مسیر بحران‌های اقتصاد
در داووس ۲۰۲۳ چه گذشت؟
مجمع جهانی اقتصاد (WEF) در 16 ژانویه 2023 با حضور رهبران تجاری و دولتی به اقامتگاه زمستانی برفی خود در آلپ سوئیس بازگشت. موضوع اجلاس داووس سال 2023 «همکاری در یک جهان ازهم‌گسیخته» بود که اشاره به تغییری دارد که از زمان پاندمی کرونا در بازارهای جهانی و روابط سیاسی رخ داده است. این رویداد سالانه، زمانی به‌عنوان یک تشویق برای گلوبالیسم در نظر گرفته می‌شد. اما در ژانویه 2023، نخبگان جهانی زیر سایه سیستم حمایت از تولیدات داخلی و جنگی که اتحادهای سیاسی را دچار تنش کرده و شکاف‌های ایدئولوژیک را عمیق‌تر کرده است، با یکدیگر ملاقات کردند. داووس البته هرگز بدون مخالف نبوده است. فعالان محیط زیست سال‌هاست که اجلاس مجمع جهانی اقتصاد را متهم می‌کنند که بدون توجه به تغییرات اقلیمی به مکانی تبدیل شده که فقط به انتشار بیشتر کربن جهانی اضافه می‌کند. «گرتا تونبرگ»، فعال محیط‌زیست سوئدی با حضور مستمر در داووس طی سال‌های گذشته به بخشی از جاذبه‌های این اجلاس بین‌المللی تبدیل شده و مورد توجه و علاقه رسانه‌هاست. او نیز به همراه تعدادی از فعالان محیط زیست در اجلاس امسال حضور داشت. تاریخچه WEF به سال 1971 بازمی‌گردد. زمانی که موسس آن کلاوس شواب مدیران شرکت‌های اروپایی را به پیست اسکی کوچک داووس در ارتفاعات آلپ سوئیس دعوت کرد. هدف شواب این بود که انجمنی را از سیاستمداران و مدیران ارشد کمپانی‌های بزرگ تشکیل دهد تا به مسائل مهم جهانی و یادگیری بهترین شیوه‌ها برای رهبری و مدیریت بپردازند. نمایندگان شرکت‌کننده در داووس عموماً از سه‌شنبه تا جمعه 16 تا 20 ژانویه در پنل‌ها و سخنرانی‌های مختلف در داخل مرکز اجلاس شرکت می‌کنند. با این حال بسیاری از اتفاقات مهم خارج از ساختمان مجمع جهانی اقتصاد می‌افتد. برنامه‌های اصلی، جلسات دوجانبه بین سران کشورها و مدیران کمپانی‌های بزرگ است. در تفریحگاه اصلی داووس، فضای بیرونی مغازه‌ها و رستوران‌ها توسط شرکت‌ها و ملیت‌های مختلف تسخیر می‌شود و به محلی برای مهمانی‌ها و پنل‌های گفت‌وگو تبدیل می‌شوند که شرکت‌کنندگان و رسانه‌ها را جذب می‌کنند.
منحصربه‌فردترین گردهمایی‌ها، البته اغلب در مهمانی‌های شام، گفت‌وگوهای کنار آتش و مهمانی‌های به صرف کوکتل برگزار می‌شود. مجمع جهانی اقتصاد با انتشار چشم‌انداز اقتصاددانان ارشد در آغاز نشست به بررسی هزینه‌های بحران زندگی، توسعه مالی، رشد در اروپا، نابرابری جهانی و سیاست‌های پولی پرداخت. چشم‌انداز اقتصاددانان ارشد لحن محتاطانه‌ای داشت و دوسوم از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی انتظار یک رکود جهانی را در سال جاری داشتند. با این حال، اوضاع در داووس کمی مثبت‌تر بود. به عنوان مثال، کریستین لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا، توضیح داد که اوضاع بهتر از چیزی است که از آن می‌ترسید. و کریستالینا جورجیوا، رئیس صندوق بین‌المللی پول هم با او هم‌عقیده بود. او گفت: «این بهتر از آن چیزی است که ما از آن می‌ترسیدیم. با این حال، این هنوز به معنای خوب بودن اوضاع نیست. واقع‌گرایی ضروری است، ما باید بیش از حد خوش‌بین یا بدبین نشویم، و او از رهبران خواست عملگرا باشند، همکاری کنند، کار درست را انجام دهند و اقتصاد جهانی را به نفع همه یکپارچه نگه دارند.» در حالی که جهان در یک چشم‌انداز اقتصادی نامطمئن حرکت می‌کند، آینده کار نیز تحت‌تاثیر این نااطمینانی قرار گرفته است. درخواست‌های مستمری برای اهمیت مهارت‌های مجدد به منظور آماده‌سازی نیروی کار فعلی و آینده برای گذار سبز، انتقال دیجیتال و مشاغل آینده وجود خواهد داشت. انقلاب مهارت مجدد مجمع جهانی اقتصاد که در سال 2020 در داووس راه‌اندازی شد، اکنون با در نظر گرفتن این موضوع به 350 میلیون نفر رسیده است.
چه کسانی در مجمع جهانی اقتصاد امسال شرکت کردند؟
امسال بیش از 600 مدیرعامل از جمله مدیران وال‌استریت مانند جیمی دیمون از جی‌پی مورگان، دیوید سولومون از گلدمن ساکس و جیمز گورمن از مورگان استنلی در اجلاس داووس حضور داشتند. با توجه به تغییرات اقلیمی و مساله گرمایش کره زمین در صدر دستور کار گفت‌وگوها، روسای شرکت‌های بزرگ انرژی هم پس از وقفه‌ای که به دلیل همه‌گیری کرونا به وجود آمده بود، امسال به داووس بازگشتند. اولاف شولتز صدراعظم آلمان و روسای جمهور اسپانیا، کره جنوبی، لهستان و فیلیپین از جمله 51 رئیس دولت حاضر در مجمع بودند. 56 وزیر دارایی، 19 رئیس بانک مرکزی، 30وزیر تجارت و 35 وزیر خارجه نیز به این منطقه کوهستانی سفر کردند. ادریس البا و سابرینا دوور البا نوازنده ویولن‌سل، یویو ما، رنه فلمینگ، wil.i.am و ناس دالی ستاره شبکه‌های اجتماعی هم همگی برای شرکت در داووس رفته بودند. روس‌ها البته امسال غایب بزرگ این اجلاس به حساب می‌آمدند، اما اوکراین که اجلاس سال گذشته را تحت‌تاثیر قرار داده بود یک هیات بلندپایه به مجمع فرستاد و چندین نشست مرتبط با جنگ در دستور کار بود. کریستالینا جورجیوا مدیرعامل صندوق بین‌المللی پول، کریستین لاگارد رئیس بانک مرکزی اروپا، ینس استولتنبرگ دبیر کل ناتو، اورسولا فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا و لئو هه معاون نخست‌وزیر چین، دیگر افراد حاضر در داووس بودند. تدروس آدهانوم قبریسوس رئیس سازمان بهداشت جهانی (WHO) و روسای بانک‌های مرکزی مانند راغورام راجان هندی نیز در این فهرست بودند. داووس 2023 در زمانی برگزار شد که جهان با انبوهی از بحران‌ها مواجه است و نیاز به گفت‌وگو بیش از پیش احساس می‌شود. وب‌سایت رسمی مجمع جهانی اقتصاد قبل از آغاز اجلاس سرفصل گزارش‌هایی را که مورد بررسی قرار می‌گیرند و در داووس 2023 در مورد آنها گفت‌وگو خواهند کرد منتشر کرد. در این گزارش به مواردی همچون آینده سوخت‌های فسیلی، ترمیم اقتصاد بعد از همه‌گیری کرونا، آینده مشاغل با توجه به تغییرات ناشی از پاندمی، مساله تغییرات اقلیمی و تولید گازهای صنعتی، اتحاد جهانی برای دستیابی به برابری جنسیتی و موضوعات دیگر اشاره شده است. به گزارش مجمع جهانی اقتصاد همه‌گیری، روند سریع ترمیم اقتصاد و جنگ در اوکراین بازارهای انرژی در سراسر جهان را مختل کرده است و نشان می‌دهد انتقال انرژی از تاثیرات رویدادهای بزرگ جهانی مصون نیست. انتقال موثر انرژی مستلزم ایجاد تعادل دقیق در هر سه بخش مثلث انرژی است: توسعه و رشد اقتصادی، امنیت و دسترسی انرژی و پایداری محیط زیست. با پیش‌بینی رشد چشمگیر تقاضای جهانی برای محصولات صنعتی تا سال 2050، کربن‌زدایی صنایع برای انتقال انرژی جهانی مساله‌ای اساسی است. تنها پنج صنعت (سیمان و بتن، آهن و فولاد، نفت و گاز، مواد شیمیایی و معدن زغال‌سنگ) در مجموع مسوول انتشار 80 درصد از گازهای صنعتی هستند.
ریسک‌های جهانی در سال 2023
در این گزارش از داده‌های «بررسی بینش ریسک‌های جهانی 2023-2022» برای درک خطراتی که جهان در 10 سال آینده با آن مواجه خواهد شد استفاده شد. در دو سال آینده، بحران هزینه زندگی به عنوان بزرگ‌ترین خطر در نظر گرفته می‌شود، در حالی که طی 10 سال آینده خطرات زیست‌محیطی غالب خواهند شد.
بازارهای آینده
شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد دولت‌های پویا و کسب‌وکارهای هدفمند مایل‌اند عصر جدیدی از همکاری‌های دولتی و خصوصی را برای سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید شکل دهند. در نتیجه، برای ایجاد «بازارهای آینده» که بتوانند نیازهای کلیدی جامعه را برآورده کنند، به یک رویکرد فعال و برنامه‌ریزی استراتژیک نیاز است. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد دولت‌ها باید به‌عنوان «سرمایه‌گذاران اولیه» عمل کنند تا از منافع بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری گسترده‌تر در فناوری‌ها و بخش‌هایی با بالاترین پتانسیل برای ایجاد بازارهای آینده دعوت کنند.
آینده مشاغل
همه‌گیری کووید 19 ورود به دوران آینده مشاغل را تسریع کرده است. از سرعت افزایش پذیرش فناوری تا گسترش کار از راه دور، بازار کار با تغییرات سریعی روبه‌رو است که کارگران باید سعی کنند با آن همگام شوند. شرکت‌ها تخمین می‌زنند که به‌طور متوسط حدود 40 درصد از کارگران برای برآورده کردن نیازهای دنیای کار که در حال تغییر سریع است در شش ماه یا کمتر به کسب مهارت‌های جدید نیاز دارند.
اتحاد جهانی برای برابری
پاندمی کرونا باعث از دست رفتن فرصت یک نسل، برای رسیدن به برابری جنسیتی شده است. پاندمی زمان پیش‌بینی‌شده برای رسیدن به برابری جنسیتی را از 100 سال به 132 سال افزایش داده است. افراد LGBTQIA+ همچنان با انگ و تبعیض مواجه هستند و تنها چهار درصد از کسب‌وکارها بر ارائه خدمات شامل افراد دارای معلولیت متمرکز هستند. با این حال تلاش‌ها برای بهبود تنوع، برابری جنسیتی و شمول در حال گسترش است. در سال 2020 تخمین زده شد شرکت‌ها در سراسر جهان 5 /7 میلیارد دلار برای تلاش‌های مرتبط با DEI (تنوع، برابری و شمول) هزینه کردند. رقمی که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2026 بیش از دو برابر شود و به 4 /15 میلیارد دلار برسد.
نتیجه و تاثیرات داووس 2023
رهبران جهانی و مدیران تجاری پس از تبادل نظر صریح در مورد چگونگی برخورد جهان با بزرگ‌ترین مسائل خود در سال 2023، نشست مجمع جهانی اقتصاد در کوهستان سرد داووس را در روز جمعه 20 ژانویه ترک کردند. نکات کلیدی از مجمع جهانی اقتصاد را می‌توان به این ترتیب دسته‌بندی کرد:
آینده اقتصاد جهانی
احساس تاریکی و نابودی دنیای اقتصاد که وارد داووس شده بود تا پایان اجلاس به خوش‌بینی محتاطانه تبدیل شد و چشم‌انداز اقتصاد جهانی برای سال پیش‌رو بهتر از آن چیزی بود که پیش‌بینی می‌شد. اما نشست سالانه مجمع اقتصاد جهانی مملو از بحث در مورد خطرات فراوان از جمله فشارهای تورم ناشی از بازگشایی مجدد چین پس از محدودیت‌های کرونا و افزایش مشکلات بدهی در کشورهای در حال توسعه بود. ناگفته نماند که سخت‌ترین کار برای کشورهای غربی یعنی کاهش تورم به دو درصد هنوز در راه است.
به گفته دانیل پینتو، رئیس و مدیر جی‌پی مورگان «همه چیز عالی نیست، اما خیلی بهتر از چیزی است که می‌توانست باشد». جنگ اوکراین یکی از مهم‌ترین مسائلی بود که در این اجلاس به آن پرداخته شد. برای متحدان اوکراین، داووس به دنبال افزایش تسلیحات و حمایت مالی بهتر از کی‌یف برای دفاع از خود در برابر روسیه بود. با این حال، در خارج از غرب، ترس از رکود اقتصادی، اختلافات جهانی برجسته بود. زیرا برخی از نمایندگان بازگشت سریع به میز مذاکره را تشویق می‌کردند.
تانیا فاجون معاون نخست‌وزیر و وزیر امورخارجه اسلوونی پس از اجلاس گفت: «این هفته با گوش دادن به سیاستمداران، به نوعی شگفت‌زده شدم زیرا این احساس را داشتم که هیچ‌کس واقعاً نمی‌داند ما دقیقاً به کجا می‌رویم و راه‌حل‌ها چه می‌تواند باشد.»
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو نیز در این‌باره گفت: «اگر فردا یک راه‌حل مسالمت‌آمیز از طریق مذاکره می‌خواهیم، امروز باید تسلیحات بیشتری تهیه کنیم.» آنچه در این اجلاس مشخص نبود این بود که چگونه بقیه جهان با سیاست‌های تجاری جدید که از کارگران محافظت می‌کند و زنجیره‌های تامین را بازتعریف می‌کند، منطبق خواهد شد. راگورام راجان، رئیس سابق بانک مرکزی هند اشاره کرد: «این شرایط تبدیل به بازی کشورهای ثروتمند می‌شود، درست است؟ ما می‌توانیم به این یارانه بدهیم، شما می‌توانید به آن یارانه بدهید اما در مورد کشورهای فقیر که فضای مالی محدودی دارند چه؟ آنها در شرایط سخت کنار گذاشته می‌شوند.»
موضوع چین
لئو هه، معاون نخست‌وزیر چین در سخنرانی خود اعلام کرد چین برای تجارت آماده است. این موضوع با استقبال گسترده مواجه شد اما همچنان نگرانی‌هایی در مورد تورم و تنش میان این کشور و ایالات متحده وجود دارد.
در این میان اروپایی‌ها که فاتح بیرول، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی، آنها را تغییردهنده تغییرات اقلیمی می‌نامید، در ارتباط با قانون کاهش تورم آمریکا از آمریکایی‌ها گلایه داشتند. اتحادیه اروپا اعلام کرد کمک‌های دولتی و یک صندوق حاکمیتی را برای جلوگیری از انتقال شرکت‌ها به ایالات متحده بسیج خواهد کرد.
موضوع هند
به نظر می‌رسید هند در میان همتایان منطقه‌ای خود با غرفه‌های متعدد شرکت‌های فناوری، حضوری چشمگیر در داووس دارد. رهبران تجاری هند در خط مقدم بحث‌ها در مورد مسائل مربوط به فناوری و زنجیره تامین دیده می‌شدند.
رهبران جهانی و اقتصاددانان برجسته از هند، به دلیل توانایی بالای خود در جذب سرمایه‌گذاری‌های جهانی در بحبوحه چرخش زنجیره‌های تامین استقبال کردند. در روز دوم این نشست، گفت‌وگوها نشان داد که انتظار می‌رود هند به‌رغم رکود جهانی که بر بازارهای نوظهور تاثیر می‌گذارد، انعطاف‌پذیر باقی بماند. به نظر می‌رسد اقتصاددانان معتقدند برخی از اقتصادهای آسیا از جمله بنگلادش و هند، ممکن است از روندهای جهانی مانند تنوع بخشیدن به زنجیره‌های تامین تولید بهره ببرند. بر اساس پیش‌بینی مرکز تحقیقات اقتصاد و بازرگانی مستقر در لندن، هند تا سال 2035 به سومین اقتصاد 10 تریلیون‌دلاری تبدیل خواهد شد.
گرتا تونبرگ و داووس
گرتا تونبرگ، فعال محیط‌زیست سوئدی با حضور مستمر در داووس طی سال‌های گذشته به بخشی از جاذبه‌های این اجلاس بین‌المللی تبدیل شده و مورد توجه و علاقه رسانه‌هاست.
تونبرگ طبق پیش‌بینی‌ها در داووس 2023 هم حضور داشت. او به همراه حدود 30 فعال دیگر روز جمعه 20 ژانویه در اعتراض به برقراری عدالت اقلیمی با پایان یافتن نشست مجمع جهانی اقتصاد (WEF) در دمای زیر صفر تجمع کردند. معترضان شعار می‌دادند «ما چه می‌خواهیم؟ عدالت اقلیمی. کی می‌خواهیم؟ اکنون» و «سوخت‌های فسیلی باید از بین بروند». در این تظاهرات ونسا ناکاته از اوگاندا نیز گفت رهبران باید به علم گوش دهند و تمام سرمایه‌گذاری‌ها در زغال‌سنگ، نفت و گاز را متوقف کنند.
