رشد بی‌پایه

سایه فتحی: در حالیکه تازه‌ترین گزارش مرکز آمار از رشد منفی 8 /3درصدی اقتصاد ایران در 9ماهه اول سال 97 حکایت دارد و گزارش اخیر صندوق بین‌المللی پول رشد اقتصادی منفی شش‌درصدی را در سال 2019 پیش‌بینی کرده، علاوه بر این در شرایطی که اقتصاد ایران درگیر رکود تورمی است اما شاخص بورس تهران بدون اعتنا به این وضعیت به رشد خود ادامه می‌دهد.

در اولین ماه امسال بازار سهام با ثبت بازدهی بیش از 14درصدی نه‌تنها فروردین رویایی را در تاریخ بورس تهران سپری کرد بلکه از دیگر بازارهای رقیب چون ارز و سکه سبقت گرفت. در ماه گذشته ارزش معاملات بازار سرمایه در روزهای پایانی به حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان در روز رسید که نشان از ورود پول‌های جدید به این بازار داشت از طرف دیگر رشد بازار جهانی و انتشار گزارش عملکردهای مثبت شرکت‌های بورسی در اسفندماه سال گذشته باعث شد تا شاخص بورس تهران قله تاریخی 200 هزارواحدی را فتح کند.

در چنین شرایطی حتی انتشار اخبار منفی در عرصه سیاسی چون اعلام خبر تروریستی شناخته شدن سپاه توسط آمریکا یا عدم تمدید معافیت خریداران نفت ایران از تحریم‌ها باعث نشد تا روند رکوردشکنی‌های دماسنج بازار سهام متوقف شود. بورس تهران در حالی فروردین طلایی خود را به پایان رساند که این بیم می‌رفت در همان ابتدای اردیبهشت‌ماه با تشدید تحریم‌ها در اثر لغو معافیت‌های نفتی دوباره موج منفی بر این بازار حاکم شود، اگرچه عدم تمدید معافیت‌های نفتی در همان روز اول واکنش منفی بورس تهران را به دنبال داشت اما برآیند تغییرات نزولی شاخص کل بورس به عقب‌نشینی حدود یک‌درصدی نماگر کل بازار منجر شد اما این افت چندان سنگین نبود و در روز پایانی معاملات هفته گذشته دوباره جو صعودی به تالار شیشه‌ای بازگشت.

اما چرا به‌رغم اینکه اقتصاد ایران گرفتار رکود تورمی شده و پیش‌بینی‌ها بر تشدید رشد منفی اقتصاد ایران طی سال جاری است شاخص بورس تهران در حال افزایش است، این تناقض در شرایط بحرانی اقتصاد ایران چه معنا و مفهومی دارد؟ آیا دماسنج بازار سرمایه ایران بازتاب‌دهنده واقعیت‌های اقتصاد ایران است؟ آیا این رشد واقعی است و پایدار خواهد ماند؟ آنچه مشخص است، تشدید تورم در اقتصاد ایران باعث شده تا قیمت سهام شرکت‌های بورسی از این ناحیه بیشتر رشد کند تا اینکه سودآوری این شرکت‌ها در چنین رشدی دخیل باشد. به عبارت ساده‌تر رشد اخیر بورس تهران بیشتر ناشی از کاهش ارزش پول ملی است. بنابراین با توجه به اینکه شاخص کل بورس، متغیر اسمی است با حذف اثر تورم بر قیمت سهام شرکت‌های بورسی و رابطه رشد اقتصادی با سودآوری شرکت‌های بورسی می‌توان به این نتیجه رسید که رشد بازار سرمایه ایران واقعی نیست. به این بهانه در پرونده پیش رو به بررسی ابعاد چرایی رشد شاخص بورس در شرایط رکود تورمی و رشد منفی اقتصادی پرداختیم.