عطش خاورمیانه

  نیلوفر حامدی: ماجرای امروز و دیروز نیست. صدها سال می‌شود که کمبود آب در منطقه MENA (مِنا) چالشی بزرگ عنوان شده است. منطقه‌ای که از کشور مراکش در شمال غربی قاره آفریقا آغاز می‌شود و تا ایران شرقی‌ترین کشور منطقه خاورمیانه امتداد دارد. طبق آخرین اطلاعات موجود فائو 2014، 13 کشور این منطقه تحت تاثیر «کمبود مطلق آب» قرار دارند. طبق تعریف این سازمان، کشورهایی از کمبود مطلق آب رنج می‌برند که عرضه سالانه منابع آب طبیعی در آن کشورها کمتر از 500 مترمکعب برای هر فرد برای برآورده ساختن نیازهای خانگی، کشاورزی و صنعتی باشد. دست روی دست گذاشتن و تماشای وضعیت فعلی، جنگ، ناامنی، مهاجرت و پناهندگی‌های دسته‌جمعی و از دست دادن روزانه منابع انسانی این کشورها را به همراه خواهد داشت. البته راه‌های زیادی هم پیش‌روی این منطقه وجود دارد اما اجرایش، نیازمند عزم همگانی است. یکی از این روش‌ها که این روزها در اروپا هم به شکل جدی در دستور کار قرار گرفته، آب شیرین کردن است. یک راه‌حل محبوب برای تکمیل منابع آب ناکافی، جداسازی نمک از آب دریاست که به شیرین‌سازی آب دریا معروف است. طبق محاسبات بانک جهانی، منطقه منا تقریباً نیمی از ظرفیت آب‌شیرین‌کن‌های جهان را داراست و این بزرگ‌ترین بازار آب‌شیرین‌کن‌ها در جهان است. نمک‌زدایی آب دریا در 150 کشور جهان انجام می‌شود و انجمن بین‌المللی آب‌شیرین‌کن (IDA)  برآورد می‌کند که بیش از 300 میلیون نفر در سراسر جهان به آب‌شیرین‌کن‌ها وابسته‌اند تا نیازهای روزانه آنها را برآورده سازد.برای رسیدن به چنین عزمی، برخی از متخصصان حرف از «دیپلماسی آب» می‌زنند. به گفته این متخصصان، مهم‌ترین عامل در برقراری دیپلماسی آب اعتمادسازی است و استفاده از ظرفیت بازیگران اصلی این دیپلماسی و ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت آنها. جوامع محلی و کشورهای عضو این منطقه هم باید سازوکار این اعتماد را فراهم کنند. این موضوع آنچنان اهمیت داشته که به تازگی کنفرانس‌های سالانه‌ای هم به منظور بررسی، تحلیل و آسیب‌شناسی کشورهای منا صورت می‌گیرد. کمااینکه در کنفرانس اخیر دیپلماسی آب تاکید شد منطقه منا باید جدی‌تر در دیپلماسی آب شرکت کنند چراکه بحران آب در این منطقه جدی است و می‌تواند عواقب ناگواری داشته باشد.معضل پیش‌روی کشورهای عضو منطقه منا، چیزی نیست که جهان تجربه‌ای درباره‌اش نداشته باشد. کشورهای اروپایی هم پیشتر دریافته‌اند که در صورت ادامه روند مصرف‌گرایی کنونی و داشتن رویکرد اقتصادی صرف در بهره‌برداری از منابع کشورها، خیلی زود نه‌تنها پولی عایدشان نخواهد شد که زندگی روزانه آنها هم دچار تنش می‌شود. در نتیجه سراغ راه چاره رفته‌اند. اینکه چگونه روش‌های بهره‌برداری بر اساس محیط‌زیست پایدار را اصول کار خود کنند، یکی از روش‌های نجات‌بخش بوده است. روش‌های متعدد دیگری نیز وجود دارد که می‌توان بر اساس آنها زیست‌بوم تخریب‌شده را بازتولید کرد و اجازه داد تا دوباره خون در رگ‌های منابع آب و خاک کشورهای درگیر جریان یابد. اگر این اتفاق نیفتد، زمانی نخواهد گذشت که باید برای روزهای تلخ و ترسناکی آماده شد. روزهایی که دیگر اثری از آب به عنوان مایه حیات نیست.