سال التهاب

سال 1403 را باید سال ریسک‌های سیستماتیک نام‌گذاری کرد. سالی که از همان فروردین‌ماه احتمال تنش و درگیری میان ایران با سایر مناطق دنیا بالا بود و تا انتهای سال انواع ریسک‌های کوچک و بزرگ مخل آرامش مردم شد و سال پرالتهابی را برای بازارها رقم زد. از همان اولین‌ماه سال جاری ریسک رویارویی مستقیم ایران و رژیم صهیونیستی، فضای ابهامات اقتصادی را افزایش داد. همچنین انتخابات زودهنگام بر اثر سانحه و به دنبال آن به شهادت رسیدن دو مقاوم اصلی حماس و انجام عملیات وعده صادق 1 و 2 همگی از جمله مواردی بودند که چشم‌انداز اقتصاد ایران را تاریک کردند. در کنار این موارد ورود ترامپ برای دومین مرتبه به کاخ سفید بر شعله ریسک‌های اقتصادی افزود و موجب شد تا پیش از هر زمان دیگر اقتصاد ایران در فضای ابهام قرار گیرد. جمیع این موارد سبب شد طلای 18 عیار، از این شرایط نهایت بهره را ببرد و در رالی بازارها با کسب بازدهی 107 درصد رتبه نخست را از آن خود کند. دلار نیز به دلیل وجود ابهامات و افزایش ریسک‌های ژئوپولیتیک رشد 55‌درصدی را تجربه کرد. با وجود این سهامداران بورسی به دلیل فضای پرتنش اقتصادی و سیاسی، بازدهی خوبی را در سال جاری تجربه نکردند و در نهایت بورس تهران جامانده‌ترین بازار امسال شد.

بورس جامانده

ترکیبی از ریسک‌های مختلف و غیرقابل پیش‌بینی در اقتصاد ایران طی سال جاری موجب شد تا سهامداران روزهای خوشی را تجربه نکنند. برای چهارمین سال متوالی این سهامداران بورس بودند که از رالی دیگر بازارها جا ماندند. نماگر اصلی تالار شیشه‌ای در سال جاری تا هفته منتهی به دهم اسفندماه موفق به ثبت بازدهی 6 /29 درصد شد. این در حالی است که بسیاری از فعالان پیش از آغاز سال با توجه به جاماندگی بورس تهران از رالی بازارها طی سه سال گذشته، انتظار یک گام صعودی قوی در بازار سهام داشتند. اما این مهم رقم نخورد و ریسک‌های بیرونی مانع از رونق در نماگرهای بورسی شد. مقایسه بازدهی شاخص کل بورس تهران با دیگر بازارها نشان می‌دهد که این نماگر بازار سهام در سال جاری از رالی بازارها جا ماند و حتی از نرخ سود بدون ریسک اخزا نیز بازدهی کمتری را برای سهامداران خود به ارمغان رساند. شاخص هم‌وزن تعداد نمادهای بیشتری از بازار سرمایه را تشکیل می‌دهد. عمده نمادهای متوسط و کوچک زیرشاخه‌ای از این نماگر بورسی محسوب می‌شوند. عملکرد شاخص هم‌وزن در سال جاری به مراتب بحرانی‌تر از شاخص کل بازار سهام بود. موج مثبت شکل‌گرفته در آبان تا بهمن‌ماه امسال، عمدتاً نمادهای بزرگ‌تر بازار سهام را تحت‌الشعاع قرار داد. شاخص هم‌وزن در سال جاری مجموعاً بازدهی 14درصدی را به ثبت رساند که 15واحددرصد ضعیف‌تر از بازدهی شاخص کل بورس تهران در همین مدت است. معمولاً در ماه‌های ابتدای سال بازار سرمایه تحت‌تاثیر فصل مجامع و همچنین صدور مجوزهای مربوط به افزایش نرخ محصول شرکت‌های تولیدکننده، با افزایش تقاضا همراه شده و نماگرهای بورسی سبزپوش می‌شوند. با این حال در دو ماه ابتدایی امسال تحت تاثیر حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری ایران در دمشق، فضای التهاب در بازار شدت گرفت. به دنبال این اقدام جنایتکارانه رژیم صهیونیستی، ایران به دنبال حرکت تلافی‌جویانه بود. در سیزدهمین روز فروردین‌ماه، ایران اعلام کرد که قصد انجام وعده صادق 1 را دارد و همین امر فضای ریسک و نگرانی در بازارها را به حداکثر رساند. ایران در 26 فروردین‌ماه در پاسخ به جنایت رژیم صهیونیستی، عملیات وعده صادق 1 را اجرایی کرد که به دنبال آن فضای ریسک و التهاب در سهامداران افزایشی شد و نماگر اصلی بازار سهام در دو ماه ابتدای سال کاهش بیش از چهار درصد را به ثبت رساند. هنوز بازار زخم حاصل از افزایش تنش میان ایران و رژیم صهیونیستی را هضم نکرده بود که در اردیبهشت‌ماه شهادت هشتمین رئیس‌جمهور کشور بر اثر سانحه رقم خورد و فضای نااطمینانی در اقتصاد ایران را افزایش داد. پس از این سانحه و انتخابات زودهنگام برای تعیین نهمین ریاست‌جمهوری کشور، ریسک‌های پیرامون بازار سهام افزایش یافت. از اردیبهشت‌ماه تا مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری جدید سه ماه زمان سپری شد که در این سه ماه فضای ابهامات سیاسی و اقتصادی کشور تا تعیین خط مشی ریاست‌جمهوری جدید ایران بسیار بالا گرفت. سرانجام در روز نهم مردادماه، پزشکیان به‌عنوان نهمین رئیس‌جمهور کشور برگزیده شد. از دو هفته قبل از برگزاری دور دوم انتخابات، بورس تهران به پیشواز انتخاب مسعود پزشکیان رفت و نماگرهای بازار سهام سبزپوش شدند. خوش‌بینی به حذف رانت ارز چند‌نرخی و همچنین از بین بردن قیمت‌گذاری دستوری از جمله عواملی بود که سهامداران را نسبت به آینده بازار سهام با انتخاب مسعود پزشکیان امیدوار کرد. نماگر اصلی تالار شیشه‌ای بورس تهران تحت تاثیر انتخاب مسعود پزشکیان در تیرماه 3 /6درصد افزایش را تجربه کرد. این در حالی است که در بهار سال جاری این نماگر بازار سهام تحت تاثیر ریسک‌های پیرامون بازار، هفت درصد کاهش را به ثبت رسانده بود. در روز تحلیف ریاست‌جمهوری جدید ایران یعنی نهم مردادماه، اسماعیل هنیه از رهبران حماس در تهران به دست اسرائیل ترور شد و به شهادت رسید. این اتفاق ریسک بالا گرفتن درگیری میان ایران و رژیم صهیونیستی را افزایش داد. به دنبال افزایش تنش شاخص کل بورس تهران مرداد خونین را تجربه کرد و با کاهش 2 /6درصدی همراه شد. بخت با سهامداران یار نبود و ریسک‌های ژئوپولیتیک مربوط به جنگ میان رژیم صهیونیستی و حماس از 15 مهرماه یعنی هفتم اکتبر بالا گرفت و این موضوع پاشنه‌آشیل سهامداران بورسی شد. در ششم مهرماه رژیم صهیونیستی سید‌حسن نصرالله را به شهادت رساند و با این اتفاق احتمال پاسخ ایران به جنایت‌های اسرائیل افزایش پیدا کرد. در دهم مهرماه، ایران در پاسخ به ترور اسمائیل هنیه و سید‌حسن نصرالله عملیات وعده صادق 2 را انجام داد. به دنبال انجام عملیات وعده صادق 2، بازارها بار دیگر در اغما قرار گرفتند. شاخص کل بازار سهام مهرماه را با نزول 3 /4 درصد پشت سر گذاشت. از اواسط آبان‌ماه امسال وزیر اقتصاد سیگنال‌هایی را مبنی بر حذف رانت ارزی و کاهش شکاف میان نرخ دلار بازار آزاد و توافقی به بازار مخابره کرد. همین موضوع عاملی شد تا بورس تهران از نیمه دوم آبان‌ماه روند متفاوتی را پیش بگیرد. نماگر اصلی تالار شیشه‌ای در هشتمین ماه از سال جاری موفق به ثبت رشد 5 /12 درصد شد. این در حالی است که نماگر اصلی بازار سهام تا پیش از آغاز ماه آبان نزول هشت‌درصدی را به ثبت رسانده بود. با سیگنال‌های حذف رانت بورس تهران جانی تازه گرفت. سرانجام 24آذرماه سال جاری، بانک مرکزی نرخ دلار نیما را برای همیشه حذف کرد و آن را به بازار توافقی انتقال داد. این اقدام یک شوک مثبت برای بازار سهام بود و بورس تهران در واکنش به این خبر یکدست سبزپوش شد. روند صعودی نماگرها سرانجام از اواخر آبان‌ماه آغاز شد و بازار سرمایه پس از تحمل هشت ماه پرالتهاب، رونق تازه‌ای به خود گرفت. شاخص کل بورس تهران در آبان و آذرماه امسال به ‌ترتیب افزایش 5 /12 و 7 /18 درصد را تجربه کرد که این بیشترین میزان افزایش ماهانه نماگرهای بورس تهران از ابتدای سال جاری است. در مجموع نماگر اصلی تالار شیشه‌ای توانست از منظر فصلی نیز رکوردشکنی کند و در پاییز امسال با ثبت رشد 8 /27 درصد بیشترین میزان افزایش در مقیاس فصلی از زمستان 1401 را به ارمغان بیاورد. روند صعودی که در دلار نیما آغاز شده بود در 25 آذرماه همزمان با حذف رانت ارز نیما، در یک روز افزایش 6 /9درصدی را تجربه کرد و به سطح 59 هزار و 648 تومان رسید. رشد دلار توافقی موجب شد تا کاهش شکاف میان ارز رسمی و دلار بازار آزاد به کمتر از 10 درصد برسد. کاهش شکاف و حذف رانت ارزی موجب شد تا سهامداران به بورس تهران به‌عنوان جامانده‌ترین بازار در چند سال اخیر، گرایش یابند. البته این اقبال عمدتاً به نمادهای بزرگ‌تر بازار سهام صورت گرفت، چرا که افزایش نرخ دلار توافقی و کاهش شکاف آن، موجب افزایش سود تسعیر ارز صادرات‌محورها و همچنین رشد نرخ فروش محصولات بورس کالا شد و نمادهای بزرگ‌تر را با اقبال همراه کرد. در آبان و آذر امسال با وجود رشد 31درصدی شاخص کل بازار سرمایه، شاخص هم‌وزن در این دو ماه 23 درصد افزایش را تجربه کرد و از صعود کلیت بورس تهران جا ماند. دماسنج اصلی بازار سهام در دهمین ماه سال بازدهی 5 /4درصدی را تجربه کرد. در این ماه گرایش سرمایه‌گذاران به نمادهای کوچک و متوسط بورس تهران بیشتر شد و همین موضوع عاملی بود تا شاخص هم‌وزن بتواند با ثبت بازدهی هفت درصد، سه درصد نسبت به شاخص کل بورس تهران بازدهی بهتری را ثبت کند. با توجه به نزدیک شدن انتخابات ایالات‌متحده و احتمال انتخاب دونالد ترامپ، بار دیگر ترس بر بورس تهران سایه افکند. این مهم موجب شد نماگر اصلی تالار شیشه‌ای بهمن‌ماه را با کاهش 9 /2 درصدی پشت سر بگذارد و با روی کار آمدن دونالد ترامپ از اول بهمن‌ماه و ریسک‌های پیرامون تشدید تحریم‌ها، بار دیگر سهامداران از بورس فاصله گرفتند. از طرفی جذابیت بازارهای موازی در بهمن‌ماه به دلیل چشم‌انداز صعودی تورم در سال آتی با روی کار آمدن دونالد ترامپ افزایش یافت. همین موضوع عاملی شد تا بیش از 9 همت پول از بازار سهام طی بهمن‌ماه خارج و به بازارهای موازی تزریق شود. نماگر اصلی بورس تهران بهمن‌ماه را با ثبت کاهش 9 /2 درصدی به پایان رساند. شتاب افت شاخص هم‌وزن در این ماه از شاخص کل بیشتر بود و این نماگر بازار سرمایه بهمن‌ماه را با نزول 2 /6 درصدی به پایان رساند. ارزیابی گام‌های صعودی بازار سرمایه نشان می‌دهد پس از هر موج مثبت در نمادهای بزرگ‌تر، نوبت به افزایش شاخص هم‌وزن می‌رسد و این نماگر نیز از موج مثبت ایجادشده بازدهی خوبی را تجربه می‌کند. با وجود این در گام صعودی آبان‌ماه بازار سهام، سنت‌شکنی رقم خورد و شاخص هم‌وزن از رشد جا ماند. در دهمین ماه سال شاخص هم‌وزن از کل پیشی گرفت اما این مهم تداوم نیافت و بار دیگر این نمادهای بزرگ بودند که برنده بازی شدند. در نهایت اقبال سهامداران نسبت به نمادهای بزرگ بازار سرمایه موجب شد تا نماگر اصلی تالار شیشه‌ای سال را با بازدهی 6 /29 درصد به پایان برساند. این در حالی است که دیگر نماگر اصلی بورس تهران یعنی شاخص هم‌وزن به‌عنوان معیار سنجش نمادهای متوسط و کوچک بورسی، در سال جاری بازدهی 14درصدی را ثبت کرد و 15 درصد از رشد شاخص کل بورس جا ماند. نسبت قیمت به سود هر سهم بازار سرمایه در سال جاری عمدتاً در زیر میانه تاریخی خود قرار داشت. کمترین میزان P /E امسال بازار در تاریخ دوم آبان‌ماه به ثبت رسید که نسبت P /E بازار در سطح 56 /5 واحد قرار گرفت. پس از آن رشد در بازار سهام آغاز شد و در 19 دی‌ماه نسبت قیمت به سود هر سهم بازار سرمایه به بالاترین سطح سال جاری یعنی 01 /8 واحد رسید. این در حالی است که در گام صعودی اردیبهشت 1402، نسبت P /E بازار تا سطح 7 /11 واحد افزایش یافته بود و فعالان بورسی انتظار داشتند در روند صعودی آبان‌ماه امسال نیز P /E بازار دورقمی شود. این مهم به دلیل ریسک‌های بیرونی محقق نشد. نسبت قیمت به فروش از دیگر نسبت‌های پرکاربرد به جهت سنجش ارزندگی بورس تهران است. این نسبت نشان می‌دهد که به ازای هر واحد فروش یک شرکت، چند واحد نماد آن در بازار سهام قیمت‌گذاری می‌شود. در اردیبهشت 1402 این نسبت تا میزان 9 /2 واحد نیز افزایش یافت. در سال جاری عمدتاً نسبت قیمت به فروش بازار سهام در محدوده 6 /1 واحد قرار گرفت. بیشترین میزان این نسبت در سوم اردیبهشت‌ماه امسال رقم خورد که در محدوده دو واحد قرار گرفت. با وجود این، نسبت قیمت به فروش نتوانست در محدوده بالا ماندگار شود و از این سطح عقب‌نشینی کرد. دیگر مولفه سنجش ارزندگی بازار سهام یعنی ارزش دلاری بورس تهران نیز در سال جاری در محدوده‌های ارزنده جای گرفت. متوسط ارزش دلاری بازار سرمایه در سال جاری به میزان 128 میلیارد دلار بوده است. بیشترین ارزش دلاری بورس تهران در تاریخ 29 اردیبهشت امسال رقم خورد که ارزش دلاری به 150 میلیارد دلار افزایش یافت. در طرف مقابل کمترین میزان ارزش دلاری بورس تهران در شانزدهمین روز آبان‌ماه رقم خورد که ارزش دلاری بازار سهام به میزان 104 میلیارد دلار به ثبت رسید. این در حالی است که در موج صعودی سال گذشته، ارزش دلاری بورس تهران تا 200 میلیارد دلار نیز افزایش یافته بود اما موج صعودی امسال نتوانست ارزش دلاری را به مرز 200 میلیارد‌دلاری سال گذشته برساند و در نهایت ارزش دلاری بورس تهران با وجود تمامی عرضه‌های اولیه صورت‌گرفته در یک سال اخیر به مرز 150 میلیارد دلار رسید. یکی از موارد بسیار مهم و کلیدی در ارزش‌سنجی بازار سهام، بی‌شک نرخ اوراق اخزاست. این نرخ به‌عنوان نرخ بدون ریسک در اقتصاد ایران شناخته می‌شود. هر زمان که این نرخ با افزایش همراه می‌شود به‌عنوان یک رقیب اصلی برای بورس محسوب شده و موجب جذابیت بازارهای موازی و به دنبال آن خروج پول از بازار سرمایه می‌شود. کمترین میزان نرخ اخزا در سال جاری به میزان 29 درصد به ثبت رسید. در عمده روزهای سال جاری نرخ اخزا در سطح بالای 30 درصد جای گرفت. بیشترین میزان اخزا در سال جاری مربوط به بیستم اردیبهشت‌ماه بود که تا سطح 8 /35 درصد افزایش را تجربه کرد. همواره نرخ اخزای بالا موجب فشار عرضه در بازار سرمایه می‌شود و همین موضوع عاملی شد تا بازار سهام در سال جاری به‌رغم ارزندگی و جاماندگی بالا نتواند رشد خوبی را تجربه کند. به جهت پیش‌بینی وضعیت بورس تهران در سال آینده باید چند مولفه اثرگذار را بررسی کرد. مهم‌ترین سدهای پیش‌روی بازار سهام در وهله اول سیاست‌های ریاست‌جمهوری جدید ایالات‌متحده آمریکا یعنی دونالد ترامپ است. از بهمن‌ماه که ترامپ بر سر کار آمده است، هر ‌روز موضوع اصلی سایت‌های خبری به سیاست‌های جدید او اختصاص یافته است. ترامپ نه‌تنها برای ایران، بلکه برای کل نقاط دنیا یک ریسک بزرگ به حساب می‌آید. در روزهای اول ریاست‌جمهوری او، سیگنال‌های مثبت از احیای مذاکرات با ایران مخابره کرد. اما سیاست او به سمتی رفت که موجب کمرنگ‌تر شدن احتمال توافق میان ایران با آمریکا شد. بنابراین به نظر می‌رسد در سال آینده دونالد ترامپ به دنبال فشار حداکثری بر ایران با تحت تاثیر قرار دادن فروش نفت است. از طرفی مکانیسم ماشه به‌عنوان ریسک اصلی پیش‌روی اقتصاد ایران می‌تواند انزوای کشور را افزایش دهد. بنابراین جمیع این موارد موجب می‌شود تا در سال آینده ریسک‌های سیاسی در کشور افزایش یابد و از این منظر سایه ترس بر بورس تهران افکنده خواهد شد. از طرفی کاهش فروش نفت، درآمد ارزی کشور را با نزول همراه می‌کند و همین موضوع موجب می‌شود دولت نسبت به سال 1403، چاپ پول بیشتری را به انجام برساند. بنابراین تورم در سال آتی بالا خواهد بود و می‌توان انتظار داشت این تورم پس از تحت تاثیر قرار دادن دلار و طلا در شش ماه نخست سال آینده، ظرف شش ماه دوم سال بازار سرمایه و همچنین به‌طور کلی کالاها و خدمات را تحت تاثیر قرار دهد و بازار سهام می‌تواند از این منظر در سال آینده منتفع شود.

یک سناریوی دیگر، حفظ فروش نفت ایران در سطوح فعلی است. اصلی‌ترین مشتری نفت کشور در حال حاضر چین است که بیش از 90 درصد از نفت ایران را خریداری می‌کند. در صورت عدم صلح میان روسیه و آمریکا می‌توان همچنان نسبت به حمل نفت ایران با نفتکش‌های روسی خوش‌بین بود که این موضوع موجب می‌شود درآمد ارزی کشور کاهش کمتری را تجربه کند و دولت کمتر مجبور به چاپ پول شود. البته در این شرایط نیز باید در نظر داشت که عزم دولت برای آزادسازی قیمت‌ها در حال حاضر بیش از همه زمان‌های دیگر است. این آزادسازی خصوصاً در ارتباط با برخی اقلام که برای چندین سال ثابت مانده‌اند، می‌تواند به ایجاد تورم در اقتصاد کشور منجر شود. به دنبال آن با یک فاصله زمانی می‌توان انتظار اثر این تورم بر وضعیت بازار سهام و سبزپوشی نماگرها را داشت. به این معنا که به‌طور اسمی رشدی را در شاخص‌های بورسی داشته باشیم.

بازار برنده سال 1403

برنده رالی بازارها در سال جاری بدون شک طلاست. پیش از آغاز سال تحلیلگران اقتصادی انتظار سالی درخشان را برای این فلز زرد داشتند. با این حال هیچ‌کس باور نمی‌کرد که تا این حد طلا عملکرد درخشانی از خود به نمایش بگذارد. اصلی‌ترین محرک مثبت طلا در سال جاری، فضای مبهم اقتصاد ایران و جهان است. سالی که گذشت پر از ریسک‌های سیستماتیک بود که هیچ فعال اقتصادی در تحلیل‌های خود نمی‌توانست این موارد را پیش‌بینی کند. از انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری ایران، تا افزایش تنش میان ایران و رژیم صهیونیستی، تا آمدن ترامپ همگی از جمله ابهاماتی بود که به افزایش التهاب در سطح اقتصاد منجر شد. در چنین شرایطی سرمایه‌گذاران برای حفظ ارزش پول به سمت طلا پناه بردند. از طرفی این رشد در طلای جهانی نیز رقم خورد. طلای جهانی در یک سال گذشته موفق به ثبت بازدهی 42 درصد شد و به سطح دو هزار و 900 دلار افزایش یافت. جهش طلای جهانی همگام با دلار داخل کشور دو محرک اصلی افزایش تقاضا در طلا و رکوردشکنی فلز زرد در سال جاری بود. طلای آب‌شده که در بازار ایران به‌عنوان طلای 18 عیار شناخته می‌شود، در سال جاری بیشترین بازدهی را به ارمغان رساند. تا هفته منتهی به دهم اسفندماه، طلای 18 عیار بازدهی 107 درصد را ثبت کرد. قیمت هر گرم طلای 18 عیار از سه میلیون و 250 هزار تومان، در اسفندماه به شش میلیون و 730 هزار تومان افزایش یافت. بیشترین میزان بازدهی ماهانه طلای 18 عیار در بهمن‌ماه رقم خورد. در یازدهمین ماه سال طلای آب‌شده موفق به ثبت بازدهی 25 درصد شد. در نیمه دوم سال جاری، اقبال سرمایه‌گذاران به مشتقات طلا بیشتر شد و در فصول پاییز و زمستان امسال هر گرم طلای 18 عیار به‌ترتیب با افزایش 30 و 38 درصد همراه شد. پس از طلای آب‌شده، سکه امامی در سال جاری با ثبت بازدهی 98 درصد بیشترین میزان رشد را تجربه کرد. هر قطعه سکه امامی از 38 میلیون و 800 هزار تومان، در اسفندماه امسال به 76 میلیون و 990 هزار تومان افزایش یافت. هر قطعه سکه امامی همچون طلای آب‌شده بهمن‌ماه درخشانی را سپری کرده و با ثبت افزایش 34 درصد بیشترین میزان بازدهی ماهانه را به ارمغان رسانده است. در مقیاس فصلی سکه امامی زمستان بسیار خوبی را سپری کرد و قیمت هر قطعه از سکه امامی در چهارمین فصل سال با افزایش 42درصدی همراه شد. نیم‌سکه در سال جاری به میزان 88 درصد افزایش قیمت را تجربه کرد و با این اوصاف رتبه سوم بیشترین میزان بازدهی در میان مشتقات طلا را از آن خود کرد. طی سال 1402، ربع‌سکه بیشترین میزان رشد را تجربه کرد و حتی توانست از طلای آب‌شده و سکه امامی نیز بازدهی بیشتری را به ثبت برساند. با این حال در سال جاری ربع‌سکه کمتر مورد توجه قرار گرفت و با ثبت بازدهی 53 درصد، کمترین میزان رشد را در میان مشتقات طلا نصیب خود کرد. دو عامل اصلی در عدم رونق ربع‌سکه طی سال جاری در وهله اول به سیاست دولت مبنی بر کاهش حباب ربع‌سکه با عرضه ربع‌سکه‌های ضرب جدید در سال جاری برمی‌گشت. دومین موضوع این بود که رشد بیش از اندازه ربع‌سکه در سال 1402 موجب شد تا طی 12 ماه 1403 دیگر مشتقات طلا جذابیت بیشتری نسبت به ربع‌سکه برای سهامداران داشته باشند. نیم‌سکه و ربع‌سکه نیز همچون طلای آب‌شده و سکه امامی در بازه فصلی زمستان بیشترین میزان بازدهی را تجربه کردند و در مقیاس ماهانه نیز در بهمن‌ماه بالاترین میزان رشد ماهانه برای نیم‌سکه و ربع‌سکه به ارمغان رسید.

یکی از مهم‌ترین اتفاقات سال جاری، تغییر رویکرد سرمایه‌گذاران از خرید طلای فیزیکی به طلای آنلاین بود. طی سال جاری پلت‌فرم‌های آنلاین خرید طلا در نیمه دوم سال به‌سرعت افزایش یافتند. اصلی‌ترین عامل این تغییر رویکرد به کاهش قدرت خرید مردم بازمی‌گردد. این افت قدرت خرید موجب شد تا مردم به جای خرید طلای فیزیکی به خرید واحدهای طلا روی آورند. در کنار این پلت‌فرم‌ها، صندوق‌های طلای بورسی در سال جاری رونق زیادی را تجربه کردند. عواملی همچون مالیات و اجرت صفر و همچنین خرید و فروش آسان واحدهای این صندوق‌ها موجب شد تا رفته‌رفته اقبال سرمایه‌گذاران به این نوع سرمایه‌گذاری بیشتر شود. ارزش دارایی‌های صندوق‌های طلا در سال جاری به بیش از 141 همت افزایش یافت و عمق این صندوق‌ها به دلیل استقبال بالای حقیقی‌ها از خرید واحدهای صندوق‌های طلا با افزایش چشمگیر همراه شد، به نحوی که خرید و فروش واحدهای این صندوق‌ها در هر شرایطی به‌راحتی انجام می‌شود. تا هفته منتهی به دهم اسفندماه، از میان 18 صندوق طلای فعال بورس کالایی، عیار و زرفام در سال جاری بیشترین میزان بازدهی را به ثبت رساندند. این دو صندوق بورسی توانستند در سال جاری به میزان 112 درصد بازدهی را نصیب سهامداران خود کنند که نسبت به طلای 18 عیار پنج درصد بازدهی بیشتری را به ارمغان رسانده است. کمترین میزان بازدهی در سال جاری مربوط به صندوق طلای آلتون است. صندوق مذکور در 12 ماه امسال بازدهی 87درصدی را به ثبت رسانده که از رشد سالانه نیم‌سکه نیز جا مانده است. با توجه به طرح مالیات بر عایدی سرمایه که برای سال آینده به‌طور جدی‌تر از سوی مجلس دنبال می‌شود، انتظار می‌رود همچنان روند گرایش سهامداران به صندوق‌های طلا افزایشی باشد و در سال آینده ارزش دارایی‌های این صندوق‌ها بالا برود. برای سال آینده همچنان انتظار می‌رود که افزایش قیمت طلا خصوصاً در نیمه اول سال رقم بخورد. در حال حاضر شمش آتی طلا در بورس کالا برای مردادماه و آبان سال آینده به ترتیب با دلار 125 و 147 هزار تومان در حال معامله هستند. بر این اساس انتظار می‌رود با توجه به کاهش درآمد ارزی کشور و چاپ پول گسترده، به همراه ادامه جنگ‌های تجاری و تعرفه‌ای دونالد ترامپ، سال آینده نیز رونق در طلای داخل و جهانی رقم بخورد. به‌خصوص آنکه بررسی مولفه‌های اقتصادی نشان می‌دهد از اردیبهشت امسال موج جدید تورم در کشور احتمالاً شکل خواهد گرفت که این موج می‌تواند طلا و دلار را تا اواسط تابستان افزایش دهد.

اثر ترامپ بر بازارها

ولید هلالات، کارشناس بازار سرمایه در مورد اهمیت سیاست‌های ترامپ بر بازارهای جهانی معتقد است جنگ تعرفه‌ای ترامپ تورم جهانی را افزایش خواهد داد و موجب تعلل فدرال‌رزرو در کاهش نرخ بهره می‌شود. اثر این تغییرات می‌تواند در کوتاه‌مدت نرخ کامودیتی‌ها را افزایش دهد و در بلندمدت با ایجاد رکود جهانی باعث کاهش نرخ کامودیتی‌ها شود. به عقیده هلالات، افت تقاضا و کاهش محسوس جمعیت در چین، در کنار حرکت اقتصاد اژدهای زرد به سمت توسعه تکنولوژی، سبب می‌شود رشد اقتصاد چین کامودیتی‌محور نباشد. از سوی دیگر، تغییر الگوی مصرف انرژی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را می‌توان عامل دیگر کاهش تقاضا عنوان کرد.

اثر ریسک ناترازی انرژی بر صنایع بورسی

در سال 1403 نمود ناترازی انرژی که سال‌ها اقتصاددانان در مورد آن هشدار می‌دادند، با قطعی برق و تعطیلی‌های مکرر مدارس و ادارات دولتی به دلیل کنترل مصرف گاز، به خوبی قابل مشاهده بود. هلالات در مورد اثرات کمبود انرژی بر صنایع معتقد است، ناترازی انرژی در ایران بازنده و برنده‌های خود را دارد. شرکت‌هایی که تولید کالاهای انرژی‌بر دارند و محصول رقابتی تولید نمی‌کنند، از جمله بازنده‌های نخست این ناترازی‌ها محسوب می‌شوند. محصولی مانند فولاد که بازار نسبتاً اشباعی دارد، زمانی که بهای تمام‌شده شرکت‌ها برای این محصول افزایش پیدا می‌کند، به دلیل رقابت کمتر محصول گران‌تر به فروش نمی‌رسد. در صنعت سیمان با وجود بالا بودن میزان تقاضا از میزان عرضه، کاهش تولید می‌تواند با افزایش قیمت پوشش داده شود.

بنابراین در حال حاضر که برخی صنایع با ناترازی‌های انرژی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، چیدن سبدی از شرکت‌ها با تاثیر حداقلی از ناترازی‌ها می‌تواند عایدی مناسبی نصیب سرمایه‌گذاران کند. بنابراین شرکت‌هایی که کسری عرضه در بازار دارند، می‌توانند فرصت سرمایه‌گذاری ایجاد کنند.

چشم‌انداز قیمت دلار

پس از ثبت جهش 83درصدی دلار در بازار آزاد طی سال 1401، در سال 1402 دلار کمتر از تورم عمومی سطح جامعه افزایش یافت و با رشد 26درصدی همراه شد. با این حال طی سال جاری افزایش تنش‌ها و سطح ریسک در اقتصاد عاملی شد تا دلار رشد بیش از 50درصدی را تجربه کند. دلار بازار آزاد از 60 هزار تومان در انتهای اسفند سال گذشته، در 12 ماه امسال با افزایش 55درصدی به سطح 93 هزار و 650 تومان افزایش یافت. بیشترین رشد ماهانه دلار در سال جاری طی بهمن‌ماه امسال رقم خورد. با آمدن ترامپ ریسک اقتصادی ایران به حداکثر رسید و موجب شد تا دلار بهمن‌ماه را با افزایش 14درصدی به پایان برساند. در مقیاس فصلی بیشترین میزان رشد نرخ دلار در فصل پاییز امسال رقم خورد که نرخ دلار بازار آزاد با افزایش 30درصدی همراه شد. طی سال جاری نرخ دلار نیما به‌عنوان نرخ دلار رسمی کشور با جهش بی‌سابقه همراه شد. وزیر اقتصاد در آذرماه اعلام کرد که برای حذف رانت دلار چند‌نرخی، نرخ نیمایی را حذف و آن را به دلار توافقی انتقال می‌دهد. همین موضوع موجب شد تا در نهمین ماه سال نرخ دلار نیما جهش کم‌سابقه‌ای را تجربه کند و با رشد 23 درصد طی این ماه همراه شود. از لحاظ بازدهی، دلار نیمایی در سال جاری از نرخ دلار بازار آزاد رشد بیشتری را تجربه کرد. با این حال شکاف این دو همچنان بالاست و این موضوع در بلندمدت می‌تواند آسیب‌های جدی برای اقتصاد ایران به دنبال داشته باشد. در سال جاری نرخ دلار نیما یا همان توافقی با افزایش 67 درصد همراه شد و از 40 هزار و 553 تومان در اسفند سال گذشته، به 67 هزار و 744 تومان افزایش یافت. کاهش شکاف میان نرخ دلار آزاد و نیما برای نخستین‌بار در تاریخ به کمتر از 10 درصد طی آذرماه امسال رسید. با این حال دولت اجازه رشد دلار نیما و همگام شدن آن با دلار آزاد را نداد و همین موضوع موجب شد بار دیگر شکاف میان این دو نرخ به بیش از 30 درصد افزایش یابد. در صورت عدم اصلاح نرخ دلار توافقی نمی‌توان انتظار بهبود اقتصادی حاصل از حذف نیما را داشت و دلار توافقی در اصل همان نیمای سابق خواهد شد. در سال آینده انتظار می‌رود به دنبال ایجاد موج تورمی جدید در شش ماه نخست سال، نرخ دلار بازار آزاد همچنان افزایشی باشد. دلار مورد معامله شمش بورس کالا مربوط به مرداد و آبان سال آینده نیز حکایت از نرخ دلار بیش از 110 هزار تومان در سال آینده دارد. جنس رشد دلار در سال جاری عمدتاً بنابر ریسک‌های سیستماتیک بود. تورم و چاپ پول در سال جاری کاهشی بود. با این حال در سال آینده به نظر می‌رسد جنس رشد دلار عمدتاً از نوع تورمی باشد که به دنبال چاپ پول و افزایش نقدینگی پدیدار خواهد شد. رشد قیمت دلار یکی از عوامل سنتی موثر بر رشد بورس است. اما به دلیل اینکه در سال 1403 افزایش قیمت دلار به دلیل ریسک‌های سیستماتیک و تحولات منطقه‌ای بود، اثر مستقیمی بر رشد شاخص‌های بورسی نداشت. با این حال به نظر می‌رسد در نیمه نخست سال 1404، اثر رشد قیمت دلار بر نماگرهای بورسی نیز منعکس شده و در صورت ثبات تحولات سیاسی، عقب‌ماندگی بورس تا حدی جبران شده و شاخص‌های بازار سهام خود را با رشد دلار تعدیل خواهند کرد.