بختک جهانی فقر

زهره اکرمی: کرونا این روزها سایه خود را بر تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان گسترانده و به مرور زمان چهره دهشتناک خود را بیشتر نمایان می‌کند. در حالی که برای دهه‌ها موضوع فقرزدایی در صدر اولویت حکمرانان جهان بوده، به نظر می‌رسد کووید 19 تمامی رشته‌ها را پنبه کرده و موج نیم میلیاردنفری فقر به ساحل اقتصاد برخورد خواهد کرد. پژوهش دانشگاه سازمان ملل متحد درباره ارزیابی تاثیر شیوع کرونا بر فقر جهانی، نشان می‌دهد که وضعیت فقر در هر سه سطح خط فقر ترسیم‌شده (9 /1 دلار، 2 /3 دلار و 5 /5 دلار در روز) تشدید خواهد شد. این مطالعه با در نظر گرفتن بالاترین سطح فقر یعنی 5 /5 دلار در روز، سه سناریو را برای تاثیرات ویروس کرونا بر جهان متصور است. در سناریوی نخست، نزدیک به 124 میلیون نفر؛ در سناریوی دوم حدود 249 میلیون نفر و در سناریوی سوم، حدود 5 /523 میلیون نفر بر شمار فقرای جهان افزوده خواهد شد. در این مطالعه تعداد افرادی که در فقر شدید قرار دارند و از درآمدی کمتر از 9 /1 دلار در روز برخوردارند، افزایش بسیار چشمگیری داشته است و پیش‌بینی می‌شود حدود 419 میلیون نفر بر تعداد پیشین این گروه از فقرا افزوده شود که نتیجه فاجعه‌بار آن، قرار گرفتن بیش از یک میلیارد و 178 میلیون نفر در فقر شدید خواهد بود.

بنا به گزارش منتشرشده از سوی موسسه پژوهشی سیاست‌های بین‌الملل تغذیه در ماه گذشته، جمعیت زیر خط فقر ایران (خط فقر حدود یک تا سه دلار) نیز 6 /60 درصد رشد خواهد کرد و به بیش از 5 /1 برابر خواهد رسید. در پی شیوع کرونا، هزاران کارگر در ایران کار خود را از دست داده‌اند و به دلیل محرومیت از منابع مالی، قادر به گذار از بحران نیستند. طبقه فقیری که روزبه‌روز دایره وسیع‌تری از جامعه ایران را شامل می‌شود، به ناچار کارهایی می‌کنند که شرایط را برای خروج از فقر حتی پس از احیای اقتصاد سخت‌تر می‌کند. آنها کمتر می‌خورند، دارایی‌های حیاتی خود را می‌فروشند و حتی کودکان را از مدرسه می‌گیرند. در ایران دارایی‌هایی چون زمین، دام و طیور، ثروت افراد فرودست به‌شمار می‌رود و در صورت فروش این دارایی، منبع درآمد دیگری نخواهند داشت. از سوی دیگر صرفه‌جویی در غذا نیز پرخطر است و سبب بهره هوشی کمتر و مشکلات جسمانی خصوصاً در کودکان خواهد شد.

در نتیجه نسبت میان فقر و کرونا به سه صورت قابل تفسیر است. نخست، گسترش فقر و افزایش شمار فقرا که بنا به اطلاعات پیش‌بینی‌شده، تعداد فقرای جهان به سه میلیارد و 900 میلیون تن یا به عبارتی قرار گرفتن بیش از نیمی از جمعیت کره زمین در زیر خط فقر خواهد رسید. دوم، عواملی چون ناتوانی در تامین هزینه‌های پیشگیری، سوءتغذیه و ضعف جسمانی، ساکن بودن در محل آلوده‌تر، حضور در مناطق پرتراکم‌تر و در نهایت قرار گرفتن بیشتر در معرض ویروس، احتمال گسترش ویروس میان فقرا را افزایش خواهد داد. سوم آنکه مشکلات کسب‌وکار از یک‌سو و افزایش هزینه و مخارج دولت‌ها از سوی دیگر امکان تحرک عمودی فقرا از طریق بازار و یارانه‌های دولتی را سلب کرده است. در این پرونده به این موضوع می‌پردازیم که خانواده‌های آسیب‌دیده از ویروس کرونا چه آینده‌ای پیش‌رو دارند.