پیشه‌های سست‌نهاد

ندا گنجی: فیلتر شبکه‌های پیام‌رسان، کرکره بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی را پایین کشید. ترکش اعتراضات دی‌ماه، دامن چند هزار شغلی را هم که بود و نبودشان به حیات تلگرام و اینستاگرام گره خورده بود گرفت؛ البته این اعتراضات نه‌تنها کسب‌وکارهای مبتنی بر ICT که امنیت روانی کنشگران اقتصادی و سرمایه‌گذاران در حوزه‌های مختلف را نیز مخدوش کرد.

اما در شرایطی که مقامات دولتی در دولت دوازدهم از تریبون‌های مختلف، اعلام می‌کنند که روی اشتغال‌زایی از طریق کسب‌وکارهای نوپا و معطوف به فناوری اطلاعات، حساب ویژه‌ای بازکرده‌اند، سستی و بی‌ثباتی بستر این کسب‌وکارها چه پیامدهایی به دنبال خواهد داشت؟ محدودیت‌های اخیر برای کاربران، ممکن است این استنباط را ایجاد کند که اینترنت بستر مناسبی برای فعالیت اقتصادی نیست. اگرچه، از مواضع مقامات دولتی چنین برمی‌آید که آنها موافق تداوم این محدودیت‌ها نیستند و به نظر می‌رسد آنها به این مساله واقف‌اند که ادامه این روند، ممکن است اقدامات و دستاوردهای دولت در زمینه اشتغال‌زایی در فضای مجازی را پنبه کند. اما محدودیت در دسترسی به شبکه‌هایی نظیر تلگرام و اینستاگرام تا آنجا پیش رفت که روزنامه دنیای اقتصاد به نقل از رئیس مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد 9 هزار کسب‌وکار اینترنتی به واسطه محدودیت‌های اخیر احتمالاً به ورطه تعطیلی افتاده‌اند. سیدمرتضی موسویان اعلام کرده است: «در آمار رسمی این سازمان ۱۹ هزار کانال شامددار به ثبت رسیده که از این تعداد 9 هزار کانال مرتبط با فروش کالا یا خدمات بوده‌اند.» بر این اساس می‌توان چنین نتیجه گرفت که این 9 هزار کسب‌وکار ناگزیر به توقف فعالیت‌هایشان شده‌اند. محمدجواد آذری‌جهرمی حدود دو هفته پیش در پیامی توئیتری از صاحبان این کسب‌وکارها عذرخواهی کرد. او در توئیت خود نوشت: «یکی از جهت‌گیری‌های دولت برای حل معضل بیکاری، توسعه کسب‌وکارهای نوپا و تقویت فضای مجازی بوده و خواهد بود. وظیفه دارم از صدها هزار هموطن عزیزی که به دلیل شرایط اخیر متضرر شده‌اند عذرخواهی کنم.» اما ظاهراً این محدودیت‌ها به کام برخی سیاسیون طیف سنتی خوش آمده و آنها در برابر عادی‌سازی فعالیت این شبکه‌ها مقاومت نشان می‌دهند. همان کسانی که رئیس‌جمهوری طی سخنانی در محل وزارت اقتصاد آنان را مورد خطاب قرار می‌دهد: «...البته ممکن است شبکه‌ای را به دلیل شرایط امنیتی کشور برای دو یا پنج روز مسدود کنیم. حالا می‌خواهید سوءاستفاده کنید و بگویید با این محدودیت‌ها شب خوب خوابیدیم؟ و این شبکه‌ها برای ابد مسدود باشد؟ تو راحت خوابیدی 40 میلیون نفر گرفتار بودند و 100 هزار نفر شغلشان را از دست داده‌اند.»1 او در ادامه می‌گوید: «به محض آنکه از یکی از این شبکه‌ها رفع محدودیت کردیم، کسانی اعتراض کردند. آنها نمی‌گویند که چند نفر از این طریق اجناس خود را به فروش می‌رسانند. حتی طلبه‌ای در گوشه حجره‌ای در مدرسه فیضیه نیز کتابی را که نمی‌خواهد از طریق این شبکه‌ها در معرض فروش قرار می‌دهد. یا فردی که قصد استفاده از تاکسی را دارد، ترجیح می‌دهد، از این فضا بهره بگیرد.»2