در ستایش ارزیابی
چرا ارزیابی محیط زیستی برای توسعه مهم است؟
جواد حیدریان: محیط زیست ایران به دلیل بارگذاری ساخت اقتصادی کشور بر مصرف منابع حیاتی از جمله آب و منابع طبیعی به شدت تخریب شده است. دولت‌ها به واسطه شعارهای بدون پشتوانه و تعهدات غیرمسوولانه که در برابر طرفداران و رای‌دهندگان احساس می‌کنند، به ناپایدارترین شکل ممکن دست به تخریب می‌زنند تا از دل این ویرانی، اندکی اشتغال و رشد اقتصادی بیرون بکشند. آنچه باقی می‌ماند انبوهی از طرح‌ها و پروژه‌هایی است که از منظر ارزیابی محیط زیستی پروژه‌های غیراستاندارد تلقی می‌شوند که یا باید متوقف می‌شدند یا با ترفندهایی خلأهای آنها برطرف می‌شد تا بافت طبیعت ایران بیش از این آسیب نبیند. اما تقریباً در همه ادوار شاهد اجرای طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ عمرانی و زیرساختی از جمله سدسازی، راه‌سازی، تونل‌سازی، پروژه‌های انتقال آب، بهره‌برداری از معادن، مسکن‌سازی و... هستیم که غالباً نتوانسته‌اند از استاندارد کارشناسی ارزیابی زیست‌محیطی بگذرند اما با لابی‌های سیاسی و بهره‌گیری از رانت اقتصادی و بده‌بستان‌های غیرقانونی اجرایی شده و دیگر کار از کار گذشته است.
حالا بعد از دهه‌ها اجرای طرح‌های خسارت‌بار که محیط‌زیست را پایه و اساس توسعه قرار نداده‌اند، سازمان محیط زیست در نامه‌ای صراحتاً از تلاش دولت برای اجرا و بودجه‌ریزی 411 طرح فاقد ارزیابی محیط‌زیستی خبر داده است. اقدامی شایسته از سوی سازمانی که یگانه نهاد حفاظت از مناطق حفاظت‌شده ایران است. آنچه البته مساله را نگران‌کننده‌تر می‌کند این است که این 411 طرح قرار است مهم‌ترین مناطق حفاظت‌شده ایران را هدف بگیرند. حال آنکه طرح‌های بسیار زیاد دیگری هستند که فاقد کمترین توجه اجتماعی، انسانی و اخلاقی به میراث طبیعی و حتی میراث باستانی ایران‌اند. بعد از انتشار نامه سازمان محیط زیست 28 اقتصاددان و استاد دانشگاه در نامه‌ای خطاب به رئیس مجلس خواهان توقف این پروژه‌ها شدند. اتفاق بسیار ارزشمندی که نشان می‌دهد بخش علمی و تخصصی کشور به مسائل مرتبط با توسعه از یک‌سو و طبیعت و محیط زیست از سوی دیگر حساس است و یکی از مهم‌ترین بحران‌های ایران امروز را به درستی درک کرده‌اند و با این درخواست میزان حساسیت خود را نشان داده‌اند. جمعی از اقتصاددانان صاحب‌نظر، در اعتراض به تعیین ردیف بودجه برای 411 طرح فاقد مجوز محیط زیستی در بودجه 1401، با صدور بیانیه‌ای خطاب به دستگاه قضایی، کمیسیون تلفیق و کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی از آنها خواستند تا پروژه‌های فاقد مجوز محیط زیستی و سایر مجوزهای قانونی را از ردیف بودجه حذف و تخلفات صورت‌گرفته را بررسی کرده و گزارش کامل آن را به مردم و قوه قضائیه ارائه دهند. در این پرونده به اهمیت این نگرش اقتصاددانان می‌پردازیم و به این پرسش پاسخ می‌دهیم که چرا ارزیابی محیط‌زیستی در پروژه‌های عمرانی و زیرساختی کشور لحاظ نمی‌شود؟
