حمله گازانبری

سایه فتحی: زمانی که حسن روحانی در مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم، به محمدباقر قالیباف پسوند «حمله گازانبری» را چسباند، احتمالاً تصور نمی‌کرد که روزی این اتهام متوجه دولت او نیز شود. در ادبیات نظامی گفته می‌شود که این عملیات معمولاً هنگامی که نیروی مقابل در تهاجم به مرکز لشکر باشد انجام می‌شود. البته اینجا سخن از حمله گازانبری به اقتصاد و بازارهاست. اتفاق جدیدی نیفتاده، معمولاً دولت‌ها در ایران هرگاه با گرانی مواجه شوند، سعی می‌کنند از علت اصلی که تورم است، شانه خالی کنند و با رفتارهای خارج از چارچوب اقتصاد به مبارزه با این پدیده اقتصادی بروند. پذیرفتن تورم هزینه دارد، چراکه یکی از ریشه‌های اصلی رفتار مالی دولت و پوشش غیرمتعارف کسری بودجه است. مثلاً اخیراً اسحاق جهانگیری اعلام کرده که درآمدهای نفتی کشور در سال 98 حدود هشت میلیارد دلار بوده است. از طرف دیگر، سال گذشته 15 میلیارد دلار برای واردات کالاهای اساسی به نرخ 4200 تومان تعلق گرفته است. سوال واضح این است که اختلاف هفت میلیارددلاری چگونه پوشش داده شد؟ از ذخایر ارزی استفاده شد یا برای خرید دلار نیمایی، پول چاپ شد؟ معادل ریالی این اختلاف بیش از 29 هزار میلیارد تومان است؛ یعنی نزدیک به یارانه معیشتی یک سال کل کشور. در هر حال، پرداختن به تورم برای دولت هزینه دارد، پس راه‌حل بهتر حمله گازانبری است. رئیس‌جمهور هفت سال پیش گوش مردم را با «حمله گازانبری» آشنا کرده بود. اکنون هم تحلیلگران احتمال می‌دهند مردم در بازارها با حمله گازانبری سیاستگذار مواجه شوند. مردم به دلیل افزایش روزافزون تورم سرمایه‌های خود را به دوش گرفته‌اند و راهی بازارهای مختلف شده‌اند اما اظهارنظرها و تحرکات اخیر مجلس و دولت این احتمال را قوی کرده است که احتمال دارد مردم در این بازارها گرفتار بمانند. رفتار مردم از نظر اقتصادی طبیعی است؛ نگهداری پول در اقتصادی که با تورم بالا مواجه است، دست صاحبش را می‌سوزاند؛ چراکه ارزش این پول هر روز کمتر از دیروز است. اصطلاحاً پول در چنین اقتصادی، پول داغ است و مقصر بالا رفتن دمای پول، سیاستگذار اقتصادی است که تورم را تولید کرده است. اما اکنون سیگنال‌های مختلفی از سیاستگذار مبنی بر احتمال محدودیت بازارها شنیده می‌شود. در یکی از این موارد، وزیر راه‌ و‌شهرسازی با اشاره به لزوم سیاستگذاری درباره خانه‌های خالی گفته: از تابستان امسال سازمان امور مالیاتی باید برگه‌های مالیات صادر کند. دریافت مالیات از بیش از دو میلیون خانه خالی در کشور علاوه بر احیای بخشی از سرمایه‌های ملی، از نوسانات بازار مسکن نیز خواهد کاست. از سوی دیگر جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرح اخذ مالیات بر عایدی سرمایه را برای بررسی در جلسه علنی مجلس، تقدیم هیات‌رئیسه کرده‌اند. صحبت اخذ مالیات از زمین خالی نیز مطرح شده است. بازار ارز نیز هرگاه با نوسان روبه‌رو می‌شود، میدان فردوسی تهران میزبان پلیس می‌شود. حتی احتمال دارد بازار سهام نیز به این فهرست اضافه شود. اما کدام‌یک از این اقدامات در زمره سیاست معقول اقتصادی قرار می‌گیرد و کدام‌یک خارج از دایره اقتصاد؟ در این پرونده به این سوال کلیدی پاسخ داده می‌شود که «آیا بازارها در معرض حمله گازانبری قرار می‌گیرند؟»