شاخص بیگ‌مک
اطلاع از دلار و واحدهای پولی دیگر
وقتی نشریه اکونومیست در 35 سال قبل شاخص بیگ‌مک (Big Mac) را معرفی کرد بهای این ساندویچ همبرگر در آمریکا فقط 60 /1 دلار بود. اکنون و بر طبق میانگین قیمت‌ها در چهار شهر، بهای آن به 65 /5 دلار رسیده است که از نرخ تورم در طی همین دوره فراتر می‌رود. زادگاه بیگ‌مک یکی از مکان‌هایی است که قیمت همبرگر در آن بالاست. این امر با مقایسه قیمت‌ها در 70 کشور جهان مشخص می‌شود (به نمودار مراجعه کنید). به عنوان مثال در ویتنام قیمت همبرگر 69 هزار دونگ (واحد پول ویتنام) است که به نظر بسیار زیاد می‌رسد. اما در ویتنام شما می‌توانید به ازای هر دلار مقدار زیادی دونگ بگیرید. در بازار ارز هر سه دلار آمریکا 69 هزار دونگ می‌ارزد بنابراین قیمت هر بیگ‌مک در ویتنام 47 درصد ارزان‌تر از آمریکاست.این اطلاعات مفید هستند اما هدف از تهیه شاخص بیگ‌مک راهنمای خرید برگر برای مشتریان نیست بلکه مقایسه واحدهای پولی است. در اصل، ارزش هر پول باید بیانگر توان خرید آن باشد. این همان فلسفه «برابری قدرت خرید» است که گوستاو کاسل اقتصاددان سوئدی در سال 1918 معرفی کرد. از آنجا که 69 هزار دونگ ویتنام و 65 /5 دلار آمریکا قدرت یکسانی برای خرید یک برگر دارند ارزش آنها برابر می‌شود. این واقعیت که شما می‌توانید با دونگ برگری بخرید که ارزش آن 47 درصد از برگر دلاری پایین‌تر است بدان معناست که دونگ ارزش کمتری از دلار دارد.
خزانه‌داری آمریکا به این واقعیت‌ها توجه دارد. خزانه‌داری هر سال دوبار به کنگره گزارش می‌دهد و در آن اسامی کشورهایی را می‌آورد که به‌طور مصنوعی ارزش پولشان را پایین نگه می‌دارند تا صادرات خود را تقویت کنند و یک مزیت رقابتی به‌دست آورند. خزانه‌داری در ماه آوریل تایید کرد که ویتنام به همراه سوئیس و تایوان یکی از سه کشوری است که به اقدامات غیرمنصفانه ارزی مبادرت می‌ورزد. این امر سه نشانه دارد: مازاد تجاری ویتنام با آمریکا چشمگیر است، ویتنام مازاد تجاری زیادی با جهان دارد و بانک مرکزی این کشور مقادیر زیادی دلار و ارزهای دیگر خریداری می‌کند. خزانه‌داری آمریکا در این ماه با تحکم از ویتنام خواست روش خود را اصلاح کند. آمریکا برای این کار از فرآیندی به نام «مشارکت تقویت‌شده» بهره می‌برد. دو طرف در 19 جولای به توافق رسیدند. بانک مرکزی ویتنام پذیرفت از کاهش ارزش پول با اهداف رقابتی دست بردارد. همچنین اعلام کرد به تدریج نرخ آن را شناور و مداخلات خود در بازار ارز را شفاف‌سازی می‌کند. اگر این اقدامات صورت گیرد آمریکا از اعمال هرگونه تعرفه بر مشارکت‌های دیگر دو کشور خودداری خواهد کرد.شاید در اینجا شاخص بیگ‌مک برای ویتنام دردسرساز باشد اما لازم است اشاره کنیم این شاخص عمدتاً و به غلط با مقایسه قیمت‌ها بیان می‌کند که کشورهای فقیر در مقایسه با کشورهای ثروتمند ارزان‌ترند. ویتنام از این قاعده مستثنی نیست. اما قیمت یک برگر با توجه به تولید ناخالص سرانه کشور منطقی جلوه می‌کند. تایوان، کشور دیگر حاضر در فهرست خزانه‌داری وضعیتی متفاوت دارد. با توجه به شکوفایی اقتصادی، این کشور به طرز تعجب‌آوری ارزان است در حالی که سوئیس از هر نظر کشوری گران به نظر می‌رسد.ارزان‌ترین برگر را می‌توان در لبنان پیدا کرد. قیمت بیگ‌مک افزایش قابل ملاحظه‌ای داشت و به 37 هزار پوند لبنان رسید اما ارزش پول کشور در بازار سیاه سقوط کرد و هر 22 هزار پوند معادل یک دلار است. در نتیجه قیمت بیگ‌مک معادل 68 /1 دلار می‌شود. یک دلیل برای ارزانی بیگ‌مک آن است که واردکنندگان لبنانی می‌توانند مواد تشکیل‌دهنده بیگ‌مک را با نرخ ارز مناسب و یارانه‌ای وارد کنند. به عنوان مثال آنها می‌توانند معادل یک دلار گندم یا پنیر را به ترتیب به بهای 1500 و 3900 پوند خریداری کنند. این آشفتگی در بازار ارز لبنان انعکاسی از فاجعه اقتصادی کشور و یکی از عوامل ایجاد آن به شمار می‌رود. حتی با وجود ارزان بودن بیگ‌مک نمی‌توان آن را مایه آرامش خیال مردم دانست.
منبع: اکونومیست
