند. طراحی پروژه‌های پرهزینه از جمله انتقال بین‌حوضه‌ای تا لایروبی کانال‌ها و محدود کردن کشت کشاورزی و البته تغییر الگوی کشت هیچ‌کدام کارگر نبود و امروز بنا به گفته مقامات استان‌های حاشیه دریاچه ارومیه حدود 95 درصد دریاچه خشک شده است. مدیرکل بحران آذربایجان غربی با بیان اینکه فقط پنج درصد از دریاچه ارومیه زنده باقی‌مانده گفته است: «در بیش از دو دهه گذشته، هر سال به‌طور متوسط ۴۰ سانتی‌متر از ارتفاع دریاچه ارومیه کاسته شده و اکنون ۹۵ درصد از آب این دریاچه خشک شده است.» امیرعباس جعفری بر این باور است که خشکسالی، تبخیر آب، توسعه بی‌رویه کشاورزی و استفاده نادرست از آب دریاچه برای کشت محصولات زراعی پرآب‌بر از مهم‌ترین عوامل خشک شدن دریاچه ارومیه است. از سوی دیگر محمودزاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس هم با انتقاد از عملکرد ضعیف دولت‌ها در احیای دریاچه ارومیه گفت: «در این سال‌ها اگر بارندگی خوب بوده تراز دریاچه بالا رفته و اگر بارندگی نداشتیم، تراز پایین آمده، درواقع بهبودهای نسبی و ادواری وضع دریاچه تحت تاثیر افزایش بارندگی‌ها بوده و به مدیریت دولتی‌ها، ربطی نداشته است.»
یکی از نگرانی‌های جدی مقامات سیاسی در ماجرای خشک شدن دریاچه ارومیه این است که علاوه بر تبعات اقتصادی آن از جمله نابودی کشاورزی و به خطر افتادن امنیت غذایی و اشتغال صدها هزار شهروند، ابعاد اجتماعی این فاجعه نیز غیرقابل چشم‌پوشی است. برخاستن طوفان‌های نمک می‌تواند زیست حدود 15 میلیون شهروند را دچار مخاطره کند. بسیاری از متخصصان بر این باورند که اگر طوفان‌های نمک بلند شود علاوه بر شورزار کردن زمین‌های حاصلخیز این ناحیه از ایران، می‌تواند شهرهای پیرامون و در معرض برخورد این توده‌های نمک را تا زنجان با بحران مواجه کند و آن‌طور که متخصصان می‌گویند باید جمعیت این شهرها تخلیه شوند. در این پرونده علاوه بر بررسی دلایل خشکی دریاچه ارومیه به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم که چرا به‌رغم توجه دولت‌ها و تصویب مصوبه احیا و حتی صرف چندین هزار میلیارد هزینه در این منطقه باز دریاچه ارومیه احیا نشده است؟ تبعات خشکی بزرگ‌ترین دریاچه آب شور خاورمیانه چه خواهد بود؟ نقش دولت، جامعه محلی و کشاورزی سنتی در خشکی دریاچه ارومیه چقدر است؟
