بورس در تنگنا
بازارهای مالی اولین هفته بهمن را چگونه گذراندند؟
اولین هفته یازدهمین ماه سال با عقب‌نشینی جدی قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای و افت حدود چهار درصد شاخص کل بورس تهران به پایان رسید. در بازار ارز، اسکناس آمریکایی با رشد 7 /0 درصد تا روز چهارشنبه 28 هزار و 200 تومان قیمت خورد و سکه نیز با رشد 2 /1درصدی 12 میلیون و 550 هزار تومان معامله شد. در بازار نفت نیز افزایش تنش‌های سیاسی سبب شد تا طلای سیاه در آستانه ثبت رکوردی جدید قرار گیرد.
رکورد دو‌ساله ریزش سهام کوچک
اولین هفته بهمن‌ماه با عقب‌نشینی حدود چهاردرصدی شاخص کل بورس تهران به پایان رسید تا چهارمین افت متوالی این نماگر در مقیاس هفتگی ثبت شود. تالار شیشه‌ای تنها در نخستین و آخرین روز کاری هفته با سبزپوشی نمادها همراه شد و در مابقی روزها، افت‌های سنگینی را به معامله‌گران خود تحمیل کرد. در این میان شرایط نمادهای با ارزش بازار پایین‌تر به شدت وخیم بود؛ به طوری که شاخص کل هم‌وزن در مجموع هفته مورد بررسی 6 /9 درصد افت کرد که از 18 دی‌ماه سال 98 سابقه نداشت.
چرخش انتظارات بورسی پس از یک روز
در نخستین روز کاری هفته گذشته، شاخص کل سهام رشد اندکی را ثبت کرد اما قریب به اتفاق کارشناسان در انتظار بازگشت بورس به مسیر رونق بودند. آنها از جبران خلأ اطلاعاتی سرمایه‌گذاران پس از انتشار گزارش عملکرد 9ماهه شرکت‌ها روی سامانه کدال سخن می‌گفتند و با مثبت ارزیابی کردن این گزارش‌ها انتظار داشتند تا سهامداران دیگر ریزش‌های جدی در تابلوی معاملات بورس تهران را شاهد نباشند. اما شوک‌های سیاستگذاری نگذاشت تا این گزارش‌ها آن‌گونه که باید بر تصمیم‌گیری سهامداران اثر خود را به جای بگذارد و با برخی از تصمیمات ناگهانی و البته نه‌چندان دلچسب برای فعالان بازار سهام باز هم در بر همان پاشنه قبل چرخید و سیر نزولی سهام در طول هفته ادامه یافت.
شوک‌های سیاستگذار به بورس خسته
در ابتدای هفته‌ای که گذشت با افزایش برودت هوا و افزایش مصرف گاز، صنایع تولیدی همچون فولادسازان و سیمانی‌ها شاهد قطعی برق و گاز و در نتیجه توقف بخشی یا تمام فعالیت خود بودند. به هر روی این موضوع شوک اول را به بورسی که البته جان چندانی ندارد، وارد کرد تا از روز یکشنبه روند نزولی قیمت سهام با شدتی بیشتر از گذشته آغاز شود. در این روز شاخص کل حدود دو درصد نزول کرد. اما کار همین‌جا پایان نیافت. روز دوشنبه هادی بیگی‌نژاد عضو کمیسیون انرژی مجلس و عضو کمیسیون تلفیق بودجه 1401 در گفت‌وگویی اظهار کرد: «اعضای کمیسیون تلفیق تصمیم گرفتند که موادی همچون قیر، متانول، اوره و پلی‌اتیلن را با ذکر نام در تبصره 6 لایحه بودجه اضافه کنند تا این مواد نیز در کنار فهرست دولت، مشمول مالیات بر درآمد صادراتی شوند.» این خبر آتش بورسی‌ها را تندتر کرد تا صف‌های فروش سنگین و سنگین‌تر شوند و برای دو روز شاخص کل سهام روندی نزولی را در پیش گیرد. در این شرایط مجید عشقی، رئیس سازمان بورس نیز در نامه‌ای به مجلس، خواست تا دریافت مالیات بر صادرات برخی محصولات معدنی و پتروشیمی به بعد از بررسی جوانب بر جامعه میلیونی سهامداران موکول شود. به هر حال روز دوشنبه و سه‌شنبه نماگر اصلی تالار شیشه‌ای به ترتیب 74 /1 و 17 /2 درصد نزول کرد و حدود 1200 میلیارد تومان پول حقیقی از گردونه معاملات سهام خارج شد. در پایان هفته اما شرایط تا حدودی تغییر کرد تا شاهد چرخش جدی قیمت سهم‌ها در تالار شیشه‌ای باشیم. در این روز شاخص کل 78 /1 درصد از کاهش ارتفاع ثبت‌شده در روزهای اخیر خود را باز پس گرفت و در عین حال که باید شاهد افزایش متقاضیان خرید سهام و بازگشت سهامداران حقیقی به زمین تقاضا بعد از 24 روز کاری پیاپی فروش باشیم، اما چه شد که روز چهارشنبه بورس تغییر مسیر داد؟
سیگنال مثبت از وعده‌های تکراری دولت
شامگاه سه‌شنبه بود که رئیس‌جمهور به صداوسیما رفت و به گفت‌وگو با مردم نشست. در این مصاحبه زنده تلویزیونی از رئیسی در خصوص وضعیت بورس و اینکه یکی از اولویت‌های اصلی دولت سیزدهم در ابتدای کار بود پرسیده شد. وی پاسخ داد: «سهامداران خرد اکثر سهامداران بورس را تشکیل می‌دهند. اعلام کردم که بورس قلک دولت نباید باشد. به تیم اعلام کردم راهکارهای برون‌رفت از وضعیت فعلی بورس را دنبال کنند. مردم بدانند دغدغه آنها دغدغه بنده هست. اینکه چرا بورس این‌طور شده بحث آکادمیک است و جواب‌های مفصلی دارد. صبح چهارشنبه وزیر اقتصاد، راهکارهای برون‌رفت از وضعیت فعلی بورس را به مردم اعلام خواهند کرد.» این مهم در کنار انتشار خبرهای غیررسمی از مصوبات ستاد اقتصادی دولت در خصوص قیمت خوراک و سوخت صنایع سبب شد تا روز چهارشنبه از همان ابتدای کار، شاهد تغییر محسوس قیمت‌ها و افزایش خریداران باشیم. در نهایت نیز در ساعت پایانی دادوستدها احسان خاندورزی، وزیر اقتصاد، جزئیات تصمیمات جلسه چهل و دوم ستاد هماهنگی اقتصادی دولت را این‌گونه اعلام کرد:
1- نرخ گاز خوراک پتروشیمی‌ها حداکثر پنج هزار تومان تعیین می‌شود. نرخ گاز سوخت پتروشیمی‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع پایین‌دستی، مجتمع‌های احیای فولاد و مصارف مربوط به تاسیسات عمومی پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها حداکثر دو هزار تومان و همچنین صنایع معادل ۱۰ درصد نرخ خوراک پتروشیمی‌ها تعیین می‌شود.
2- در سال ۱۴۰۱ فرمول نحوه محاسبه حقوق دولتی معادن تغییر پیدا نخواهد کرد.
3- زمان‌بندی عرضه اوراق دولتی به گونه‌ای تنظیم شود که فروش اوراق در بازار سرمایه بدون لحاظ فروش به صندوق‌های با درآمد ثابت حداکثر معادل ۵۰ درصد جریان نقدی ورودی بازار سرمایه در هر ماه باشد.
4- بانک مرکزی نرخ تسعیر دارایی‌های ارزی بانک‌ها و موسسات را حداقل معادل ۹۰ درصد نرخ ارز نیمایی در شش ماه گذشته اعلام کند. مالیات سود ناشی از تسعیر دارایی‌های ارزی مذکور هم بر مبنای نرخ اعلامی بانک مرکزی محاسبه و اخذ شود.
5- بانک مرکزی با مداخله فعال در بازار بین‌بانکی به گونه‌ای اقدام کند که میانگین ماهانه نرخ سود در بازار بین‌بانکی حداکثر 20 درصد باشد.
دلار و نوسانات کم‌مقدار
در روز نخست هفته گذشته، اسکناس آمریکایی بار دیگر کانال 28هزار تومان را از دست داد و در رقم 27 هزار و 950 تومان قیمت خورد. انتشار سخنان مسوولان بانک مرکزی مبنی‌بر افزایش میزان درآمد حاصل از صادرات نفتی و همچنین بهبود ذخایر ارزی کشور در نتیجه افزایش تزریق ارز به بازار از مهم‌ترین دلایلی بود که روز شنبه، تلاش بازیگران افزایشی بازار تهران در افزایش قیمت دلار را خنثی کرد. ضمن آنکه در اواخر ساعات کاری روز جمعه یکم بهمن‌ماه یکی از خبرنگاران روزنامه وال‌استریت‌ژورنال به نقل از طرفین مذاکره‌کننده اروپایی در حساب توئیتر خود نوشت: «یک مقام ارشد اتحادیه اروپا می‌گوید او معتقد است که مذاکرات ایران از نظر ماهیت در مسیر درستی برای رسیدن به توافق نهایی است، اما ترس او از این است که مذاکرات بسیار کند پیش می‌رود.» وی همچنین در ادامه از جانب این مقام بلندپایه اروپایی افزود: «ما هنوز نتوانسته‌ایم به یک توافق و یک راه‌حل خوب برسیم، با این حال من فکر می‌کنم که ما در اینجا به توافق خواهیم رسید و فکر می‌کنم این اتفاق به‌زودی رخ می‌دهد.» این سیگنال مثبت، انتظارات کاهشی معامله‌گران ارزی را نیز تقویت کرد تا دلار مجدداً به کانال 27 هزار تومان عقب‌نشینی کند.
در دومین روز هفته، بازار ارز تهران روند باثباتی را طی کرد اما دلار بار دیگر به کانال 28 هزار تومان بازگشت. به این ترتیب اسکناس آمریکایی که روز یکشنبه در حوالی رقم 27850 تا 28050 تومان دادوستد می‌شود، در پایان روز در سطح قیمتی 28 هزار تومان معاملات خود را پایان داد. برخی از کارشناسان و تحلیلگران بازار ارز تهران با اشاره به ثبات نرخ اسکناس آمریکایی در محدوده کانال ۲۷ هزار‌تومانی پس از کانال‌شکنی‌های این ارز در ماه گذشته بر این باورند که این ثبات نرخ می‌تواند نشانه مهمی در جهت کاهشی بودن آینده بازار ارز تهران باشد. با این حال برخی از تحلیلگران ارزی با مثبت شمردن اندک سیگنال‌های سیاسی موجود و اشاره به سخنان روزهای پیشین مسوولان ارگان‌های بازارساز مبنی بر افزایش حجم تزریق ارز به بازار تهران برای ماه‌های آتی معتقدند نرخ دلار برای عبور از کانال ۲۷ هزار‌تومانی مسیر چندان طولانی‌ای را در پیش ندارد.
دلار روز دوشنبه افزایش قیمت بیشتری را تجربه کرد و به سطح 28200 تومان رسید. تحلیلگران بازار ارز تهران اما با اشاره به شرایط مثبت فضای داخلی و خارجی کشور در روزها و هفته‌های اخیر می‌گفتند این افزایش قیمت توجیه منطقی‌ای نداشته و از این روند افزایشی با لفظ نامطمئن یاد کردند. برخی دیگر از کارشناسان ارزی نیز با اشاره مجدد به انتظارات مثبت ایجادشده از آینده بازار ارز و همچنین فضای مثبت مذاکرات ایران و قدرت‌های جهانی در رابطه با موضوع تحریم‌های هسته‌ای معتقدند قیمت اسکناس آمریکایی در بازار ارز تهران برای سطح‌های بالاتر فعلاً کشش نداشته و این موضوع را با عدم افزایش نرخ دلار پس از کاهش‌ها و کانال‌شکنی‌های چشم‌گیر اخیر توجیه می‌کنند. این افراد همچنین از احتمال وقوع روند کاهشی چشم‌گیر جدیدی مشابه روند اخیر درصورت حصول توافق هسته‌ای سخن گفتند. در اواخر ساعات کاری روز یکشنبه بود که رابرت مالی، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در وین طی مطلبی اعلام کرد: «تصور رسیدن به توافق هسته‌ای درحالی‌که چهار شهروند آمریکایی در ایران زندانی هستند، برای مقامات ما کمی دور از ذهن است.» این سخن که گمانه‌ها از آینده مذاکرات وین را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌داد، صبح روز دوشنبه با نشست خبری سخنگوی وزارت خارجه پاسخ داده شد. خطیب‌زاده در نشست خبری خود در تهران گفت: «اگر ایالات‌متحده به توافقاتی که از قبل هم انجام داده بود، پایبند باشد این موضوع انسانی در کمترین زمان قابل حل است.» اولیانوف نیز در توئیتر نوشت: «ایران، سه کشور اروپایی، روسیه و چین تهیه پیش‌نویس بخش مهمی از سند نتیجه مذاکرات وین را ادامه دادند.» به گفته او، این یک تمرین کم‌و‌بیش موفق بود؛ اگرچه برخی از مسائل هنوز در بخش مربوطه سند نهایی باقی مانده است. تحلیلگران سیاسی بازار ارز نیز این سخنان را بر آینده بازار ارز، اثرگذار قلمداد کردند.
روز سه‌شنبه معاملات دلار در بازار تهران کاهشی بود و دادوستدها در 28050 تومان بسته شد. این کاهش قیمت در حالی رقم خورد که در همان ابتدای دادوستدها، فعالان ارزی شاهد کاهش عرضه ارز از سوی معامله‌گران بودند و از‌این‌رو انتظار می‌رفت نرخ دلار اندکی افزایش پیدا کند اما این اتفاق رخ نداد. در اواخر ساعات کاری روز دوشنبه ۴ بهمن‌ماه بود که زمزمه‌هایی از احتمال مذاکره مستقیم نماینده‌های ایران و کشور آمریکا مطرح شد. امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشور با بیان اینکه آمریکا پیام‌هایی برای مذاکره مستقیم با ایران در مذاکرات وین ارسال می‌کند، گفت: «اگر در روند مذاکرات به نقطه‌ای برسیم که توافق خوب مستلزم گفت‌وگو با آمریکا باشد، آن را نادیده نخواهیم گرفت.»
در همین راستا محمود عباس‌زاده، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس طی سخنان خود اظهار کرد: «اگر آمریکایی‌ها حسن‌نیت داشته باشند و به آن چیزی که امضا می‌کنند، عمل کنند، می‌توانیم با آنها مذاکره کنیم، اما آنها این موضوع را در عمل اثبات نکرده‌اند.» تحلیلگران ارزی بازار تهران نیز با مهم شمردن مطلب مذکور از ایجاد چشم‌انداز کاهشی برای بازار ارز تهران در اثر صورت پذیرفتن این گفت‌وگوهای مستقیم ایران و آمریکا اظهار امیدواری کردند.
چهارشنبه دلار در ادامه ورود خود به کانال 28 هزار‌تومانی در پله‌های ابتدایی این کانال به نوسان پرداخت. معامله‌گران بازار ارز تهران که در عصر روز سه‌شنبه معاملات خود را در سطح قیمتی 28 هزار و 50 تومان انجام می‌دادند، با شروع ساعات کاری روز چهارشنبه دلار را با 100 تومان افزایش قیمت و در حوالی رقم 28 هزار و 150 تومان معامله کردند. این روند افزایش قیمتی تا عصر روز چهارشنبه ادامه پیدا کرد و در حوالی ساعت 4 عصر این روز بود که قیمت دلار در معاملات ارزی بازار آزاد تهران به رقم 28 هزار و 200 تومان رسید.
تداوم رشد قیمت مسکن؛ پرواز اجاره‌بها
روز چهارشنبه گزارش تحولات بازار مسکن در شهر تهران از سوی بانک مرکزی منتشر شد. این گزارش نشان داد در دی‌ماه متوسط قیمت خرید و فروش یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی معامله‌شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی تهران ۳۲ میلیون و ۹۴۰ هزار تومان بوده که نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل به ترتیب 1 /1 درصد و 3 /20 درصد افزایش دارد. علاوه بر این، تعداد معاملات انجام‌شده در این ماه حدود 8 /9هزار فقره بود که نسبت به ماه قبل و در مقایسه با ماه مشابه در سال قبل به ترتیب 5 /0 و 3 /179 درصد افزایش را نشان می‌داد. بررسی توزیع تعداد واحدهای مسکونی معامله‌شده در شهر تهران به تفکیک عمر بنا حاکی از آن است که واحدهای تا پنج سال ساخت با سهم 6 /33 درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند.
این در حالی است که در میان مناطق ۲۲گانه شهر تهران بیشترین قیمت هر متر خانه ۷۰ میلیون و ۲۲۰ هزار تومان در منطقه یک و کمترین آن با ۱۵ میلیون و ۶۵۰ هزار تومان در منطقه ۱۸ بوده است که هر یک از آنها با افزایش ۱۷درصدی در منطقه یک و 8 /28درصدی در منطقه ۱۸ مواجه شده‌اند.
توزیع فراوانی تعداد واحدهای مسکونی معامله‌شده برحسب قیمت یک مترمربع بنا در دی‌ماه امسال نیز حاکی از آن است که واحدهای مسکونی در دامنه قیمتی ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومان به ازای هر مترمربع بنا با سهم 1 /17 درصد بیشترین سهم از تعداد معاملات شهر تهران را به خود اختصاص دادند و دامنه قیمتی ۱۵ تا ۲۰ و ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان با 5 /16 و 8 /13 درصد سهم در رتبه بعدی قرار دارد.
از سوی دیگر در دی‌ماه امسال توزیع فراوانی تعداد واحدهای مسکونی معامله‌شده بر اساس ارزش هر واحد نشان‌دهنده آن است که واحدهای مسکونی با ارزش یک میلیارد تا یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان با اختصاص سهم 4 /19 درصد بیشترین سهم از معاملات انجام‌شده را داشته‌اند.
همچنین، توزیع معاملات انجام‌شده مسکن بر اساس مناطق شهری در تهران حاکی از آن است که منطقه ۵ با 8 /14 درصد از کل معاملات، بیشترین سهم معاملات شهر تهران را به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، بررسی شاخص کرایه مسکن اجاری در شهر تهران و در کل مناطق شهری در دی‌ماه امسال نشان‌دهنده رشدی معادل 7 /50 و ۵۴ درصد نسبت به ماه مشابه سال گذشته است.
نقش تنش‌ها در آینده طلای سیاه
طلای سیاه در دادوستدهای هفته گذشته (تا ساعت 16 روز چهارشنبه) رشدی 4 /1درصدی را ثبت کرد و در آستانه ثبت رکوردی جدید قرار گرفت. در این روز شاخص نفتی برنت از 89 دلار در هر بشکه عبور کرد و نفت خام آمریکا نیز در بالاتر از مرز 86 دلار دادوستد شد. نگرانی در مورد اختلال در عرضه نفت در بحبوحه افزایش تنش‌ها در اروپای شرقی و غرب آسیا یکی از دلایل رشد شاخص‌های نفتی بود. مدتی است روسیه و غرب بر سر اوکراین درگیر هستند و آمریکا و اروپا، مسکو را متهم می‌کنند که به دنبال به قدرت رساندن یک رهبر طرفدار روسیه در این کشور است و در صورت مداخله نظامی، روسیه را به شدت تحریم خواهند کرد. در غرب آسیا نیز، درگیری‌هایی میان یمن و امارات و عربستان شدت گرفته است. کازوهیکو سایتو، تحلیلگر ارشد فوجیتومی سکیوریتی در این خصوص می‌گوید: «نظر سرمایه‌گذاران، به علت خطرهای ژئوپلیتیکی میان روسیه و اوکراین و همچنین در غرب آسیا، همچنان افزایشی است؛ در‌عین‌حال، اوپک پلاس هنوز به هدف تولیدی خود دست نیافته است. انتظار برای تقاضای بیشتر برای نفت کوره در آمریکا با سردتر شدن هوا، بر فشار قیمتی افزوده است.» در این میان هفته گذشته «بلومبرگ» نیز در گزارشی به چهار سناریوی محتمل برای مذاکرات هسته‌ای و آثار احتمالی آنها بر بازار نفت پرداخت. در صورت توافق جامع، تولید نفت ایران به ۸ /۳ میلیون بشکه در روز خواهد رسید و تحت یک توافق جزئی، صادرات به‌طور کامل بازیابی نمی‌شود؛ اما می‌تواند تا پایان سال ۲۰۲۲، به ۳ /۱ میلیون بشکه روزانه برسد. با‌این‌حال، سناریوی طولانی شدن مذاکرات و همین‌طور شکست مذاکرات منجر به رشد قیمت نفت خواهد شد. علاوه بر این، افزایش تنش‌ها در منطقه ناشی از بن‌بست دیپلماتیک می‌تواند به ریسک‌های ژئوپلیتیک بازار نفت بیفزاید. بلومبرگ در این گزارش بهای طلای سیاه را بین 71 تا 120 دلار بر هر بشکه پیش‌بینی کرده است.
