گلوله جادویی آب

جواد حیدریان: اظهارات جنجالی رئیس سازمان حفاظت  محیط‌زیست ایران تمامی ندارد. او از جدی بودن بحران آب در ایران به تکرار سخن گفته است. هفته پیش اما عیسی کلانتری، درباره تمام شدن آب مملکت در 50 سال آینده هشدار داد. او گفت که آب از حد نیاز ما کمتر است و اگرچه میانگین بارش در کشور کاهش پیدا کرده و با تغییرات اقلیم مواجه هستیم اما متاسفانه در مقابل مصرف آب روزبه‌روز بیشتر می‌شود. آب مانند نفت نیست که با توجه به نیاز مصرف شود و به اندازه نیاز و فروش بازار برداشت شود.

عیسی کلانتری که پیشتر وزیر کشاورزی دولت‌های هاشمی‌رفسنجانی و محمد خاتمی بوده، نقش بسیار مهمی در سیاست‌های آبی کشور در دهه‌های 60 و 70 داشته است. سیاست‌هایی که در برخی پروژه‌ها مانند توسعه نیشکر، شبیه چاقوی زهرآلود در پهلوی خوزستان عمل کرد. البته همه بحران امروز آب مربوط به سیاست‌های بخش کشاورزی نیست؛ اگرچه بیشترین هدررفت منابع ارزشمند آب در ایران به بخش کشاورزی محدود شده است اما سیاست‌های انباشت آب در پشت سدها و طمع احداث سدهای آبی بدون رعایت الزامات توسعه پایدار، به این روند تخریب سرزمین دامن زده است. با این حال کلانتری بیش از دیگر مقامات محیط‌زیستی و منابع طبیعی ایران حالا از آب سخن می‌گوید و به همان میزان و شاید کمی بیشتر از سوی فعالان محیط زیست و متخصصان این حوزه، مورد نقد جدی بابت سیاست‌هایش در دوره تصدی وزارت ‌کشاورزی‌اش واقع شده است.

راستی‌آزمایی اینکه اظهارات کلانتری در بحث آب، چقدر پایه علمی دارد کار سختی نیست. بررسی آمارهای یک‌ساله سازمان هواشناسی درباره بارش‌های سال زراعی جاری و افزایش یک درجه‌ای دما در سراسر کشور، موید روند رو به وخامت آب در ایران است. از ابتدای مهر 96 تا ابتدای مرداد 97 بارش 9 /164 میلی‌متری در سراسر کشور اتفاق افتاده است که این میزان بارندگی، نسبت به بارش بلندمدت کشور حدود 27 درصد کاهش داشته است. همچنین این میزان بارش حدود 22 درصد نسبت به دوره مشابه سال گذشته نیز کاهش نشان می‌دهد.

 اما اینکه آیا رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که خود یکی از مجریان سیاست‌های آبی غلط در دهه‌های گذشته بوده، تنها مردم و رسانه‌ها را هدف گرفته، نیازمند بررسی بیشتر است. به نظر می‌رسد اصرار کلانتری بر برجسته‌سازی مساله آب -که واقعیت غیرقابل کتمانی است- بیش از مردم، سیاستگذاران کشور را هدف گرفته است. کسانی که از آب ناچیز باقی‌مانده، انتظار معجزه در توسعه و سازمان اشتغال کشور دارند یا شاید فراتر از آن، نقشی دیپلماتیک برای آب در ایجاد تعادل سیاسی بین‌سرزمینی در نظر گرفته‌اند! گویی کلانتری در تلاش است گلوله جادویی ورشکستگی آبی را به صفحه نظام حکمرانی کشور پرتاب کند و با این تلاش، تاثیرگذاران در شکل‌گیری، تصویب و در نهایت اجرای قوانین مبتنی بر توان آبی کشور را نسبت به تصمیمات احتمالی خود برحذر دارد، چه اینکه یکی از نزدیکان او پیشتر در گفت‌وگویی خصوصی، از عذاب وجدان کلانتری نسبت به آنچه در گذشته درباره آب رخ داده، پرده برداشته است.