معیار اقتصاد
اکونومتریکا چگونه به مستندترین ژورنال اقتصادی تبدیل شد؟
در 29 دسامبر سال 1930، 16 اقتصاددان آمریکایی و اروپایی در هتل استاتلر در کلیولند اهایو، گرد هم آمدند تا برای تشکیل انجمن «اقتصادسنجی» (اکونومتریک) تشکیل جلسه دهند. اساسنامه این انجمن را «رگنار فریش» اقتصاددان نروژی از قبل تهیه کرده بود که در همان جلسه به تایید همه شرکت‌کنندگان رسید و این انجمن رسماً با ریاست «اروینگ فیشر»، اقتصاددان سرشناس آمریکایی، فعالیت خود را شروع کرد. از آنجا که در زمان شروع فعالیت انجمن بسیاری حتی کلمه «اکونومتریک» یا همان اقتصادسنجی را نشنیده بودند، تلاش همه اعضای آن به دست آوردن جایگاه قابل‌قبول برای این انجمن بود که به طور قطع انتشار یک ژورنال علمی می‌توانست در نیل به این هدف بسیار موثر باشد. ولی پس از تاسیس، انجمن اقتصادسنجی هیچ منبع مالی برای انتشار ژورنال در اختیار نداشت و اتفاق نظری نیز در مورد اهداف آن وجود نداشت. در سال1931 رگنار فریش این دیدگاه را مطرح کرد که ژورنال انجمن اقتصادسنجی نباید لزوماً در رقابت با بقیه ژورنال‌های اقتصادی و ریاضی باشد، بلکه می‌تواند گزارش‌هایی از توسعه مطالعات علمی انجمن به علاوه فهرستی از کتاب‌های حوزه اقتصادسنجی را منتشر کند، در واقع وظیفه اصلی این انجمن باید تشویق انتشار مقالات ریاضی- اقتصادی در سایر ژورنال‌ها باشد. رئیس انجمن، اروینگ فیشر یکی از مخالفان اصلی انتشار ژورنال بدون پشتوانه مالی مطمئن بود. ولی از بخت خوش آنها، آلفرد کولس، اقتصادادن و تاجر آمریکایی، که درباره انجمن اقتصادسنجی شنیده بود، در سال 1931 به فیشر نامه نوشت و پیشنهاد کمک مالی برای چاپ یک مجله داد. پس از آن، فیشر هم به رگنار فریش، یکی از بنیانگذاران انجمن، نامه‌ای نوشت و این‌گونه شرح داد: «بسیار لذتبخش است که ناگهان فرشته‌ای از آسمان به زمین آمده و برای برآوردن تنها نیاز انجمن در راه کسب موفقیت به ما کمک مالی می‌کند.»
اولین پیشنهاد انجمن برای نام ژورنال، Econometrika بود که به اصرار آلفرد کولس به Econometrica تغییر پیدا کرد. در یکی از جلسات انجمن در سال 1932، نام ژورنال به طور رسمی اعلام و رگنار فریش به عنوان سردبیر آن معرفی شد. اکونومتریکا در اول ژانویه سال 1933 اولین شماره خود را منتشر کرد و از آن زمان به انتشار خود ادامه داده است.
اکونومتریک یا همان اقتصادسنجی در واقع واژه‌ای بود که توسط رگنار فریش سال‌ها قبل از آن ابداع شده بود برای توصیف حوزه‌ای جدید در اقتصاد که آمیزه‌ای از آمار، تئوری‌های اقتصاد و محاسبات ریاضی بود. در واقع این رشته‌ها هیچ‌کدام به تنهایی برای توضیح ارتباطات عددی موجود در حوزه اقتصاد مدرن کافی نبودند. اقتصاد باید از دایره حدسیات خارج می‌شد و به کمک تکنیک‌های آماری و ریاضی شکل دقیق‌تری به خود می‌گرفت. در مطالعات مربوط به اقتصادسنجی، ارتباط بین تئوری‌های اقتصادی و اندازه‌گیری‌های واقعی، به کمک تکنیک‌های آماری انجام می‌شود. به عبارت ساده‌تر اقتصادسنجی همان مطالعه سیستماتیک پدیده‌های اقتصادی به کمک مشاهدات آماری و عدد و رقم است.
ژورنال‌های زیادی در حوزه اقتصادسنجی منتشر می‌شوند ازجمله Journal of Econometrics، The Econometics Journal، Econometrics که ژورنال اکونومتریکا در واقع قدیمی‌ترین آنها محسوب می‌شود. این ژورنال در مقایسه با سایر ژورنال‌ها شناخته‌شده‌تر است و مطالعات آن از کیفیت بالایی برخوردار است.
رگنار فریش، اقتصاددان نروژی، که اولین سردبیر اکونومتریکا نیز بود، پایه‌گذار استفاده از روش‌های آماری برای توصیف سیستم‌های اقتصادی بود و به اقتصاد بُعدی کمیتی و آماری داد. او مطالعات زیادی در مورد الگوسازی اقتصاد پویا انجام داد و در سال 1933 اولین الگوی اقتصادی ریاضی را که بیانگر نوسانات چرخه تجارت بودند معرفی کرد. مطالعات او در همین زمینه همراه ژان تینبرگن به دریافت جایزه نوبل اقتصاد سال 1969 منجر شد. او اولین کسی بود که جایزه هزار‌دلاری شومپیتر دانشگاه هاروارد را کسب کرد. رگنار فریش در سال 1973 در 77سالگی از دنیا رفت ولی قبل از آن به مدت 21 سال در سمت سردبیر ژورنال اکونومتریکا فعالیت کرده بود.
سردبیر اکونومتریکا
در حال حاضر «گایدو ایمبنز» استاد دانشگاه استنفورد و برنده جایزه نوبل اقتصاد سال 2021، سردبیر این ژورنال است. هیات تحریریه این نشریه را استادان دانشگاه‌های ام‌آی‌تی، مدرسه اقتصاد لندن، دانشگاه پرینستون، دانشگاه بوستون و دانشگاه نورث وسترن تشکیل می‌دهند. این ژورنال را انتشارات وایلی بلک‌ول در انگلستان منتشر می‌کند.
نظم انتشار
ژورنال اکونومتریکا هر دو ماه یک‌بار منتشر می‌شود و رویکرد آن انتشار مقالات علمی دانشگاهی است که به تایید داوران متخصص رسیده باشند. این ژورنال انواع مقالات اقتصادی اعم از نظری و تجربی، انتزاعی و کاربردی را منتشر می‌کند. اکونومتریکا زمینه مطالعاتی را فراهم می‌کند که هدف آنها یکسان‌سازی رویکردهای نظری-کمی و تجربی-کمی نسبت به مشکلات اقتصادی و همچنین شکل‌گیری دیدگاه‌های سازنده و اثر‌گذار است. این ژورنال هرسال طیف منحصربه‌فردی از موضوعات را پوشش می‌دهد، از تحولات نظری در بسیاری از حوزه‌های جدید و مهم تا تحقیق پیرامون مشکلات فعلی اقتصادی و مشکلات کاربردی، تا نوآوری‌ها در روش‌های مطالعاتی و مطالعات نظری و کاربردی در حوزه اقتصادسنجی. ژورنال اکونومتریکا به روش قدیمی خود، مقالات ارائه‌شده را به دقت مورد داوری کارشناسی قرار می‌دهد و به منظور ارتقای کیفی پژوهش‌های انجام‌شده، گزارش‌های دقیق و کارشناسی‌شده برای نویسنده مقاله ارائه می‌شود و این‌گونه سطح کیفی مقالات چاپ‌شده در این ژورنال همواره بسیار بالا بوده است. اکونومتریکا مشوق فارغ‌التحصیلان دکترا برای ارائه مقالات خود به این ژورنال بوده و تاکید دارد که این مقالات با علم به اینکه این افراد تجربه کمتری در فرآیند نگارش و ارائه مقاله دارند، مورد بررسی قرار می‌گیرند.
رتبه اکونومتریکا
پایگاه‌های مختلف معمولاً رتبه‌بندی‌های متفاوتی از ژورنال‌های علمی در سراسر دنیا ارائه می‌دهند. بر اساس داده‌های سایت SJR (Scimago Journal & Country Rank) این ژورنال پنجمین ژورنال معتبر در حوزه اقتصاد و امور مالی محسوب می‌شود. در رده‌بندی SJR، اکونومتریکا در رده Q1 قرار گرفته است که به معنی بالاترین رده در میان ژورنال‌های دنیا از لحاظ تعداد استنادها، اهمیت مقالات و پرستیژ یک ژورنال است. شاخص H این ژورنال 199 است (به معنی اینکه به 199 مقاله این ژورنال حداقل 199 بار استناد شده است). اکونومتریکا در طول سه سال 190 مقاله به چاپ رسانده است که 85 مقاله فقط در سال 2020 به چاپ رسیده است. بر اساس پایگاه اطلاعات کتاب‌شناختی ideas که تحت پوشش سایت (Research Papers in Economics) Repec فعالیت می‌کند، ژورنال اکونومتریکا در رتبه‌بندی کلی این پایگاه، جایگاه اول را در میان ژورنال‌های اقتصادی دارد. در سایت معتبر Scopus نیز این ژورنال در میان 661 ژورنال اقتصادی رتبه 34 را دارد. همچنین ضریب تاثیر (Impact Factor) ژورنال اکونومتریکا بر اساس داده‌های سایت اسکوپس، در سال 2021 معادل 84 /6 بوده که نسبت به سال قبل روند افزایشی داشته است.
ژورنال اکونومتریکا موفق شده است در فهرست «یک درصد از مقالات دنیا با بیشترین تعداد استنادها» که سایت Repec آن را منتشر می‌کند، چهار مقاله از ده مقاله اول فهرست را به خود اختصاص دهد. اولین مقاله اکونومتریکا که در جایگاه چهارم این فهرست قرار دارد، پژوهشی است از دانیل کانمن و آموس تورسکی در سال 1979 با عنوان «تحلیل تصمیم‌گیری در شرایط عدم اطمینان»، مقاله بعدی در رتبه پنجم، «ادغام مشترک و تصحیح خطا: نمایش، تخمین و آزمایش» نوشته رابرت ایگل و کلایو گرانجر است که در سال 1987 به چاپ رسیده بود. در جایگاه ششم نیز مقاله «سو‌گیری در انتخاب نمونه به عنوان یک خطای مشخص» نوشته جیمز هکمن در سال 1979 است و در رتبه دهم مقاله‌ای از هالبرت وایت به نام «برآوردگر ماتریس کوواریانس سازگار ناهمگونی و یک آزمون مستقیم برای ناهمگونی» است که در سال 1980 منتشر شده است.
در گزارش سالانه منتهی به سال 2020 هیات تحریریه این ژورنال تعداد مقالات ارسالی برای یک سال 1205 عدد ذکر شده که نسبت به سال گذشته رشد چشمگیری داشته، همچنین از این تعداد 70 مقاله مورد تایید قرار گرفته است که نسبت به سال گذشته (60 عدد) نیز رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد. این گزارش تایید می‌کند که مدت زمان انتظار برای چاپ مقاله بعد از تایید داوران حدود شش ماه است. علاوه بر آن یکی از سیاست‌های جدید این ژورنال در سال‌های پیش‌رو، کوتاه کردن مقالات منتشر‌شده خواهد بود. در گزارش سالانه اکونومتریکا آمده است که در دهه 1970 مقالات حداکثر با 35 صفحه منتشر می‌شدند که در سال‌های اخیر به 12 صفحه رسیده است.
دسترسی به مقالات اکونومتریکا فقط از طریق عضویت در انجمن اقتصادسنجی امکان‌پذیر است. به اعضای این انجمن گذرواژه‌ای برای دسترسی به مقالات در آرشیو سایت JSTOR (مقالات قبل از سال 1999) و سایت کتابخانه آنلاین Wiley (مقالات بعد از سال 1999) داده می‌شود. این ژورنال در راستای تلاش‌هایش برای دسترسی عموم به مقالات علمی و پیشبرد اهداف علم آزاد، در اکتبر سال 2021 اعلام کرد دسترسی به مقالات سه برنده جایزه نوبل اقتصاد سال 2021 یعنی دیوید کارد، گیدو ایمبنز و جان آبود منتشر‌شده در آکونومتریکا را به مدت کوتاهی برای عموم آزاد می‌کند.
مدال فریش
انجمن «اقتصادسنجی» هر دو سال یک‌بار جایزه‌ای به نام «مدال فریش» را به بهترین مقاله تجربی یا نظری ارائه‌شده در اکونومتریکا اهدا می‌کند. این جایزه یکی از سه جایزه مطرح اقتصادی است که پنج برنده آن تاکنون جایزه نوبل را هم دریافت کرده‌اند. مدال فریش که سال 1978 پایه‌گذاری شد، به بهترین مقاله پنج سال گذشته تعلق می‌گیرد. این جایزه در سال 2020 به کیت هو و رابین لی برای مقاله «رقابت بیمه‌گرها در بازار خدمات درمانی» اعطا شد.
معروف‌ترین مقالات
از مقالات این ژورنال که بیشترین استناد به آنها در طول سه سال گذشته انجام شده است می‌توان به مقاله «تاثیر تجارت بر تخصیص مجدد درون‌صنعتی و بهره‌وری کل صنعت» اشاره کرد که در آن با ارائه الگوی صنعتی پویایی، به تحلیل تجارت بین‌المللی و تاثیر درون‌صنعتی آن پرداخته می‌شود. این الگو چگونگی ورود شرکت‌ها با بازدهی بیشتر به بازار صادرات و به دنبال آن چگونگی بیرون رانده شدن شرکت‌هایی با بازدهی کمتر از این بازار را توضیح می‌دهد. مقاله بعدی با بیشترین تعداد استناد، مقاله سال 2009 این ژورنال با عنوان «تاثیر شوک‌های عدم اطمینان» است. در این مقاله به مطالعه تاثیرات حاصل از شوک‌های بزرگی مانند بحران موشکی کوبا، ترور جان‌اف کندی و حملات یازدهم سپتامبر پرداخته می‌شود. نتیجه این مطالعات نشان می‌دهد که بلافاصله پس از شوک‌های بزرگ میزان تولید و اشتغال در سطح شرکت‌ها کاهش چشمگیری پیدا می‌کند ولی در بلند‌مدت این تاثیر کمرنگ شده و این شوک‌ها به صورت موج‌های رکود و بهبودی سریع اقتصاد خود را نشان می‌دهند.
در سال 2019 سایت Repec فهرستی از پنجاه مقاله اکونومتریکا با بیشترین استنادها از ابتدای شروع انتشار مجله را منتشر کرد. در میان نویسندگان ده مقاله اول در این جدول، تئوریسین‌های اقتصادی و برندگان جایزه نوبل را که مقالات تاثیر‌گذارشان در اکونومتریکا منتشر شده بود می‌توان مشاهده کرد. ازجمله رابرت اِنگل و کلایو گرنجر که مشترکاً برنده نوبل اقتصاد سال 2003 برای پژوهش‌هایشان در زمینه «روش‌های تجزیه و تحلیل سری زمانی اقتصادی با نوسانات متغیر با زمان» شدند. همچنین مقاله سال 1980 هالبرت وایت را می‌توان مشاهده کرد که یکی از شناخته‌شده‌ترین مقالات اقتصادی دنیا با موضوع خطاهای استاندارد است. در این مقاله او برآوردگری برای خطاهای استاندارد سازگار با ناهمگونی را پیشنهاد می‌کند که از آن زمان به نام آزمون وایت یا آزمون سفید شناخته می‌شود. نوبل اقتصاد سال 2002 هم به دنیل کانمن نویسنده مقاله «تحلیل تصمیم‌گیری در شرایط عدم اطمینان» این فهرست و ورنون اسمیت اعطا شد. تحقیقات او و آموس تورسکی در بسط نظریه چشم‌انداز (prospect theory) تاثیر بسزایی داشت. لارس هانسن و دو اقتصاددان دیگر نیز در سال 2013 جایزه نوبل اقتصاد را از آن خود کردند.
