عربستان جدید

«زلزله سیاسی در ریاض»، «کودتای نرم در عربستان» و «تکمیل کودتای ملک سلمان» از اولین تیترهای برخی رسانه‌ها در اولین ساعات پس از اعلام ولیعهدی محمد بن سلمان در عربستان بود. جوان 32‌ساله‌ای که از نگاه خیلی‌ها باید او را پادشاه چند دهه آینده عربستان دانست. این اولین بار در تاریخ عربستان است که حکومت از پدر به پسر منتقل شده و پیش از این، از زمان تاسیس پادشاهی آل‌سعود تاکنون حکومت از برادر به برادر منتقل می‌شد اما شاه عربستان با برکناری محمد بن نایف، پسر خود را پادشاه بعدی آل‌سعود معرفی کرده است. اما پسر ملک سلمان کیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

جوان‌ترین ولیعهد آل‌سعود پیش از این وزیر دفاع عربستان بود و نقش قابل توجهی در مداخله نظامی عربستان در یمن داشت. روزنامه ایندیپندنت پس از ولیعهدی او نوشت: «گرچه پیشتر انتصاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان پیش‌بینی شده بود ولی چنین اقدامی در زمانی که این کشور با ایران و قطر دچار تنش شده و در باتلاق جنگ یمن گرفتار شده است، بسیار شگفت‌آور بود.» از نگاه بی‌بی‌سی نیز زمینه برای ولیعهدی محمد بن سلمان این‌طور مهیا شده بود: «در ژانویه سال 2015 پس از درگذشت ملک عبدالله بن عبدالعزیز و پادشاهی سلمان در 79 سالگی، او بلافاصله دو تصمیم گرفت که ناظران را متعجب کرد، وی ابتدا پسرش را وزیر دفاع کرد و سپس محمد بن نایف را به عنوان ولیعهد خود و پسرش را به سمت نایب ولیعهد انتخاب کرد. از آن زمان محمد بن سلمان از برنامه گسترده خود برای تغییرات اقتصادی و اجتماعی در عربستان با عنوان سند چشم‌انداز 2030 رونمایی کرد.» رهایی از وابستگی به نفت، اجرای سیستم گرین کارت، افزایش پذیرش حجاج به ۳۰ میلیون نفر در سال، تقویت و حضور در حوزه صنعت نظامی و برنامه جامع مبارزه با فساد از مهم‌ترین اهداف طرح تحول ۲۰۳۰ عربستان است. همچنین قاطعیت بیان و نفوذ در مقامات بلندپایه عربستان دو ویژگی قابل توجه ولیعهد جدید عربستان است که طبق ادعای پایگاه خبری احرار الحجاز این ویژگی‌ها باعث شده برخی او را «مشت آهنین» بنامند و از افزایش احتمال تنش‌آفرینی بیشتر ریاض در منطقه سخن بگویند. انتشار اخباری منتسب به او مبنی بر ادامه سیاست‌های خصمانه علیه ایران نیز به این مساله دامن زده است. شبکه «الجزیره» در همان روز انتصاب ولیعهدی محمد بن سلمان گزارش داد: «ولیعهد تازه منتصب‌شده عربستان سعودی هرگونه شانس برای گفت‌وگو با ایران را رد کرد و مدعی شد که جنگ را به ایران خواهد کشید.» دو روز بعد نیز پایگاه خبری شبکه العالم به نقل از روزنامه الیوم اسرائیل نوشت که «ولیعهد جدید عربستان مایل به جنگ با ایران است». ادعایی که برخی تحلیلگران ایرانی چندان آن را جدی نمی‌دانند و معتقدند این سخنان بیشتر در راستای جنگ روانی است و محمد بن سلمان باید باهوش‌تر از آن باشد که به جنگ با ایران فکر کند. با این حال باید دید روابط ایران و عربستان در عصر ولیعهدی محمد بن سلمان چگونه خواهد شد و تنش‌های بین دو کشور بیشتر یا کمتر می‌شود؟