در حال گذار

سابقه «بیمه» بسیار طولانی است و به اندازه تاریخ زندگی اجتماعی انسان قدمت دارد. در طول قرن‌ها، بیمه به تجارتی مدرن برای محافظت افراد در برابر ریسک‌های مختلف تبدیل شد. این صنعت برای سالیان سال سودآور بوده است و یکی از مهم‌ترین بخش‌های مالی در کشورها محسوب می‌شود. اولین نوع بیمه در زمان باستان، توسط بازرگانان بابلی انجام می‌شد. 3 تا 4 هزار سال قبل از میلاد، بازرگانان بابلی برای محدود کردن ضرر و زیان خود، اقلام تجاری‌شان را بین کشتی‌های مختلف تقسیم می‌کردند. یکی از اولین روش‌های محدود کردن ضرر در قانون حمورابی که در حدود 1750 قبل از میلاد نوشته شده، ذکر شده است. در این‌ روش، تاجران در زمانی که وام برای خرید کالاهای تجاری دریافت می‌کردند، متضمن می‌شدند که مبلغ بیشتری را به وام‌دهنده پرداخت کنند، در ازای آن، اگر کالاهای تاجر به هر نحوی از بین می‌رفت، وام‌دهنده از بازپس‌گیری وام خود صرف نظر می‌کرد. در همین عصر، قرارداد مشابه دیگری با نام رهن تعهدی وجود داشت. این نوع رهن، یک قرارداد دریایی بود که در آن صاحب یک کشتی که برای تجهیز کشتی خود وام گرفته بود، کشتی را برای ضمانت نزد وام‌دهنده گرو می‌گذاشت. در این قرارداد این‌گونه بود که اگر کشتی در سفری گم شود مثلاً توسط دزدان دریایی دزدیده شود، وام‌دهنده پول خود را از دست می‌دهد و وام‌گیرنده مجبور به بازپرداخت نمی‌شود. با پیشرفت دنیای باستان، وام‌های دریایی با نرخ‌های متفاوتی مبتنی بر فصل‌های مختلف برای سفر پدیدار شدند. پس از گذشت سال‌ها حکومت‌ها توجه بیشتری به بیمه و مزایای آن کردند. پادشاهان هخامنشی جزو اولین کسانی بودند که مردم خود را بیمه کردند. آنها سیستمی نظام‌مند برای این موضوع در نظر گرفته بودند، به‌طوری که سوابق بیمه افراد در دفاتر اسناد رسمی کشور ثبت و ضبط می‌شد. در حدود 600 سال قبل از میلاد نیز، یونانی‌ها و رومی‌ها انواع بیمه‌های زندگی و سلامت را تشکیل دادند. در این جوامع، انجمن‌های خاکسپاری نیز وجود داشت که هزینه‌های مراسم خاکسپاری اعضای خود را از حق عضویت ماهانه پرداخت می‌کرد. با گذشت زمان، قراردادهای بیمه آتش‌سوزی، دارایی و سلامت نیز که از انواع بیمه‌های امروزی هستند به این بخش افزوده شدند. به مرور بیمه‌های دولتی نیز به آنها اضافه شدند. در قرن دوازدهم در منطقه آناتولی نوع جدیدی از بیمه دولتی معرفی شد که طبق آن، اگر تاجران در منطقه مورد سرقت قرار می‌گرفتند، خزانه‌داری دولت خسارات آنها را جبران می‌کرد.

با پایان دوره رنسانس در اروپا، بیمه به شکل بسیار پیچیده‌تری با پوشش ریسک‌های مختلف تبدیل شد. تا اواخر قرن هفدهم، در بسیاری از مناطق جهان همچنان انجمن‌های بشردوستانه پابرجا بودند و به عنوان بیمه‌کننده فعالیت می‌کردند. آنها برای پرداخت هزینه‌های پزشکی و مراسم خاکسپاری از افراد پول جمع‌آوری می‌کردند. اما با پایان قرن هفدهم، تجارت کالا در جهان به‌خصوص در انگلستان اوج گرفت، که نیاز به بیمه را بیش از پیش افزایش داد. این امر باعث شد که لندن به مرکزی برای شرکت‌ها یا افرادی تبدیل شود که مایل به سرمایه‌گذاری بر روی کشتی‌های باری و تضمین کالاهای تجاری بازرگانان بودند. بیمه مدرن که ما با آن آشنا هستیم را می‌توان به آتش‌سوزی بزرگ شهر لندن که در سال 1666 رخ داد، مرتبط دانست. پس از تخریب بیش از 30 هزار خانه، مردی به نام نیکلاس باربون شروع به ساخت شرکت بیمه کرد. او بعدها اولین شرکت بیمه را در برابر آتش‌سوزی این شهر راه‌اندازی کرد. بیمه حوادث نیز در اواخر قرن 19 در دسترس همگان قرار گرفت که بسیار شبیه به پوشش بیمه مدرن بود. رخدادهایی همچون جنگ، زلزله و آتش‌سوزی تنها زمان‌هایی نیستند که افراد را به فکر بیمه می‌اندازد، یک بیماری هم می‌تواند معضلاتی به بار بیاورد که عده زیادی از شرکت‌ها و مردم عادی را به جست‌وجو برای پیدا کردن بهترین بیمه وادار کند. با شیوع کووید 19 صنعت بیمه در کشورهای مختلف به‌سرعت شروع به اجرای فعالیت‌های حمایتی خود کرد. پس از گذشت تقریباً دو سال از پیدایش این بیماری، شرایط کمی بهتر شده است ولی همچنان سویه جدیدی از آن در جهان یافت می‌شود. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که در صورت بدتر شدن دوباره اوضاع و به وجود آمدن همه‌گیری دیگر در سطح جهانی، آیا صنعت بیمه آمادگی مواجهه با آن را دارد؟ در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم.

درس‌هایی از همه‌گیری پیشین

آنفلوآنزای اسپانیایی در 17 اکتبر 1918، زمانی که تمام دغدغه‌های مدیران شرکت‌های بیمه همچون جرج ویهمان، رئیس شرکت بیمه نیوجرسی، بیمه کردن سربازان جنگ بود، از راه رسید. سه ماه بعد، همه‌گیری آنفلوآنزا باعث مرگ 550 هزار نفر در ایالات متحده و حداقل 22 میلیون نفر در سراسر جهان شد. توماس باکنر، نایب رئیس شرکت بیمه زندگی نیویورک، این همه‌گیری را با طاعون مقایسه کرد و گفت این بیماری بیشتر از جنگ جهانی اول کشته خواهد داشت. جنگ جهانی اول که در ژوئن 1919 به پایان رسید، تقریباً 17 میلیون نفر را کشت اما تلفات آنفلوآنزای اسپانیایی بیش از 50 میلیون نفر در سراسر جهان تخمین زده می‌شود. این همه‌گیری شرایط بسیار سختی را برای شرکت‌های بیمه ایجاد کرده بود. شرکت‌های بیمه تنها کسانی بودند که می‌توانستند خانواده‌ها را در برابر پیامدهای مالی این شوک طولانی‌مدت محافظت کنند. آنها با جمع‌آوری مقادیر اندک پول از گروه بزرگی از بیمه‌شدگان که حق بیمه‌های خود را به‌طور منظم پرداخت می‌کردند، توانستند صندوق بسیار بزرگی ایجاد کنند که می‌توانست برای حمایت از بیمه‌شدگان مورد استفاده قرار گیرد. اما مشکل آنجا بود که بسیاری از کسانی که فوت کردند دارای «بیمه زندگی» بودند که شرکت بیمه را متعهد به پرداخت صدها هزار دلار به بیمه‌شدگان می‌کرد. علاوه بر این، برخلاف بسیاری از صنایع دیگر، شرکت‌های بیمه، کارمندان و مدیران اجرایی زیادی را از دست می‌دادند که باعث به وجود آمدن مشکلات عدیده‌ای برای اجرای فعالیت‌های روزانه شده بود. از این‌رو قانونی گذاشته بودند که طبق آن، یک بیمه‌شده نمی‌توانست از بیمه زندگی خود استفاده کند، اگر نماینده مسوول در شرکت بیمه به آنفلوآنزا مبتلا شده یا بر اثر آن فوت می‌کرد. همچنین این شرکت‌های بیمه حق بیمه‌ها را به صورت هفتگی دریافت می‌کردند، زیرا احتمال مرگ افراد بسیار بالا بود و شرکت‌های بیمه نیاز به نقدینگی برای پرداخت به بیمه‌شدگان داشتند. طبق برآوردهای منتشرشده در دهه 1920 در نشریه National Underwriter، صنعت بیمه در زمان آنفلوآنزای اسپانیایی به اندازه 5 /0 درصد از تولید ناخالص داخلی ایالات متحده را به بیمه‌شدگان پرداخت کرد که این رقم با توجه به قیمت‌های امروز، در حدود 30 میلیارد دلار خواهد بود. زمان ترسناک و استرس‌زایی برای صنعت بیمه بود. برخی از شرکت‌های بیمه مجبور شدند تقسیم سود بین سهامداران را متوقف کنند. برخی دیگر نیز برای جلوگیری از محدودیت‌های نقدینگی اقدام به وام‌گیری اضطراری از بانک‌ها کردند؛ اما در نهایت شرکت‌های بیمه از این شرایط جان سالم به در بردند و پیشرفت کردند. این رخداد برای شرکت‌های بیمه داستانی موفقیت‌آمیز رقم زد. زیرا آنها به خوبی با مدیریت ریسک و بحران آشنا شدند و به اندازه کافی ذخایر برای پرداخت خسارت در نظر گرفته بودند. از این مهم‌تر آنها حامی بسیاری از خانوارها شدند که نان‌آور خود را از دست داده بودند که نتیجه آن، شهرت و محبوبیتی بود که نصیب بسیاری از این شرکت‌های بیمه شد.

 همه‌گیری کرونا و صنعت بیمه

در سه ‌ماه دوم سال ۲۰۲۰ همه‌گیری بیماری کرونا باعث ایجاد شرایط خاص برای افراد و شرکت‌ها شد که در نهایت تاثیر منفی شگرفی بر اقتصاد جهانی گذاشت. فاصله‌گذاری‌های اجتماعی، محدودیت‌های تردد و تعطیلی‌های پی‌درپی، تقاضا و عرضه نیروی کار را با مشکلات متعددی مواجه کرد که به وخیم شدن شرایط تولید و بازار کار منجر شد. این تعطیلات و کاهش سطح فعالیت‌های اقتصادی، کشورها را در آستانه رکودی کمرشکن قرار داد، به‌طوری که بسیاری از شرکت‌های بزرگ در سراسر دنیا اعلام ورشکستگی کردند و نرخ بیکاری در برخی از کشورهای توسعه‌یافته همچون آمریکا تا سطح 15 درصد نیز افزایش یافت. صنعت بیمه نیز از آثار مستقیم و غیرمستقیم این همه‌گیری مصون نماند. آثار مستقیم آن را می‌توان در کاهش فروش بیمه‌نامه‌ها و افزایش خسارت‌های وارده به شرکت‌های بیمه در بیمه‌نامه‌های اشخاص جست‌وجو کرد. همه‌گیری ویروس کرونا باعث رکود در فعالیت برخی از صنایع در حوزه‌هایی نظیر حمل‌ونقل، توریسم و جهانگردی و خدمات رفاهی شده است. از سوی دیگر، نابودی و ورشکستگی برخی از صنایع، کوچک‌تر شدن اقتصاد و کاهش درآمد صنعت بیمه را تشدید کرده و از این‌رو شرکت‌های بیمه را برای حفظ و افزایش سهم بازار با رقابت جدی مواجه کرده است. در این بین، تقاضا برای بیمه معلولیت و نیز بیمه اموال و خسارت افزایش یافت. از این‌رو برخی از شرکت‌های بیمه شرایط بیمه عمر را در پاسخ به خطر بیماری کرونا، سخت‌تر کردند. این‌ روند باعث کاهش درآمدهای شرکت بیمه و افزایش هزینه‌های آنها شد. با کشف واکسن این بیماری و شروع واکسیناسیون در بسیاری از کشورهای جهان، امید به بهبود وضعیت اقتصادی را در دل‌ها زنده کرد. تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است نشان از برطرف شدن این رکود اقتصادی دارند. بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقد هستند که بحران ناشی از همه‌گیری کرونا و شرایط پس از پایان یافتن آن، یک‌ ترمیم V‌شکل است که در آن پس از یک دوره رکود اقتصادی شدید، به سرعت یک بهبود اقتصادی رخ می‌دهد که شرایط را به حالت قبلی برمی‌گرداند. با نگاه به تولیدات ناخالص داخلی کشورهای مختلف می‌توان دریافت که ایالات‌متحده و چین، موتورهایی برای برگشت جهان به حالت قبل از همه‌گیری کرونا هستند. در سال 2021 شاهد واکسیناسیون گسترده مردم و کاهش محدودیت‌های مرتبط با این بیماری بودیم که خود یک کاتالیزور مهم برای بازسازی اطمینان در بین مردم و بازگشایی مشاغل بود که در عین حال به بهبود اقتصادی منجر شد. در همین راستا، شرکت‌های بیمه نیز فشارهای کمتری نسبت به اوایل همه‌گیری تحمل می‌کنند. اما نبرد با کووید 19 هنوز به پایان نرسیده است و سطحی از عدم اطمینان احتمالاً ادامه خواهد داشت. آیا این ممکن است چشم‌انداز صنعت بیمه را در سال 2022 تضعیف کند؟ در این بین شیوع سویه جدید کرونا -اومیکرون- و نااطمینانی‌ها درباره اثرگذاری واکسن‌های کرونا، گمانه‌زنی درباره همه‌گیری شدیدتر و کشنده‌تر را نیز افزایش داده است. آیا شرکت‌های بیمه آمادگی لازم را برای این همه‌گیری دارند؟

چشم‌انداز صنعت بیمه

به‌رغم نگرانی‌های موجود در مورد سویه جدید کووید 19، بیشتر بیمه‌گران انتظار دارند که بهبود اقتصادی تسریع شود و سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در صنعت فناوری دیجیتال در سال 2022 انجام شود. طبق نظرسنجی‌های انجام‌شده توسط Deloitte، حدود یک‌سوم از مردم انتظار افزایش قابل توجهی در درآمدشان دارند. علاوه بر این، در حالی که برخی از شرکت‌ها همچنان در تلاش برای منطقی‌سازی هزینه‌ها و جلوگیری از افزایش طرف هزینه ترازنامه خود هستند، 40 درصد از شرکت‌هایی که در این نظرسنجی مورد بررسی قرار گرفتند بودجه خود را برای سال 2022 افزایش داده‌اند و بیش از نیمی از آنها هم درآمدهای بالاتر و هم نتیجه بهبودیافته را پیش‌بینی کرده‌اند. از این‌رو انتظار می‌رود که تقاضا برای بیمه در سراسر جهان همچنان در حال افزایش باشد. البته این ‌روند به خیلی از مولفه‌ها همچون ترجیحات مردم، مقررات و قوانین و میزان سرمایه‌گذاری افراد بر روی فناوری‌های نوظهور بستگی دارد. همان‌طور که بعد از همه‌گیری آنفلوآنزای اسپانیایی، تغییراتی در رویه شرکت‌های بیمه به وجود آمد که به پیشرفت و ترقی این شرکت‌ها در آن زمان منجر شد، نتایج تحقیقات Deloitte نشان می‌دهد که بیمه‌گران پس از همه‌گیری کرونا در نحوه ارتباط با مشتریان و سرمایه‌گذاران با چالش‌هایی روبه‌رو شدند.

از این‌رو، اکثر آنها پس از همه‌گیری کرونا به استراتژی جدیدی متوسل شده‌اند. اغلب این بیمه‌گذاران در حال گذار به سمت «دیجیتالی شدن» و سرمایه‌گذاری بیشتر بر روی فناوری‌هایی هستند که به آنها اجازه می‌دهد با مشتریان خود از راه دور در ارتباط باشند. بر اساس نظرسنجی‌های انجام‌شده در سال 2021 از سوی شرکت مشاوره Bain & Company، بخش بیمه در سطح جهانی تقریباً 20 درصد در جهت دیجیتالی شدن، رشد کرده است که نشان‌دهنده افزایش چهاربرابری آن نسبت به سال قبل است. این محققان بیان کردند که این افزایش پذیرش فناوری دیجیتال، کل صنعت بیمه را در بر می‌گیرد، از بازاریابی گرفته تا ارائه بیمه‌نامه و ارائه خدمات دیجیتالی. این شرکت‌های بیمه از نوآوری‌ها و انعطاف‌پذیری عملیاتی اتخاذشده در طول همه‌گیری بیماری، برای تبدیل خود به یک کسب‌وکار چابک و مشتری‌محور استفاده کردند. این موضوع باعث افزایش کارایی این بیمه‌گران و فراهم آمدن امکان ارتقای مدل کسب‌وکارشان در درازمدت شده است. این دیجیتالی شدن هم برای اشخاص و هم برای شرکت‌ها و کارخانه‌ها، تحولی مثبت خواهد بود. آنها می‌توانند به راحتی و به سرعت از خدمات بیمه استفاده کنند. این موضوع باعث می‌شود که این اشخاص و شرکت‌ها در برابر ریسک‌های آینده ایمن‌تر شوند. از طرفی افزایش آگاهی نسبت به ریسک همه‌گیری‌ای همچون کرونا، آنها را برای پیدایش چنین چالشی آماده کرده است و از طریق ارتباطی که با دولت‌ها در دوران همه‌گیری کرونا ایجاد کرده‌اند، آمادگی بیشتر نسبت به قبل، در برخورد با چنین همه‌گیری‌ای خواهند داشت. 

منابع:

1- https: / /moshemilevsky.com /insurance-lessons-from-the-spanish-flu /

https: / /www2.deloitte.com /us /en /insights /industry /financial-services /financial-services-industry-outlooks /insurance-industry-outlook.html

2-  https: / /www.isna.ir /news /1400052215442